2مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی‌شهر، اصفهان، ایران
چکیده
چنانچه از عوامل بیولوژیک و سمی زیان‌بار، به‌عنوان سلاح در عملیات تروریستی استفاده شود، به این اقدام بیوتروریسم گویند و آن عامل در زمرة سلاح‌های بیولوژیک قرار می‌گیرد. بیوتروریسم، حقوق انسان را به‌طور مستقیم هدف قرار می‌دهد، سلامت و امنیت جهانی را به مخاطره می‌اندازد و تهدیدی هولناک برای بشر به‌شمار می‌آید. هدف از این مقاله که با رویکرد توصیفی - تحلیلی انجام گرفته، معرفی بیوتروریسم، تعریف سلاح‌های بیولوژیک و بیان اینکه این سلاح‌ها با توجه به ویژگی‌ها و تأثیراتی مخربی که بر جانداران و محیط زیست دارند، جزئی از سلاح‌های کشتارجمعی محسوب می‌شوند. همچنین دسته‌بندی، راه‌های مقابله و رویکرد حقوقی برای قانونمند کردن این سلاح‌ها در حقوق بین‌الملل توضیح داده شده است، چراکه یکی از نگرانی‌های عمدة مراجع و سازمان‌های بین‌المللی، تأمین سلامت و امنیت جهانی است و قصد حقوق بین‌الملل، کنترل و ممنوع‌سازی کاربرد این‌گونه سلاح‌هاست، ولی تاکنون به‌دلیل عدم همکاری دولت‌ها، بسیاری از راهکارهای ارائه‌شده از سوی این سازمان‌ها به ثمر ننشسته است.
بهرامی، حسن، کرمی، علی؛ جوانمرد، رقیه (1396)، سبک زندگی سالم، تهران، یاررس.
دستغیب، محمدرضا (1395)، تسلیحات کشتارجمعی از دیدگاه اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، ج 3، تهران: میزان.
دریایی، محمد (1394)، بیوتروریسم در طب غربی، تهران: آرمان رشد.
ساعد، نادر (1386)، حقوق بشردوستانه و سلاح‌های هسته‌ای، تهران، مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
سیدفاطمی، محمدقاری (1396)، حقوق بشر در جهان معاصر، چ پنجم، تهران: نگاه معاصر.
شاه‌حسینی، محمدحسین (1381)، دفاع در برابر جنگ بیولوژیک و بیوتروریسم، ج 1 و 2، تهران: سازمان تحقیقات نیروی مقاومت بسیج.
ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1373)، حقوق جنگ، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
---------------------- (1394)، حقوق بین‌الملل بشردوستانه، تهران: گنج دانش، چاپ سوم.
عباسی، محمود (1396)، بیوتروریسم و حقوق بشر، تهران: وزارت دادگستری.
غنی‌کله‌لو، کیوان (1387)، تروریسم هسته‌ای، با دیباچۀ حسین میرمحمدصادقی،تهران: خرسندی.
کرمی، علی (1395)، بیوتروریسم (مجموعه مقالات)، چ دوم، تهران: هلال.
ممتاز، جمشید (1377)، حقوق بین‌الملل سلاح‌های کشتارجمعی، ترجمه و تحقیق: امیرحسین رنجبران، تهران: دادگستر.
میرزایی، احمد (1390)، دیپلماسی کنترل جنگ‌افزارهای زیستی، تهران: دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
نوریس، جان (1383)، جنگ نوین، ترجمه: محمدابراهیم مینایی، تهران: دانشگاه امام حسین (ع).
ب) مقالات
زارع‌بیدکی، مجید؛ بلالی‌مود، مهدی (1394)، «بیوتروریسم و جنگ‌افزارهای بیولوژیک، از گذشته تا به امروز»، مجلۀ علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، دورۀ 22، ش 3، ص 198-182.
زرگان، جمیل؛ دهنوی، جلیل (1395)، «تهدیدات امنیتی بیوتروریسم و راه‌های مقابله با آن با رویکرد پدافند غیرعامل»، فصلنامۀ پژوهش‌های حفاظتی - امنیتی دانشگاه جامع امام حسین (ع)، ش 19، ص 110-91.
ساعد، نادر (1383)، «فرایند خلع سلاح و کنترل تسلیحات در حقوق بین‌الملل منشور: از نظر تا عمل»، مجلۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 65، ص 85-59.
عالی‌پور، حسن (1385)، «تروریسم هسته‌ای»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، تهران، سال نهم، ش 33، ص 605 – 580.
متقی، افشین، کاویانی‌راد، مراد و نجفی، سجاد (1394)، «رابطه امنیت زیست‌محیطی با امنیت ملی (مطالعۀ موردی بیوتروریسم)»، فصلنامۀ مجلس و راهبرد، تهران، ش 83، ص 100 – 76.
مرادی‌پشت‌دربندی، محمدرضا (1395)، «بیوتروریسم و راهکارهای مقابله با آن با نگاهی به موازین حقوق بین‌الملل»، مجلۀ مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دورۀ 2، ش 1/4، ص 110- 100.
موسوی، فضل‌الله؛ چهل‌تنی، مهدی (1390)، «موازین حقوقی در منع دستیابی تروریست‌ها به سلاح‌های زیستی»، در: مجموعه مقالات تروریسم، آسیب‌شناسی، بازیگران و ساختارها، تهران: مجمع جهانی صلح اسلامی، ص 161 – 147.
انگلیسی
A) Books
Bentley, Michelle (2014), Weapons of Mass Destruction and US Foreign Policy: The Strategic Use of a Concept, Routledge
British Medical Association (1999), Biotechnology, Weapons and Humanity. London: Harwood academic publisher.
Convention on the Prohibition of the Development, Production and Stockpiling of Bacteriological (Biological) and Toxin Weapons and on their Destruction, 10 April 1972.
Convention on the Prohibition of the Development, Production and Stockpiling and Use of Chemical Weapons and on their Destruction, Paris 13 January 1993.
Protocol for the Prohibition of the Use of Asphyxiating, Poisonous or other Gases and of Bacteriological Method of Warfare, Geneva, 17 June 1925
