پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,998,899 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,673,467 |
واکاوی یک فانتزی تاریخی: انگاره‌ی یوسف و زلیخا" | ||
| نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی | ||
| دوره 27، شماره 4، دی 1401، صفحه 51-65 اصل مقاله (1.33 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jfava.2022.344304.666924 | ||
| نویسندگان | ||
| حسن زین الصالحین1؛ حسن بلخاری قهی2؛ یعقوب آژند* 3 | ||
| 1دکتری پژوهش هنر، گروه مطالعات عالی هنر، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2استاد گروه مطالعات عالی هنر، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 3استاد گروه هنرهای تصویری، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| خوانش روان‌کاوانه‌ی آثار نقاشی ایران، به ویژه در بستر تاریخی-اجتماعی، امری است که کمتر مورد توجه محققان قرار گرفته است؛ بنابراین اهمیت و ضرورت چنین پژوهش‌هایی ایجاب می‌شود. نقاشی یوسف و زلیخا، اثر بهزاد، یکی از نقاط عطف تاریخ نقاشی ایران محسوب می‌شود و بدین سبب، بسیار به آن پرداخته شده است. بررسی‌های انجام شده، بیشتر به خوانشی مذهبی و عرفانی در خودآگاهی راه می‌برند؛ ولی فارغ از این نگاه متافیزیکی، اگر این صحنه را به مثابه‌ی یک فانتزی در پیش‌آگاه یا ناخودآگاهی در نظر بگیریم؛ چه نتایجی حاصل خواهد شد؟ بدین جهت، نیاز به یک دستگاه مفهومیِ متفاوت داریم. رویکرد روان‌کاوانه‌ی لکان، با یک روش توصیفی و تحلیلِ ترکیبی که به نحوی انتقادی شکل یافته است؛ چارچوبی برای واکاوی و فهم دیگرگون اثر فراهم می‌آورد. نتایج حاکی از آن بود که این نقاشی، با توجه به عناصر تصویری و ویژگی‌های خاص تاریخِ فرهنگ دیداری، نوعی فانتزی برای دیالکتیک میل و اضطراب سوژه-مخاطب فراهم آورده که به لحاظ فرآیندهای روانی در ساحات خیالی و نمادین ریشه دارند. این صحنه، با توجه به تبعات تصویری‌اش در سیر تاریخ، می‌تواند آغازی برای شکل‌گیری یک دیدمان جنسیتی در تاریخ نقاشی ایران باشد که در اداور بعدی (از میانه‌ی دوره‌ی صفوی) حاکم شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نقاشی؛ جنسیت؛ روان‌کاوی؛ لکان؛ فانتزی؛ یوسف و زلیخا | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Analysis of a Historical Fantasy: Image of Yusuf and Zulaikha" | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hassan Zeinolsalehin1؛ Hasan Bolkhari Ghehi2؛ Yaaghoub Azhand3 | ||
| 1PhD of Art Research, Department of Advanced Studies of Art, School of Visual Arts, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| 2 Professor, Department of Advanced Studies of Art, School of Visual Arts, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| 3Professor, Department of Visual Arts, School of Visual Arts, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Persian painting, in all historical periods, has been institutionally affiliated with the royal palaces and courts in which pleasure, amusement, and sexual desires were highly regarded leading the painters to sometimes reflect them in their works. A psychoanalytic reading over the past centuries, especially in its socio-historical context, has been rarely considered by researchers; therefore, this kind of research is necessitated significantly. Yusuf and Zulaikha painting by Behzad in 1488A.D is one of the acme points of the history of Persian painting and that is why it has been highly taken into consideration by researchers. Here, a question might be raised and that is: why? Does the importance of this painting depend on the form and technical features? Or is it related to the transcendental attitude towards Yusuf as a prophet in the story itself? Apart from chronological and descriptive research regarding this painting and Behzad`s life and techniques as a painter, most of the previous analytical research mainly considered this painting through mystical and religious studies and analyzed it accordingly, since it is a highly important story in the Torah and Quran. However, if, regardless of these metaphysical considerations, one sees this scene as a fantasy in the subconscious or unconscious and