تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,037 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,511,231 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,773,631 |
شهر ساسانی ـ اسلامی غندیجان: سازمان فضایی، شکل، عملکرد | ||
پژوهش های ایران شناسی | ||
مقاله 13، دوره 12، شماره 2، اسفند 1401، صفحه 229-246 اصل مقاله (906.04 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2022.342820.1112 | ||
نویسندگان | ||
حسن کریمیان* 1؛ افشین آریان پور2 | ||
1دانشیار باستانشناسی دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
2دانشجوی دکتری باستانشناسی دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
غندیجان یکی از شهرهای باستانی ایران بوده که بقایای آن در محدودهای به وسعت تقریبی ششصد هکتار در نزدیکی روستایی به نام سرمشهد در حوزۀ دهستان دادین در بخش جنوبغربی استان فارس واقع شدهاست. قدمت این شهر باستانی به دوران شاهنشاهی ساسانیان میرسد و در دوران اسلامی نیز حیات آن ادامه داشتهاست. از این شهر معتبر باستانی هماکنون ویرانههایی بر جای مانده که در بررسی نگارندگان، بقایای فضاهایی شامل تل خندق، کاروانسرای بهرام، قیزقلعه، تل نقارهخانه و بنای تاق منفرد، که در نقاط مختلف شهر پراکندهاند، شناسایی شدهاست. با وجود اهمیت این محوطۀ باستانی و گسترۀ زیاد مواد فرهنگی در عرصۀ آن، تاکنون درخصوص شکل و عملکرد و همچنین سازمان فضایی این شهر، مطالعات جامع و دقیقی انجام نگرفتهاست. در پژوهش حاضر تلاش شده تا دلیل شکلیابی غندیجان در دوران ساسانی و همچنین اهمیت آن در دوران اسلامی بررسی شود. همچنین به پرسشهایی دربارۀ ویژگی صنایع و تولیدات، موقعیت راههای ارتباطی باستانی، قدمت و کاربری آثار باستانی این شهر پاسخ داده شود. در نتیجۀ پژوهش مشخص شد شکل شهر غندیجان با پلان مستطیلی (هیپودامیان) از دوران ساسانی بوده که عمدتاً عملکرد دفاعی، راهبردی، صنعتی داشتهاست. تحلیل توزیع زمانی و مکانی دادههای منقول در تعیین قدمت، روشن ساخت که حیات این شهر در دوران اسلامی از دورۀ خلفای راشدین تا خوارزمشاهیان و اتابکان فارس ادامه داشتهاست. | ||
کلیدواژهها | ||
شهر غندیجان؛ سرمشهد؛ شهرهای ساسانی؛ شهرهای دوران اسلامی؛ معماری ساسانی؛ معماری دوران اسلامی | ||
مراجع | ||
منابع ابراهیمی، سعید (1384)، گزارش ثبت محوطۀ سرمشهد، سازمان میراث فرهنگی استان فارس. ابنحوقل، محمد بن علی (1366)، سفرنامۀ ابنحوقل: ایران در صورتالارض، ترجمه و توضیح دکتر جعفر شعار، چاپ 2، تهران، امیرکبیر. استخری (اصطخری)، ابواسحاق ابراهیم بن محمد، (1368)، مسالک و ممالک، به اهتمام ایرج افشار، چاپ 3، تهران، علمی و فرهنگی. امیری، مصیب (1391)، بررسی و مطالعۀ سفال دوران ساسانی و قرون اولیۀ اسلامی (مطالعۀ موردی: محوطههای تاریخی استخر شهر بیشاپور سرمشهد و دارابگرد)، رسالۀ دکتری رشتۀ باستانشناسی، دانشکدۀ علومانسانی دانشگاه تربیتمدرس. ترومپلمن، لئو (1372)، قبور و آیین تدفین دورۀ ساسانی، مجلۀ باستانشناسی و تاریخ، ترجمۀ مولود شادکام، شمارۀ 15، صفحات 29ـ37. تفضلی، احمد (1376)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، تهران، سخن. حافظ ابرو، شهابالدین عبدالله خوافی (1378)، جغرافیای حافظ ابرو، جلد 2، چاپ 1، تهران، میراث مکتوب. حسینی فسایی، میرزا حسن (1382)، فارسنامۀ ناصری، تصحیح و تحشیۀ منصور رستگار فسایی، جلد 2، تهران، امیرکبیر. خالدیان، ستار؛ کریمیان، حسن و دیگران (1395)، ساخت و سازمان فضایی شهرهای ایران در گذار از دورۀ ساسانی به دوران اسلامی، مجلۀ مطالعات باستانشناسی، دورۀ 8، شمارۀ 2، صفحات 35ـ52. طبری، محمد بن جریر (1375)، تاریخ طبری یا تاریخ الرُسُل و الملوک، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، جلد 2، تهران، اساطیر. قاسمی، پارسا (۱۳۸۹)، معرفی سازههای موسوم به تل خندق در قلمرو فارس باستان، باستانشناسی ایران، شمارۀ ۱، صفحات 86ـ96. کریمیان، حسن؛ سیدین، ساسان (1388)، بازیابی شهرهای باستانی با استناد به متون تاریخی: نمونۀ موردی: دارابگرد، باغ نظر، سال 6، شمارۀ 11، صفحات 69ـ82. لسترنج، گی، (1377)، جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمۀ محمود عرفان، چاپ 3، تهران، علمی و فرهنگی. محمود بن عثمان (1333)، فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه، به کوشش ایرج افشار، تهران، انجمن آثار ملی. مصطفوی، محمدتقی (1327)، کشف کتیبۀ بزرگ پهلوی در سرمشهد، نشریۀ آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت)، دورۀ 23، شمارۀ 1، صفحات 4ـ8. مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1361)، احسنالتقاسیم فی معرفتالاقالیم، ترجمۀ علینقی منزوی، جلد 2، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران. نامجو، عباس (1392)، بناهای چهارتاقی ایران، تهران، جهاد دانشگاهی. نوروزی، رضا (1384)، گزارش ثبت تل خندق سرمشهد، سازمان میراث فرهنگی استان فارس. هینتس، والتر (1386)، یافتههای تازه از ایران باستان، ترجمۀ پرویز رجبی، چاپ 2، تهران، ققنوس. Ghasemi, Parsa, (2012A), Preliminary Report on the Identification of Ghandejan / Dashtـ e Barin City Center in SarMashhad Plain, North of the Persian Gulf, Iranian Archaeology, Vol.3. 65ـ71. Ghasemi, Parsa, (2012B), Talـ e Khandagh (‘Mouted Mound’) A Military Structure in Ancient Fars, Near Eastern Archaeology, Vol.75, N. 4, 239ـ 251. Maroufi, Hossein, (2019), Urban planning in ancient cities of Iran: understanding the meaning of urban form in the Sasanian city of Ardašīrـ Xwarrah, Planning Perspectives.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 379 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 425 |