تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,037 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,515,396 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,776,534 |
مطالعه تطبیقی تصوف در دو نگاره از صوفیان اثر بهزاد و سلطان محمد | ||
نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی | ||
دوره 27، شماره 4، دی 1401، صفحه 97-107 اصل مقاله (1.48 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jfava.2022.327573.666756 | ||
نویسندگان | ||
الهه پنجه باشی* 1؛ افسانه براتی فر2 | ||
1دانشیار گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران. | ||
2کارشناس ارشد نقاشی، گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
هنرنگارگری ایرانی ریشه در اعتقادات دینیومذهبی دارد و بسیار تحت تأثیر عرفان قرارگرفتهاست. نقشکردن اعمال صوفیان یکی ازمشترکات نقاشیهای دوهنرمند، بهزاد(نگارگر مکتب هرات)و سلطان محمد(نگارگر مکتب صفوی) میباشد. شباهت این دونگاره از هنرمندان در ترسیم صوفیان این گمان را تقویت میکند که سلطان محمد نگاره سماع درویشانِ بهزاد را ازنظر گذرانده و با دیدگاه خود نگاره متفاوتی را ترسیم کردهاست. هدف این پژوهش مقایسهی تطبیقی آثار این دوهنرمند با نگاه به صوفیگری درنگارگری ایرانی میباشد. سوال پژوهش این است که چه تحولات تجسمی در نگاره صوفیان با فاصله اندک زمانی دیدهمیشود؟ و چه شباهت و تفاوتهایی تجسمی بین این دونگاره وجود دارد؟ این پژوهش بنیادین بوده و به روش تطبیقی، باماهیت تاریخی و به صورت کیفی انجام شدهاست. روش جمعآوری اطلاعات بااستفاده ازمنابع کتابخانهای صورتگرفته و درج تصاویر به روش اسکن وبارگیری ازنسخههای اینترنتی میباشد. جامعهآماری این پژوهش دونگاره از صوفیان میباشد که بهزاد در سماع درویشان و سلطان محمد در مستی لاهوتی و ناسوتی به تصویر کشیدهاندو این آثار و ویژگیهای بصری آنها مورد تطبیق قرارمیگیرد. نتایج این پژوهش نشان میدهد سلطانمحمد درترسیم صوفیان به نگارهی بهزاد وفاداربوده ولی با توجه به درآمیزی تصوف و سیاست درروزگار صفوی و فاصلهگرفتن صوفیان ازعالم عرفان، جنبه طنزی به اثر اضافه شدهاست. | ||
کلیدواژهها | ||
دوره تیموری؛ دوره صفوی؛ صوفیان؛ بهزاد؛ سلطان محمد؛ نگارگری | ||
مراجع | ||
_آژند،یعقوب(1389).نگارگری ایران(پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران) .جلد اول.چاپ دوم،انتشارات سمت،تهران. _آژند،یعقوب(1389).نگارگری ایران(پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران) .جلد دوم.چاپ دوم،انتشارات سمت،تهران. _آژند،یعقوب(1384)،سیمای سلطان محمد نقّاش ، فرهنگستان هنر،تهران.
_الله یاری،فریدون؛نورائی،مرتضی؛رسولی،علی(1388).طریقت و تجارت؛کارکردهای تجاری نقشبندیه در دوره تیموری، تاریخ اسلام و ایران، شماره 4، 40-1 .
_باخرزی، یحیی بن احمد(1383).اورادالاحباب و فصوص الآداب، به کوشش ایرج افشار،چاپ دوم ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
_ بلر،شیلا وبلوم، جاناتان(1381). هنر و معماری اسلامی.ترجمه اردشیر اشراقی. سروش،تهران.
_ پاکباز ،روئین(1379). نقاشی ایرانی از دیرباز تا امروز.چاپ دوم ، نارستان، تهران.
_تجویدی،اکبر(1345).کتاب آرایی در ایران،هنر و مردم.دوره 5،شماره 49، 5-9 .
_تشکری،علی اکبر.نقیبی،الهام(1393).تعامل و تقابل تصوف و تشیع در عصر صفوی،پژوهشهای تاریخی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان.دوره جدید سال ششم ،شماره 22 ،66-49.
_رویمر،هانس روبرت (1385).ایران در راه عصر جدید،ترجمه آذر آهنچی، دانشگاه تهران،تهران.
_رویمر،هانس روبرت(1380).تاریخ ایران دوره ی صفوی(کمبریج)،ترجمه یعقوب آژند. جلد5 ، جامی،تهران.