emphasizes materialistic, mundane, and sexual features, what would the result be? Moreover, what do the results cause in Persian painting in further periods? To achieve this goal, a different theoretical foundation is necessitated. Psychoanalytical theories, as the approach of this research, provide an appropriate point of view for analyzing this painting and it also helps the readers understand the scene differently. The conceptual framework of this paper is based on Freud`s and especially Lacan`s psychological ideas. Authors try to do a descriptive and then a synthetic analysis to find more about the subject critically. The visual culture of a society regarding paintings, as historical and cultural texts, is an appropriate ground for scrutinizing sexual terms and relations; provided that, we consider visuality as an equivalent for discourse, not only regarding the text and speech but deeming visual cases as well. Results suggest that this painting, due to the visual features and structure as well as special characteristics of the history of visual culture concerning the representation of sexuality, provides a specific image or a fantasy for the desire and anxiety of the subject dialectically (viewer, individual, or collective) based on the imaginary and symbolic order, as Lacan suggested, according to all psychological process behind that. Having all the visual effects in a historical path, the scene is a turning point to form a sexual visuality dominated in further periods in the history of Persian painting, especially in the mid-Safavid era. The final purpose of this essay is to propose a new idea and provide a different position for relevant subjects such as sexuality, representation, and sexual identity in historical Persian paintings. From this point of view, other Persian paintings of later periods can be psychoanalytically studied in their social, cultural, and historical contexts regarding sex and sexuality. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Painting, Sexuality, Psychoanalysis, Lacan, Fantasy, Yusuf & Zulaikha | ||
| مراجع | ||
|
اپهام پوپ، آرتور (1393)، سیر و صور نقاشی ایران، ترجمه‌ی یعقوب آژند، چاپ چهارم، نشر مولی، تهران.
اخگر، مجید (1391)، فانی و باقی: درآمدی انتقادی بر مطالعه‌ی نقاشی ایرانی، انتشارات حرفه‌ی هنرمند، تهران.
استاوراکاکیس، یانیس (1394)، لاکان و امر سیاسی، ترجمه‌ی محمد علی جعفری، انتشارات ققنوس، تهران.
اکبری، مهسا (1392)، خوانش عرفانی داستان یوسف و زلیخا با تأکید بر نگاره‌های موجود، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان.
ایو تادیه، ژان (1390)، نقد ادبی در قرن بیستم، ترجمه‌ی مهشید نونهالی، چاپ دوم، نشری نیلوفر، تهران.
آدامز، لوری (1388)، روش‌شناسی هنر، ترجمه‌یعلی معصومی، نشر نظر، تهران.
آژند، یعقوب (1389)، تأثیر هنرمندان مکتب تبریز در شکل‌گیری و گسترش مکتب استانبول، نشریه‌ی هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، شماره‌ی 41، ص 38- 33.
آژند، یعقوب (1393)، مکتب نگارگری اصفهان، چاپ دوم، نشر فرهنگستان هنر، تهران.
آژند، یعقوب (1394)، مکتب نگارگری تبریز و قزوین-مشهد، چاپ دوم، نشر فرهنگستان هنر، تهران.
بهار، ملک‌الشعرا (مصحح)، (1314)، تاریخ سیستان، به همت محمد رمضانی، وزارت فرهنگ و هنر، تهران.
پاکباز، روئین (1388)، نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، چاپ هشتم، انتشارات زرین و سیمین، تهران.
جامی، عبدالرحمن‌بن‌احمد (1366)، مثنوی هفت اورنگ جامی، نشر سعدی، تهران.
جکسون، پیتر و لاکهارت، لورنس (1393)، تاریخ ایران کمبریج، ترجمه‌ی تیمور قادری، جلد ششم، چاپ سوم، انتشارات مهتاب، تهران. خوافی، ابوالقاسم شهاب‌الدین‌احمد (1357)، منشاءالانشاء، به کوشش و اهتمام رکن‌الدین همایونفرخ، جلد اول، انتشارات دانشگاه ملی ایران، تهران.
دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت‌نامه دهخدا، جلد 13-1، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
ذوالفقاری، حسن (1396)، باورهای عامیانه مردم ایران، چاپ چهارم، نشر چشمه، تهران.
راوندی، مرتضی (1368)، تاریخ اجتماعی ایران، جلد سوم و هفتم، چاپ دوم، ناشر: مؤلف، تهران.
رجبی، زینب و پرومند، حسنعلی (1398)، تحلیل نگاره یوسف و زلیخا اثر کمال‌الدین بهزاد بر اساس نظریه‌ی ژرار ژنت، نشریه‌ی کیمیای هنر، سال هشتم، شماره‌ی 32، ص 78-95.
رحمانی، جبار و سپیده ظفری (1394)، پژوهش میان‌رشته‌ای در هنر با رویکرد هرمنوتیکی هیرش (مورد پژوهی تحلیل هنر نگارگری: نگاره یوسف و زلیخا)، نشریه‌ی کیمیای هنر، سال چهارم، شماره‌ی 15، ص 47-63.
روحی، زهره (1397)، اصفهان عصر صفوی: سبک زندگی و ساختار قدرت، نشر امیرکبیر، تهران.
روملو، حسن‌بیگ (1384)، احسن‌التواریخ، به تصحیح و تحشیه عبدالحسین نوایی، جلد سوم، انتشارات اساطیر، تهران.
رهنورد، زهرا (1392)، تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی: نگارگری، چاپ سوم، انتشارات سمت، تهران.
زرلکی، شهلا (1398)، زنان، دشتان و جنون ماهانه، چاپ پنجم، نشر چرخ، تهران.
ژیژک، اسلاوی (1392)، لاکان به روایت ژیژک، ترجمه‌ی فتاح محمدی، چاپ دوم، نشر هزاره‌ی سوم، زنجان.
سعدی، مصلح‌بن‌عبدالله (1395)، گلستان و بوستان سعدی، به کوشش حمید رضا مجدآبادی، چاپ ششم، نشر پروان، تهران.
سیگال، جولیا (1400)، فانتزی، ترجمه‌ی ابراهیم رنجبر، انتشارات نگاه، تهران.
سیوری، راجر (1389)، ایران عصر صفوی، ترجمه‌ی کامبیز عزیزی، چاپ نوزدهم، انتشارات منصوری، تهران.
شریعت‌کاشانی، علی (1393)، روان‌کاوی و ادبیات و هنر: از فروید تا ژاک دریدا، چاپ و نشر نظر، تهران.
صوابی، عبدالناصر (1394)، اغوای یوسف: تجزیه و تحلیل تابلوی گریز یوسف از زلیخا اثر استاد کمال‌الدین بهزاد هراتی، فصلنامه ایران نامه، شماره 30، ص 276-294.
صفوی، شاه طهماسب (1303)، تذکره‌ی شاه طهماسب: شرح وقایع و احوالات زندگانی شاه طهماسب به قلم خودش، چاپ‌خانه‌ی کاویانی، (موجود در کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی)، تهران.
غفوریان‌مسعودزاده، مهنوش (1395)، تحلیل و بررسی تصاویر نسخه‌ی خطی مصور هفت اورنگ جامی، آستان هنر، شماره‌ی20 ، ص 20-35.
فروید، زیگموند (1382)، تفسیر خواب، ترجمه‌ی شیوا رویگریان، نشر مرکز، تهران.
فروید، زیگموند (1389)، فراسوی اصل لذت، ترجمه‌ی هوشمند ویژه، چاپ دوم، نشر شما، تهران.
فوکو، میشل (1391)، اراده به دانستن، ترجمه‌ی نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، چاپ هفتم، نشر نی، تهران.
فیاضی‌کیا، مهدی (1399) ، زلیخا و یوسف، نشریه‌ی الکترونیکی حرفه‌ی هنرمند، به آدرس: https://herfeh-honarmand.com/blog/%d8%b2%d9%84%db%8c%d8%ae%d8%a7-%d9%88-%db%8c%d9%88%d8%b3%d9%81/
فینک، بروس (1397)، سوژه‌ی لاکانی میان زبان و ژوئیسانس، ترجمه‌ی علی حسن‌زاده، نشر بان، تهران.
کفشچیان‌مقدم، اصغر و خانی، کریم‌اله (1396)، بررسی مؤلفه‌های تعاملی فرم و متن در ساختار زیباشناسانه آثار نقاشی، نشریه‌ی هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، دوره‌ی 22، شماره‌ی 4، ص 23- 32.
