سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات158
تعداد شماره‌ها6,240
تعداد مقالات67,870
تعداد مشاهده مقاله115,417,410
تعداد دریافت فایل اصل مقاله90,186,908
زروکی, شهریار, نصرنژاد نشلی, سحر, توسلی نیا, علی. (1401). تحلیل اثر متغیرهای کلان اقتصادی بر اقتصاد زیرزمینی در ایران با تأکید بر ابزارهای سیاست مالی دولت. , 57(1), 85-123. doi: 10.22059/jte.2022.346438.1008695
شهریار زروکی; سحر نصرنژاد نشلی; علی توسلی نیا. "تحلیل اثر متغیرهای کلان اقتصادی بر اقتصاد زیرزمینی در ایران با تأکید بر ابزارهای سیاست مالی دولت". , 57, 1, 1401, 85-123. doi: 10.22059/jte.2022.346438.1008695
زروکی, شهریار, نصرنژاد نشلی, سحر, توسلی نیا, علی. (1401). 'تحلیل اثر متغیرهای کلان اقتصادی بر اقتصاد زیرزمینی در ایران با تأکید بر ابزارهای سیاست مالی دولت', , 57(1), pp. 85-123. doi: 10.22059/jte.2022.346438.1008695
زروکی, شهریار, نصرنژاد نشلی, سحر, توسلی نیا, علی. تحلیل اثر متغیرهای کلان اقتصادی بر اقتصاد زیرزمینی در ایران با تأکید بر ابزارهای سیاست مالی دولت. , 1401; 57(1): 85-123. doi: 10.22059/jte.2022.346438.1008695

تحلیل اثر متغیرهای کلان اقتصادی بر اقتصاد زیرزمینی در ایران با تأکید بر ابزارهای سیاست مالی دولت

فصلنامه تحقیقات اقتصادی
مقاله 4، دوره 57، شماره 1 - شماره پیاپی 138، اردیبهشت 1401، صفحه 85-123    اصل مقاله (1.64 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jte.2022.346438.1008695
نویسندگان
شهریار زروکی* 1؛ سحر نصرنژاد نشلی2؛ علی توسلی نیا2
1دانشیار گروه اقتصاد، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران ، بابلسر، ایران
2کارشناس ارشد علوم اقتصادی، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
چکیده
در سال‌های اخیر به دلیل افزایش تحریم‌های اقتصادی، دولت به تمرکززدایی از نظام وابسته به درآمدهای نفتی و جایگزینی آن با درآمدهای مالیاتی ترغیب شده است. با توجه به چنین ضرورتی هدف پژوهش حاضر بررسی اثرات متغیرهای کلان اقتصادی بر اقتصاد زیرزمینی با تأکید بر ابزارهای سیاست مالی دولت در ایران طی دوره زمانی 1352 تا 1400 می‌باشد. بدین منظور ابتدا حجم اقتصاد زیرزمینی به روش میمیک برآورد شده و نتایج نشان داده است که طی 48 سال، میانگین اندازه نسبی حجم اقتصاد زیرزمینی 19/15 درصد است. نتایج حاصل از برآورد الگوی پژوهش در دو قالب بر مبنای رهیافت خود رگرسیونی با وقفه­های توزیعی حاکی از آن است که اندازه کل، جاری و عمرانی دولت با اثری معکوس و بار مالیاتی کل و بار مالیات غیرمستقیم با اثری مستقیم بر اقتصاد زیرزمینی همراه بوده و مالیات مستقیم اثر معناداری ندارد. با توجه به روند کاهشی در اندازه دولت و روند تقریباً افزایشی در بار مالیاتی، می­توان اذعان داشت که کاهش در اندازه دولت و افزایش در بار مالیاتی، بر روند افزایشیِ اندازه نسبی اقتصاد زیرزمینی مؤثر بوده است. همچنین نرخ ارز غیررسمی و نرخ تورم نیز اثری مستقیم بر اقتصاد زیرزمینی دارند، ولی از نظر اندازه، نرخ تورم کم­کشش است، لذا با توجه به کشش بالای اقتصاد زیرزمینی به بار مالیاتی، دولت می­بایست ترکیب مناسبی از اجزای مالیاتی را با توجه به کشش آن­ها درنظر بگیرد و با تعریف دقیق وظایف دولت و کاهش هزینه‌های جاری و اختصاص هزینه­های بیشتر عمرانی بتواند اقتصاد زیرزمینی را، کنترل و تا حدودی کاهش دهد.