_زرین کوب، عبدالحسین (1385).ارزش میراث صوفیه،امیرکبیر،تهران.
_سجادی،محمد علی(1369).جامه زهد:خرقه و خرقه پوشی، علمی فرهنگی،تهران.
_سیوری،راجر(1372).ایران عصر صفوی،ترجمه کامبیز عزیزی.چاپ3، مرکز،تهران.
_سوچک،پریسیلا(1377).«سلطان محمد تبریزی نقاش دربار صفوی»،در :دوازده رخ،ترجمه یعقوب آژند.چاپ اول،تهران،مولی.
_شکاری نیری، جواد(1385).حرفه نقشبندی، فرقه نقشبندیه، کتاب ماه.هنر،شماره93و94 خرداد و تیر، سازمان چاپ و انتشاراتوزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
_صحابی،شهربانو.حدیدی،خلیل.قره بیگلو،سعیدالله(1394).بررسی سیر تاریخی رواج تصوف در دوران اولیه و میانی اسلام و گسترش ادبیات صوفیانه در ایران،عرفان اسلامی،شماره ی46، 197-183 .
_عیسی ولی ، محمد و دیگران(1384). میراث تصوف، مجدالدین کیوانی ، جلد دوم ، نشر مرکز،تهران .
_غزالی،ابوحامدمحمد(1383).کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، جلد 1 ،چ یازدهم،تهران :علمی فرهنگی. _غزالی،ربابه(1398).بررسی شاخصههای بصری در آثار کمالالدین بهزاد مطالعه موردی(اثر سماع درویشان)،جلوه هنر،دورهی جدید،سال یازدهم،شمارهی یک،86-73.
_غیبی،مهرسا(1384).هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، هیرمند،تهران.
_کریم زاده تبریزی،محمد علی(1369).احوال وآثار نقاشان قدیم ایران،جلد2،انتشارات مستوفی،لندن.
_کروبی، آرزو؛ فیاض انوش، ابوالحسن(1396). کارکرد پوشاک در هویت بخشی به صوفیان در قرون هفتم تا نهم هـ .ق ، فصلنامه علمی-تخصصی رهیافت تاریخی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان،سال ششم ، شماره 20 ، 82-69.
_کن بای،شیلا(1381).نگارگری ایرانی،ترجمه مهناز شایسته فر،موسسه مطالعات هنر اسلامی،تهران.
_کیانی،محسن(1380)،تاریخ خانگاه در ایران،چاپ دوم،طهوری،تهران.
_گرابر،اولگ(1390). مروری بر نگارگری ایرانی،ترجمه مهرداد وحدتی دانشمند،تهران،فرهنگستان هنر.
_گری،بازیل(1369).نقاشی ایران،ترجمه عربعلی شروه،عصرجدید،تهران.
_گوهرین،سید صادق(1367).شرح اصلاحات تصوف،جلد1و2، زوار،تهران.
_ محمد بن منور(1381). اسرارالتوحید ، جلد دوم ؛ مصحح محمدرضا شفیعی کدکنی ، چاپ پنجم ، انتشارات آگاه،تهران.
_معرک نژاد، سید رسول.(1386). سماع درویشان درآینه تصوف، هنر و معماری نشریه خیال، بهار و تابستان، شماره 21، ص41-4. _مدنی،محمد(1385).در خانقاه بیدخت چه می گذرد؟،بوستان کتاب،قم.
_نصر، سیدحسین(1383).هنر و معنویت اسلامی، مجموعه مقالات در زمینه حکمت هنر،فرهنگستان هنر،تهران. _نظرلی،مائیس(1390).جهان دوگانه مینیاتور ایرانی ،عباس علی غرقی، فرهنگستان هنر،تهران.
_نفیسی،سعید(1371).سرچشمه تصوف در ایران ،چاپ هشتم،انتشارات فروغی،تهران.
_نیکوبخت، ناصر؛ قاسم زاده،سید علی(1387).سمبولیسم نور و رنگ در عرفان ایرانی- اسلامی، مطالعات عرفانی، شماره 8، 215-185.
_ Koutanaei, T. A. (2015). A Comparative Study on the Relationship between Spiral forms in Sufi Spiral Dance (Sama) and Persian Islamic Paintings. Journal of Islamic Studies, 3(1), 113-118. _URL1: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/446892 (Access Date 2021/11/25). _URL2: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/453311 (Access Date 2021/11/25). | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 527 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 617 |