کنبای، شیلا (1391)، نقاشی ایرانی، ترجمه‌ی مهدی حسینی، چاپ پنجم، انتشارات دانشگاه هنر، تهران.
کنگرانی، منیژه و دیگران (1398)، برگرفتگی‌های نقاشی معاصر ایران از یک نگاره بهزاد (گریز یوسف از زلیخا)، نشریه رهپویه هنر/هنرهای تجسمی، دوره جدید، شماره 2، ص 27-35.
گرابر، اولگ (1390)، مروری بر نگارگری ایرانی، ترجمه‌ی مهرداد وحدتی دانشمند، چاپ دوم، نشر فرهنگستان هنر، تهران.
گری، بازل و دیگران (1383)، سیر تاریخ نقاشی ایران، ترجمه‌ی محمد ایرانمنش، انشارات امیرکبیر، تهران.
لکان، ژاک (1393)، تلویزیون، ترجمه‌ی انجمن روان‌پژوهان فارسی زبان فرانسه، نشر رخداد نو، تهران.
لکان، ژاک (1397)، اضطراب: شکل‌های ابژه، ترجمه‌ی صبا راستگار، دفتر دوم و سوم، جلد پنجم، نشر پندار تابان، تهران.
لوران اسون، پل (1394)، واژگان فروید، ترجمه‌ی کرامت موللی، چاپ چهارم، نشر نی، تهران.
لوران اسون، پل (1399)، لکان، ترجمه‌ی مرضیه خزائی و مهرگان نظامی‌زاده، چاپ دوم، نشر ثالث، تهران.
محمدی‌شرف‌آباد، هومان و دیگران (1398)، گفتمان فکری سیاسی طریقت نقشبندیه در عصر تیموریان، نشریه‌ی مطالعات تاریخ اسلام، سال یازدهم، شماره‌ی 41، ص 155- 179.
منشی قمی، قاضی میراحمد (1352) ، گلستان هنر، به اهتمام احمد سهیلی خوانساری، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، تهران.
موللی، کرامت (1395)، مبانی روان‌کاوی فروید و لاکان، نشر نی، تهران.
میرجعفری، حسین (1353) ، نامه‌ای از کمال‌الدین بهزاد به پادشاه صفوی، نشریه‌ی هنر و مردم، شماره 142، ص11- 6.
نامور مطلق، بهمن (1383)، در جستجوی متن پنهان، مطالعه‌ی بینامتنی نگاره یوسف و زلیخا، همایش کمال‌الدین بهزاد، فرهنگستان هنر. نوروزی، نسترن (1392)، تأثیرات شعر و تفکر عرفانی جامی بر نقاشی‌های بهزاد، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان. واله‌اصفهانی، محمدیوسف (1372)، خلد برین (ایران در روزگار صفویان)، به کوشش میرهاشم محدث، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، تهران.
ولش، آنتونی (1389)، نگارگری و حامیان صفوی، ترجمه‌ی روح‌الله رجبی، چاپ دوم، نشر فرهنگستان هنر، تهران.
وکیلی، شروین (1390)، اسطوره‌ی یوسف و افسانه‌ی زلیخا، نشر فرهنگی و هنری خورشید راگا، تهران.
هومر، شون (1394)، لاکان، ترجمه‌ی محمدعلی جعفری و سید محمدابراهیم طاهائی، نشر ققنوس، تهران.
یاکوبسن، رومن (1394)، قطب‌های استعاره و مجاز، در کتاب ساخت‌گرایی، پساساخت‌گرایی و مطالعات ادبی، به کوشش فرزان سجودی (گروه مترجمان)، چاپ سوم، نشر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی، تهران.
Lacan, Jacques (1962-63), The Seminar of Jacques Lacan, Book X, Anxiety, Translated by Cormac Gallagher from unedited French typescripts. Mirzoeff Nicholas (1999), An Introduction to Visual Culture, London: Routledge. Mirzoff, Nicholas (2006), On Visuality, Journal of Visual Culture, p 54-79. Żygulski jun, Zdzisław (1989), Art Of Islamian Polish Collection, Artistic And Film Publication, Warsaw. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 871 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 524 |
||