پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,573 |
| تعداد مقالات | 71,037 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,511,966 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,774,501 |
ریشه‌یابی منشأ مبانی بنیادین آیین یارسان در فِرَق اسلامی | ||
| پژوهش های ایران شناسی | ||
| مقاله 14، دوره 12، شماره 2، اسفند 1401، صفحه 247-264 اصل مقاله (384.85 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2022.341177.1105 | ||
| نویسنده | ||
| منصور رستمی* | ||
| دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه پیام‌نور واحد جنوب تهران، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| اهل‌حق (آیین یارسان) یک جریان فکری ـ مذهبی درون دینی اسلامی است که پیشینیۀ زیادی دارد. تاریخ شکل‌گیری و مبانی اعتقادی و ریشۀ باورهای آن به‌سبب پیچیدگی و بیان تمثیلی و نمادین و رمزواره بودن ادبیات آیینی‌اش، در هاله‌ای از ابهام فرورفته‌است؛ ازاین‌رو پژوهشگران دربارۀ پیدایش تاریخی و ریشۀ مبانی و باورهای اهل‌حق، آرا و نظرات متفاوت و متناقضی اظهار داشته‌اند و عالمان اهل‌حق نیز در این باره نظرات گوناگونی نشان داده‌اند. با رمزگشایی از متون مذکور و نیز ترجمه و تفسیر عبارات و مفاهیم فنی کلام‌یاری که با اصطلاحات خاص زبان کلامی بیان شده‌است، می‌توان ماهیت این آیین را مطالعه و بررسی کرد. مقالۀ حاضر به این پرسش پاسخ داده‌است که مبانی باورها و اصول اعتقادی آیین اهل‌حق با کدام‌یک از فرقه‌های اسلامی همسوست و در چه نمودهایی وجه اشتراک دارد؟ این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی با تکیه بر متون اولیۀ اصلی خطی که به گویش‌های گوناگون زبان کُردی سروده شده‌است، مبانی و اصول اعتقادی و باورهای اساسی اهل‌حق ـ مانند تجلی ذات خدا در عالم و انسان، چرخۀ حیات (دونای دون) که به بیان سیر تکامل روح انسان می‌پردازد و کیفیت ارتباط فرشتگان با انسان که با عبارات و تعابیر مختلفی همچون تجسد و حلول و نماد و تجلی پردازش شده ـ را بررسی و تبیین کرده‌است. در ادامه، ریشۀ آغازین این مبانی را در فرقۀ کیسانیه نشان داده‌است. در منابع آیینی اهل‌حق، توجه به دو شخصیت محمد حنفیه و مختار ثقفی که در اندیشۀ کیسانیه نیز مورد توجه هستند، ارتباط آیین اهل‌حق و کیسانیه را بیشتر می‌کند. اهل‌حق در گذر زمان تحت تأثیر شرایط پیرامونی و نیز شرایط درون‌آیینی، توسعه و تعمیق یافته و به شکل امروزی درآمده‌است. افزون بر آن، باور به سه امام معصوم از دیگر مشترکات اهل‌حق و کیسانیه است. تأثیرپذیری این اندیشه از برخی فِرَق مانند مخمسه و منصوریه و نیز متصوفه که تحولات اساسی در شکل‌گیری و سامان یافتن سازمان این آیین را در پی داشته‌است، از دیگر اهداف این مقاله است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سلطان اسحاق؛ کیسانیه؛ دونای دون؛ اهل‌حق؛ آیین یارسان؛ فرقه‌های اسلامی | ||
| مراجع | ||
|
منابع
ـ قرآن کریم.
ـ آبادانی، مبلغی (بی‌تا)، تاریخ ادیان و مذاهب جهان، جلد 3، بی‌جا، حُر.
ـ ابوالمعالی، محمد الحسینی العلوی (بی‌تا)، بیان الادیان در شرح ادیان و مذاهب جاهلی و اسلامی، به تصحیح عباس اقبال آشتیانی، تهران، ابن‌سینا.
ـ افضلی، سید قاسم (2011)، سیری به سوی خاندان سید محمد گوره‌سوار، چاپ 1، جلد 1، عراق، اربیل، مرکز نشر مکریانی.
ـ الهی، نورعلی (1373)، برهان الحق، چاپ 8، تهران، جیحون.
ـ کلام دورۀ بابا حیدر (بی‌تا)، متن دست‌نویس.
ـ بابازاده، پرویز (1347)، حماسۀ پرشکوه اهل‌حق چهل‌تنان، بی‌جا، چاپخانۀ درخشان.
ـ جیحون‌آبادی، نعمت‌الله (1361)، حق الحقایق یا شاهنامۀ حقیقت، با مقدمۀ دکتر محمد مکری، چاپ 2، تهران، طهوری.
ـ حسینی، سید محمد؛ آژنگ، سید حشمت (1390)، یار وریا، چاپ 1، عراق، سلیمانیه، انستیتو فرهنگی کرد.
ـ خان الماس (بی‌تا)، دیوان، دست‌نویس سید خلیل عالی‌نژاد.
ـ دیوان دورۀ شاه‌حیاس (1384)، با مقدمه و حواشی سید شمس‌الدین محمودی، چاپ 1، بی‌جا، مؤلف.
ـ دیوان گوره (1382)، با مقدمه و پاورقی سید محمد حسینی، چاپ 1، کرمانشاه، باغ نی.
ـ دیوان گوره (بی‌تا)، دست‌نویس علمیر درویشی.
ـ ربانی گلپایگانی، علی (1396)، فرق و مذاهب کلامی، چاپ 8، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی.
ـ مجمع الکلام سرانجامِ اهل‌حق، (بی‌تا)، جلد 3، دست‌نویس سام‌الدین تبریزیان.
ـ دفتر کلام نوروز سورانی (بی‌تا)، دست‌نویس کرندی در سال 1363.
ـ لاهیجی، شمس‌الدین (1385)، مفاتیح الاعجاز در شرح گلشن راز، چاپ 6، تهران، زوار.
ـ شهرستانی، هبة‌الدین (بی‌تا)، الملل و النحل. جلد 1، تخریج محمد فتح‌الله، مصر، مکتبة الانجلو الحصریة.
ـ دیوان کلام شیخ امیر (بی‌تا)، متن دست‌نویس.
ـ القاصی، مجید (1358)، آیین یاری، چاپ 2، تهران، طهوری.
ــــــــــــــ (1359)، اندرز یاری، تهران، طهوری.
ـ الصفار، محمد بن الحسن بن فروخ (1404)، بصائر الدرجات فی علوم آل محمد، طهران، منشورات الأعلمی.
ـ صفی‌زاده، صدیق (1361)، دستنوشته‌های پراکنده دربارۀ یارسان اهل‌حق، چاپ 1، تهران، مؤسسۀ مطبوعاتی عطایی.
ـ قیصری، داود بن محمود (1398)، رسائل قیصری، به تصحیح سید جلال آشتیانی، چاپ 3، تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
ـ گروه نویسندگان (1393)، تاریخ تشیع، چاپ 1، تهران، قدیم الاحسان.
ـ المجلسی، محمدباقر (1403)، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، لبنان، المجلد 25، دار الاحیاء التراث العربی.
ـ معلمی، حسن (1393)، شرح شواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، چاپ 1، قم، حکمت اسلامی.
ـ ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1430)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، الطبعة الثالث، قم، طلیعة النور. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,037 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 559 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب