پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,240 |
| تعداد مقالات | 67,870 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,412,604 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,182,281 |
بازنماییِ کارکرد اجتماعیِ عزاداریِ امام حسین در معماری حسینیه‌های ایران | ||
| نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی | ||
| مقاله 2، دوره 27، شماره 4، دی 1401، صفحه 17-27 اصل مقاله (1.92 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jfaup.2023.346998.672797 | ||
| نویسندگان | ||
| سمر حقیقی بروجنی* 1؛ سید رحمان مرتضوی باباحیدری2 | ||
| 1استادیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، واحد اصفهان خوراسگان دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. | ||
| 2استادیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، واحد اصفهان)خوراسگان(، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. | ||
| چکیده | ||
| کالبد هر اثر معماری متأثّر از روحی است که شرایط طبیعی، اجتماعی، سیاسی و ... بدان می‌دمد. لذا در یک زمان واحد در جوامع مختلف شاهد ویژگیهای کالبدی متفاوت برای بناهایی با کارکرد یکسان هستیم. بررسی میزان و چگونگی تأثیر هر یک از این عوامل می‌تواند منجر به درک بهتر از علل شکل‌گیریِ گونه خاصی از بنا، ویژگیهای خاص و وقوع تحولات فرمی و کارکردی در آن شود. حسینیه‌ها به عنوان گونه‌ای از فضای جمعی برای برگزاری آیین عزاداریِ امام حسین و سیر تحولات کالبدیِ آنها در ایران موضوع اصلیِ این مقاله قرار گرفته‌اند. در این راستا تلاش شده تا به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که تاثیر کارکرد اجتماعی-سیاسیِ آیین عزاداریِ امام حسین در ایران، در تحولات کالبدی-فضاییِ مکان‌های برگزاریِ این آیین به خصوص در شهرهای مرکزی ایران (اقلیم گرم و خشک) چیست؟ این مقاله رویکردی کیفی دارد که فنِّ گردآوریِ داده‌های آن بررسیِ اسناد و مشاهده است. پژوهش از نظر شیوۀ تحلیل داده‌ها نیز یک پژوهش تاریخی محسوب می‌شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد همانطور که کارکرد اجتماعیِ آیین عزاداریِ امام حسین در ایران از آغاز تا پایان حکومت قاجار در چهار مرحله، دچار تحولاتی بنیادین شده، مکان برگزاری این مراسم و کالبد معمارانۀ آن نیز تحت تاثیر کارکرد اجتماعیِ مراسم، دچار تحولاتی اساسی گشته‌است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حسینیه؛ کارکرد اجتماعی؛ تحولات کالبدی؛ شهرهای مرکزی ایران | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Representation of the social function of Imam Hossein's mourning in the architecture of Hosseiniyehs in Iran | ||
| نویسندگان [English] | ||
| samar haghighi boroojeni1؛ Seyed Rahman Mortazavi Babaheidari2 | ||
| 11Assistant Professor, Department of Architecture, Faculty of Engineering, Islamic Azad University, Isfahan (Khorasgan) Branch, Isfahan, Iran. | ||
| 2Assistant Professor, Department of Architecture, Faculty of Engineering, Islamic Azad University, Isfahan (Khorasgan) Branch, Isfahan, Iran Isfahan (Khorasgan) Branch, Isfahan, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The form of each architectural building is influenced by the natural, social, historical, political, and other conditions of its circumstance. For this reason, at the same time, in different societies, we can see different physical characteristics for buildings with the same function. Examining the extent and manner of the effects of each of these factors can lead us to a better understanding of the causes of the formation of a certain type of building, its special features and the occurrence of formal and functional changes in it. In the literature of Iranian architectural history, the course of physical development of Hosseiniyehs and Takayas and the factors that were affecting these developments, have not been studied much. Therefore, Hosseiniyehs as a type of collective space for holding the mourning ceremony of Imam Hossein and the course of their physical transformations in Iran are the main subject of this article. In this article, by adopting a functionalist approach to religious rituals, the social processes that have led to the emergence of the unique