![سامانه نشر مجلات علمی دانشگاه تهران](./data/logo.png)
تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,037 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,512,028 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,774,531 |
آواشناسی و صرف و نحو گویش نیشابوری | ||
پژوهش های ایران شناسی | ||
مقاله 5، دوره 12، شماره 2، اسفند 1401، صفحه 39-58 اصل مقاله (608.21 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2022.346230.1139 | ||
نویسنده | ||
امید مجد* | ||
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
گویش نیشابوری یکی از کهنترین گویشهای شرقی ایران به شمار میرود که به لحاظ ویژگیهای آوایی و دستوری، مختصات ویژهای دارد. در این جستار، به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی و روش سندکاوی و دادهکاوی، بر پایۀ مطالعات کتابخانهای و بهرهگیری از شمّ زبانی نگارنده ـ که گویشور نیشابوری است ـ به بررسی اصلیترین فرایندهای واجی توصیف و تبیین انواع واجهای این گویش پرداخته و با استفاده از مشخصههای تمایزدهندۀ هر واج، آنها را دستهبندی و تقسیمبندی کردهایم. در ادامه، مبحث پسوندها و پیشوندها و نیز صرف افعال و زمانهای آنها بررسی شدهاست. نتایج پژوهش نشاندهندۀ آن است که واجهای گویش نیشابوری شامل 33 واج است؛ همزه در گویش نیشابوری در ابتدای کلمات بهسختی شنیده میشود، برخی واجها مانند «ع» و «ح» در کلمات عربی به صورت آشکار و غلیظ تلفظ میشود. هر دو واج «غ» و «ق» همزمان با هم در زبان وجود دارد. برخی هجاها برخلاف فارسی معیار با صامت بدون مصوت شروع میشود. درگویش نیشابوری، تغییراتی در مصوتها روی میدهد که برخی از آنها کاملاً بیقاعده و برخی دیگر قاعدهمند است. حذف، قلب، ادغام، ابدال، تفاوت در تلفظ صرف برخی از افعال مانند ماضی استمراری و ماضی نقلی، کاربرد خاصی از وندها، ازجمله مواردی است که سبب تفاوت گویش نیشابوری با فارسی معیار میشود. همچنین با توجه به این گویش میتوان برخی ریشهشناسیهای لغوی را نیز تکمیل و بازنگری کرد. | ||
کلیدواژهها | ||
گویشهای بومی؛ گویش نیشابوری؛ فرایندهای واجی؛ آواشناسی. دستور | ||
مراجع | ||
منابع
بختیاری، شهلا (1386)، نیشابور و پایگاه علمی آن از منظر یاقوت حموی؛ مطالعۀ موردی سدههای چهارم تا ششم هجری، فصلنامۀ تاریخ اسلام، سال 8، شمارۀ 3، صفحات 5ـ26.
حقشناس، علیمحمد (1369)، آواشناسی (فتوتیک)، چاپ 2، تهران، آگاه.
ذاکرالحسینی، محسن (1388)، ارزش گویش نیشابوری، ماهنامۀ جادۀ ابریشم، ضمیمۀ شمارۀ 57. صفحات 159ـ172.
زمردیان، رضا (1385)، راهنمایی و گردآوری گویشها، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.
ــــــــــــ (1388)، بررسی گویش قاین، مشهد، آستان قدس رضوی.
کلباسی، ایران (1388)، فرهنگ توصیفی گونههای زبانی ایرانی، جلد 1، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کلباسی، ایران؛ سلیمانی، مهشید (1391)، بررسی نظام آوایی گویش نیشابوری، فصلنامۀ ادبیات و زبانهای محلی ایرانزمین، صفحات 125ـ170.
لده فوگه، پیتر (1387)، دورۀ درس آواشناسی، ترجمۀ علی بهرامی، ویرایش 5، تهران، رهنما.
مجد، امید و همکاران (1401)، دانشنامۀ نیشابور بزرگ، جلد 1، یونسکو.
مدرسی قوامی، گلناز (1390)، آواشناسی؛ بررسی علمی گفتار، تهران، سمت.
ـــــــــــــــــــ (1394)، توصیف فرهنگی آواشناسی و واجشناسی، تهران، علمی.
مدرسی، یحیی (1368)، بررسی و توصیف زبانشناختی گویش مینابی، تهران، سبزان.
مقدسی، محمد بن احمد (1361)، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، جلد 1، ترجمۀ علینقی منزوی، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
نجفیان، آرزو (1391)، زبانها و گویشهای خراسان، تهران، مرجع.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 308 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 304 |