طبقه ­بندی JEL: C23، G21، I32.
کلیدواژه‌ها
سیاست مالی؛ اقتصاد زیرزمینی؛ روش میمیک؛ ایران
عنوان مقاله [English]
Analyzing the Effect of Macroeconomic Variables on the Underground Economy with Emphasis on Fiscal Policy Instruments
نویسندگان [English]
shahryar zaroki1؛ Sahar Nasrnejad Nesheli2؛ Ali Tavassoly Nia2
1Associate Professor, Department of Economics, Faculty of Economics and Administrative Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran
2Master in Economics, Faculty of Economics and Administrative Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran,
چکیده [English]
Due to the increase in economic sanctions in recent years, the government has been encouraged to decentralize the system dependent on oil revenues and replace it with tax revenues. The aim of the research is to investigate the effects of macroeconomic variables on the underground economy with an emphasis on the fiscal policy instruments in Iran in 1973-2021. For this purpose, at first, the value of the underground economy was estimated by the mimic method. The results showed that the average underground economy (proportion of production) is equal to 15.19 percent over 48 years. The results of estimating the model in two formats using the ARDL approach indicate that government size (based on total, current and capital expenditures) has an inverse effect and tax burden (based on total and indirect tax) has a direct effect on the underground economy, but direct tax has no significant effect. Considering the decreasing trend in the government size and the almost increasing trend in the tax burden, it can be said that the decrease in the government size and the increase in the tax burden have been effective on the increasing trend of the relative size of the underground economy. Also, the informal exchange rate and the inflation rate have a direct effect on the underground economy, but in terms of size, the inflation rate is inelastic. Therefore, according to the high elasticity of the underground economy respect to the tax burden, the government should consider a suitable combination of tax components according to their elasticity and be able to control and reduce the underground economy to some extent by defining the duties of the government, reducing the current expenditures and allocating more capital expenditures.
JEL Classification: I32, G21, C23
 
کلیدواژه‌ها [English]
Fiscal policy instruments, Underground economy, MIMIC, Iran
مراجع
  1. ابریشمی، حمید، مهرآرا، محسن و هیبتی، نازلی (1386). بررسی واکنش متقارن اقتصاد زیرزمینی به تغییر مالیات. تحقیقات اقتصادی، 79، 18-1.
  2. ابونوری، اسماعیل و نیک‌پور، عبدالحمید (1393). اثر شاخص‌های بار مالیاتی بر حجم اقتصاد پنهان در ایران. پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 5 (1 (پیاپی 17))، 90-75.
  3. آذرمند، حمید (1378). ارزیابی اقتصاد زیرزمینی در ایران. حساب‌های اقتصادی ایران. 3، 37-25.
  4. اسفندیاری، علی ‌اصغر و جمال منش، آرش (1381). اقتصاد زیرزمینی و تأثیر آن بر اقتصاد ملی. پژوهشنامه اقتصادی، 2 (6)، 48-13.
  5. امیدی پور، رضا، پژویان، جمشید، محمدی، تیمور و معمارنژاد، عباس (1394). بررسی حجم اقتصاد زیرزمینی و فرار مالیاتی: تحلیل تجربی در ایران. پژوهشنامه مالیات. 28، 94-70.
  6. امین خاکی، علیرضا (1390). برآورد فرار مالیاتی و عوامل تعیین‌کننده آن در اقتصاد ایران. رساله دکتری در رشته علوم اقتصادی، دانشگاه مازندران، بابلسر.