phenomenon of Iran's architecture in the Islamic era, namely Hosseiniyeh have been investigated. In this regard, an attempt has been made to answer the main question that what is the effect of the social and political function of Imam Hossein's mourning ritual in Iran on the physical-spatial changes of the places where this ritual is held, especially in the central part of Iran? This article adopts a qualitative approach and its data collection technique is through literature review and observation. In the theoretical part, the data has been gathered through the study of library sources and in the building analyzing part, this study uses observation techniques and the study of primary and secondary sources. The research is also considered a historical research in terms of data analysis. The research findings show that the social function of Imam Hossein's mourning ritual in Iran has undergone fundamental changes from the beginning to the end of the Qajar rule in four main stages. Like those transformation stages, the places for holding this ceremony and their architectural-spatial character also experienced fundamental changes under the influence of the social function of the ceremony. In the first step, these developments have led to the formation of a dedicated space on a local scale for holding this ritual. In the next steps and in coherence with the changes in the social role of Imam Hossein's mourning, the architecture of Hosseiniyehs also experienced changes. These changes were especially in the result of increasing the dramatic and theatrical aspect of the funeral ceremony (Taziye). The formal transformation of Hosseiniyeh’s buildings could be mentioned as 1. increasing the splendor and beauty of building, 2. Exceeding in the number of supporting spaces such as kitchen, sheltered prayer hall and so on, 3. Using different type of decorations and 4. the separation of different social classes from each other. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Hosseiniyeh, social function, Physical changes, central cities of Iran | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌اثیر، ابوالحسن علی ابن محمد شیبانی جرزی. (1382). تاریخ کامل. ترجمه حمیدرضا آژیر. تهران: اساطیر.
امین‌زاده، بهناز. (1378). حسینیه‌ها و تکایا بیانی از هویت شهرهای ایرانی. هنرهای زیبا، شماره 6، 55-66.
بزرگ‌نیا، زهره. (1385). تکیه‌ها و حسینیه‌های ایران. تهران: صوفیان.
بلالی اسکویی، آزیتا؛ پایدار، مهدی (1400). تاثیر الگوی فضایی خانه های تاریخی دوره قاجاریه شهر اردبیل در شکل گیری کالبدی حسینیه مجتهد، پژوهش‌های باستانشناسی ایران، دوره 11، شماره 28: 219-242.
بمانیان و دیگران (1390). بررسی نوآوری و تحولات تزئینات و نقوش کاشی کاری مسجد - مدرسه های دوره قاجار، نگره، دوره 6، شماره 18: 35-47.
ویشارد، جان. (1363). بیست سال در ایران، ترجمه على پیرنیا. تهران: انتشارات نوین.
جازی، سید علیرضا. (1382). حسین بن علی (ع) در آیینه شعر فارسی. قم: فارس الحجاز.
حقیقی بروجنی، سمر؛ یزدانفر، سید عباس؛ بهزادفر، مصطفی (1399). خوانش فضا بر مبنای نظریات فضا - قدرت فوکو مطالعه موردی: میدان نقش جهان در عصر صفوی. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 39: 43-54.
دلاواله، پیترو. (1370). سفرنامه، ترجمه شجاع الدین شفا. تهران: علمی فرهنگی.
دورکیم، امیل. (1383). صور بنیانی حیات دینی، ترجمه باقر پرهام. تهران: نشر مرکز.
دویران، اسماعیل؛ خدایی، داوود؛ غلامی سعید (1391). سنجش مولفه های آسایش بصری در منظر شهری با تاکید بر محله حسینیه اعظم زنجان. معماری و شهرسازی آرمان شهر، دوره 4, شماره 12: 21-49.
ذوقی‌حسینی، الهه (1391). معما ری تکایای ایرانی. تهران: طحان.
رضوی‌پور، مریم سادات؛ ذاکری، محمد مهدی (1395). بررسی مقایسه ای حسینیه های دوره قاجار در مازندران و اصفهان. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 14: 63-73.
شجاعی‌زند، علیرضا. (1376). مشروعیت دینی دولت و اقتدار سیاسی دین. تهران: موسسه فرهنگی تبیان.
صفا، ذبیح الله. (1366). تاریخ ادبیات ایران. تهران: فردوس.
طبری، محمدبن جریر. (1375). تاریخ طبری. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران: اساطیر.