  7. باقری گرمارودی، احمدرضا (1377). اقتصاد زیرزمینی، تخمین و آثار آن بر کسری بودجه و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی طی سال‌های 1374-1350. پایان‌نامه در رشته اقتصاد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
  8. پیرایی، خسرو و رجایی، حسینعلی (1394). اندازه­گیری اقتصاد زیرزمینی در ایران و بررسی علل و آثار آن. سیاست‌های راهبردی و کلان، 3(9)، 42-21.
  9. تقی‌نژاد عمران، وحید و نیک‌پور، معصومه (1392). اقتصاد زیرزمینی و علل آن: مطالعه موردی ایران. مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 2(8)، 72-53.
  10. چمن، طیبه، مهاجری، پریسا و عرب مازار یزدی، علی (1398). بررسی تأثیر توسعه مالی بر فرار مالیاتی در ایران. پژوهشنامه اقتصادی، 19(72)، 139-105.
  11. حسن‌پور صباغی، مریم (1378). برآورد فرار مالیاتی در ایران و اهمیت آن در ساختار مالیاتی کشور. پایان‌نامه در رشته علوم اقتصادی، دانشگاه مازندران، بابلسر.
  12. حسنوند، سمیه، زرا نژاد، منصور و منتظر حجت، امیرحسین (1395). تحلیل تأثیر نرخ بیکاری بر اقتصاد سایه در کشورهای درحال‌توسعه منتخب. پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 6 (22)، 118-103.
  13. خلعتبری، فیروزه (1369). اقتصاد زیرزمینی. مجله رونق، 1(1)، 11-5.
  14. دادگر، یداله، نظری، روح‌اله و صیامی عراقی، ابراهیم (1392). دولت و مالیات بهینه در اقتصاد بخش عمومی و کارکرد دولت و مالیات در ایران. مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 2(5)، 27-1.
  15. شاه­آبادی، ابوالفضل، کردبچه، حمید و شاهسوندی، هانیه (1399). اندازه‌گیری حجم اقتصاد زیرزمینی در کشورهای منتخب درحال‌توسعه دارای فراوانی منابع طبیعی. اقتصاد و تجارت نوین، 15(3)، پیاپی 48، 80-51.
  16. شریفی، سید محمدرضا، حقیقت، علی، ابراهیمی، مهرزاد و امینی‌فرد، عباس (1401). تأثیر توسعه مالی و مالیات بر اقتصاد زیرزمینی: مطالعه موردی ایران. پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 12(46)، 88-67.
  17. شکیبایی، علیرضا و رئیس‌پور، علی (1386). بررسی روند تحولات اقتصاد سایه‌ای در ایران: رویکرد DYMIMIC. پژوهش‌های رشد و توسعه پایدار (پژوهش‌های اقتصادی)، 7 (3)، 36-17.
  18. صامتی، مجیـد، سـامتی، مرتضـی و دلائـی، علـی (1388)، برآورد اقتصاد زیرزمینی در ایران به روش MIMIC، مطالعات اقتصاد بین‌الملل، 20(2)، 114-89.
  19. عباس‌زاده دیزجی، ستاره (1397). بررسی تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر اقتصاد سایه، اولین همایش ملی مدیریت و اقتصاد با رویکرد اقتصاد مقاومتی، مشهد.
  20. عرب مازار یزدی، علی (1380). اقتصاد سیاه در ایران اندازه، علل و آثار آن در سه دهه اخیر. برنامه‌ریزی و بودجه. ۶ (۲ و ۳)، ۶۰-۳.
  21. علیزاده، هانیه و غفاری، فرهاد (1392). برآورد اندازه اقتصاد زیرزمینی در ایران و بررسی عوامل مؤثر بر آن. اقتصاد مالی، 7 (25)، 69-31.
  22. عمادزاده، مصطفی و رفیعی طباطبایی، زهرا (1391). تحلیلی پیرامون اقتصاد زیرزمینی و عوامل مؤثر بر آن در منتخبی از کشورهای توسعه‌یافته. اقتصاد کلان، 7 (13)، 96-83.
  23. فراهتی، محبوبه (1399). مدل‌سازی اثرات جایگزینی مالیات‌ها بر اندازه اقتصاد سایه (کاربرد تجربی برای اقتصاد ایران). مدل‌سازی اقتصادی، 14 (2)، پیاپی 50، 76-53.
  24. فطرس، محمدحسن و دلایی میلان، علی (1395). اثر تکانه‌های مالیاتی بر اقتصاد زیرزمینی و رسمی ایران در چارچوب الگوهای تعادل عمومی پویای تصادفی (DSGE). اقتصاد پولی، مالی (دانش و توسعه)، 23 (12)، 134-111.
  25. قاسم‌نژاد، توحید، محمدزاده، یوسف و رضازاده، علی (1399). تأثیر اندازه دولت بر رابطه بین اقتصاد سایه و نابرابری درآمد در ایران: رویکرد رگرسیون انتقال ملایم (STR) . تحقیقات اقتصادی، 55 (1)، 214-187.
  26. محمدی، افشین (1377). برآورد آثار اقتصادی و فرار مالیات در ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  27. نادران، الیاس و صدیقی، حسن (1387). بررسی اثر مالیات‏ها و اجزای آن بر حجم اقتصاد زیرزمینی در ایران 1382- تحقیقات اقتصادی، 4 (43)، 282-257.
  28. نصراللهی، زهرا، حسینی، اسرا السادات (1396). بررسی رابطه بین توسعه بخش مالی و اقتصاد زیرزمینی در ایران. پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار). ۱۷ (۲)، ۲۴-۱.
  29. هواس ‌بیگی، فاطمه، عسگری، حشمت اله و اوشنی، محمد (1400). اثر تحریم‌های اقتصادی بر اندازه اقتصاد غیررسمی در ایران، توسعه و سرمایه، 6 (2)، 18-1.
  30. Abada, F. C., Manasseh, C. O., Nwakoby, I. C., Iroegbu, N. F., Okoh, J. I., Alio, F. C., & Asogwa, O. J. (2021). Relationship between unemployment rate and shadow economy in Nigeria: A Tado-Yamamoto Approach. International Journal of Financial Research, 12(3), 271-283..‏
  31. Acemoglu, D. (2005). Politics and economics in weak and strongstates. Journal of Monetary Economics, 52(7), 1199-1226.‏
  32. Aigner, D., Schneider, F., & Ghosh, Gh. (1988). “Me and My Shadow Estimating the Size of the US Hidden Economy From Time Series Data”. In W. A. Barnet, E. R. Econometric Modeling. Cambridge (Mass): Cambridge University Press, 224-243.
  33. Alm, J. & Martinez-Vazquez, J. (2001). “Institutions, Paradigms, and Tax Evasion in Developing and Transition Countries”, Public Finance in Developing and Transition Countries: A Conference in Honor of Richard Bird, August, 3(1), 224-246.
  34. Banerjee, A. V. (1997). A theory of misgovernance. The Quarterly Journal of Economics, 112(4), 1289-1332.‏
  35. Besley, T., & Persson, T. (2009). The Origins of State Capacity: Property rights, taxation, and politics. American economic review, 99(4), 1218-44.‏
  36. Besley, T., & Persson, T. (2010). State capacity, conflict, and Development. Econometrica, 78(1), 1-34.‏
  37. Biswas, A., & Marjit, S. (2007). Preferential Trade and Mis-Invoicing: Some Analytical Implications. International Review of Economics & Finance, 16(1), 130-138.
  38. BUhn, A., Karmann, A., Schneider, F. (2009). Size and Development of the Shadow Economy and of Do-It-Yourself Activities in Germany. Journal of Institutional and Theoretical Economics, 165(4), 701-722
  39. Caragata, P. J. & Giles, D. E. (2000). Simulating the Relationship between the Hidden Economy and the Tax Level and Tax Mix in New Zealand. In: Scully, G.W., Caragata, P.J. (eds) Taxation and the Limits of Government, 221-240.