فرانکلین، ویلیام. (1358). مشاهدات سفر از بنگال به ایران. ترجمۀ محسن جاویدان. تهران: مرکز ایرانی تحقیقات تاریخی.
قوچانی، محیا؛ تاجی، محمد (1398). کارکرد معماری حسینیه ها به عنوان فضای باز شهری با استفاده از الگوی مسیر حرکت (مطالعه موردی: حسینیه های شهر نائین). مطالعات شهری، دوره 8، شماره 32: 3-18.
کنت دوسرسى، لوران. (1362). ایران در 1839 ـ 1840 م. ترجمه احسان اشراقى. تهران، مرکز نشر دانشگاهى.
کرم‌زاده شیرانی، منصور؛ متدین، حشمت الله (1393). بازخوانی و بازشناسی معماری آیینی دوره قاجار نمونه موردی: حسینیه مجتهد اردبیل. اثر، دورۀ 34، شماره 60: 70-88.
کوزر، لوئیس آلفرد. (1382). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: نشر علمی.
کیان، مریم (1392). حسینیه مشیر شیراز و کاشی نگاره‌ها، مجله اثر، شماره 64: 66-90.
گرترود، بل (1363). تصویرهایى از ایران، ترجمه بزرگمهر ریاحى. تهران: خوارزم.
گلى زواره، غلام رضا. (1375). ارزیابى سوگوارى هاى نمایشى. قم: سازمان تبلیغات اسلامى.
مختاباد، سید مصطفی ؛ حبیب، فرح ؛ شعاعی، حمیدرضا (1390). گفتمانی تحلیلی در ماندگاری حسینیه ها به مثابه کنش پذیری عملکردی فضاهای عمومی شهری در بازتاب باورها و آیین های جمعی. مدیریت شهری و روستایی، شماره 28: 241-254.
مظاهری، محسن حسام. (1390). رسانه شیعه: جامعه شناسی آیین های سوگواری و هیات‌های مذهبی در ایران با تاکید بر دوران پس از پیروزی انقلاب. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
ملازاده، کاظم. (1381). مدارس و بناهای مذهبی. تهران: سوره حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
ممبره، میکله. (1398). سفرنامه میکله ممبره، فرستاده ونیز به دربار شاه تهماسب. ترجمه ساسان طهماسبی. تهران: مجمع ذخائر اسلامی.
منجم یزدی، ملاجلالدین محمد. (1366). تاریخ عباسی (روزنامه ملاجلال). به کوشش سیف الله وحیدنیا. چاپ اول. تهران: انتشارات وحید. منشی، اسکندربیک ترکمان. (1378). عالم آرای عباسی. به اهتمام ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
مهدوی، سید مصلح الدین. (1370). لسان الارض یا تاریخچه تخت فولاد اصفهان. اصفهان: انجمن کتابخانه‌های عمومی اصفهان.
ناری قمی، مسعود. (1395). الگوهای کالبدی حسینیه‌ها: ریشه‌ها و تحولات. مطالعات معماری ایران. شماره 9. 25-46.
ورجاوند، پرویز، دایره المعارف تشیع، ذیل "تکیه بقعه پیرعلی" ویلم، فلور؛ چلکوفسکی، پیتر؛ اختیار، مریم (1381). نقاشی و نقاشان دورۀ قاجار. تهران: انتشارات تخت جمشید.
هاشمی زرج‌آباد، حسن؛ صادقی، سارا؛ زارعی، علی (1393). بررسی نقش اقلیم بر نوع معماری و تزیینات حسینیه نواب بیرجند. پژوهش‌های باستانشناسی ایران، دوره 6، شماره 11: 151-162.
هدایت، مهدى قلى خان. (1344). خاطرات و خطرات. تهران: انتشارات زوار.
هدایتی‌راد، عاطفه (1395). مطالعه تحلیلی تصویر انسان در کاشیکاری تکیه معاون‌الملک کرمانشاه. دانش هنرهای تجسمی، دوره 4، شماره 1: 1-15.
Kertzer, D. I. (1988). Ritual, Politics and Power, New Haven: Yale University Press. Rahimi, Babak. (2011). Theater State and the Formation of Early Modern Public Sphere in Iran: Studies on Safavid Muharram Rituals. Leiden: Brill. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 264 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 230 |
||