  40. Christopoulos, D.K (2003). Does Underground Economy Respond Symmetrically to Tax Changes? Evidence from Greece. Economic Modeling. 20(3), 563–570.
  41. Dell’Anno, R., & Davidescu, A. A. (2018). Estimating Shadow Economy in Tanzania: An analysis with the MIMIC approach. Journal of Economic Studies, 45(1), 100-113. ‏
  42. Dell’Anno, R., Halicioglu, F. (2010). An ARDL Model of Unrecorded and Recorded Economies in Turkey. Journal of Economic Studies, 37 (6), 627–646.
  43. Embaye, A. B. (2007). “Essays on Tax Evasion and Government Spending in Developing Countries”, Georgia State University, ScholarWorks @ Georgia State University.
  44. Farzanegan, M. R., Hassan, M., & Badreldin, A. M. (2020). Economic Liberalization in Egypt: A Way to Reduce the Shadow Economy?. Journal of Policy Modeling, 42(2), 307-327.‏
  45. Gaspareniene, L., Remeikiene, R., & Heikkila, M. (2016). Evaluation of the impact of Shadow Economy Determinants: Ukrainian Case. Intellectual Economics, 10 (2), 108-113.‏
  46. Giles, D.E.A., Tedds, L.M. (2002). Taxes and the Canadian Underground Economy. Canadian Tax Paper (106) Canadian Tax Foundation, Toronto.
  47. Goel, R. K., & Nelson, M. A. (1998). Corruption and Government Size: A Disaggregated Public Choice, 97(1), 107-120.‏
  48. González-Fernández, M., & González-Velasco, C. (2015). Analysis of the Shadow Economy in the Spanish Regions. Journal of Policy Modeling, 37(6), 1049-1064.‏
  49. Kesselman, J. R. (1993). Evasion effects of changing the tax mix. Economic Record, 69(2), 131-148.
  50. La Porta, R. Lopez-de-Silanes, F., Shleifer, A., & Vishny, R. (1999) The Quality of Government. The Journal of Law, Economics, and Organization, 15(1), 222-279.
  51. Schneider, F., & Enste, D. H. (2000). Shadow economies: Size, Causes, and Journal of Economic Literature, 38(1), 77-114.
  52. Schneider, F. (2004). The size of Shadow Economies of the 145 Countries all Over the World: First Results Over the Period 1999 to 2003. Discussion Paper Series, 1431.
  53. Schneider, F. (2012), “The Shadow Economy and Work in the Shadow, What Do We (Not) Know?”, Johannes Kepler, University of Linz and IZA, Discussion Paper, No, 6423, 1-73.
  54. Schneider, F., Williams, C. (2013). The Shadow Economy. The Institute of Economic Affairs.
  55. Slemord, J. (2007). Cheating ourselves: The economics of tax evasion. Journal of Economic Perspectives, 21(1), 25 -48.
  56. Taiebnia, A., & Mohammadi, S. (2008). Underground economy and tax gap. Iranian Economic Review, 13(22), 1-29.
  57. Staff Papers - International Monetary Fund, 472-476.
  58. Thomas, GG, Riskavich, F., & Vincenzo Sisto (1997). Informal Economics, translated by Manouchehr Nourbakhsh and Kamran Sepehri, Tehran: Monetary and Banking Research Institute Publications, First Edition.
  59. Watrin, C., & Ullmann, R. (2008). Comparing Direct and Indirect Taxation: The Influence of Framing on Tax Compliance. European Journal of Comparative Economics, 5(1), 23-56.
  60. Williams, C.C., & Horodnic, I. (2017). Evaluating the Illegal Employer Practice of under-reporting Employees’ Salaries. British Journal of Industrial Relation, 55 (1), 83–111.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,220
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 303


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب