![سامانه نشر مجلات علمی دانشگاه تهران](./data/logo.png)
تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,578 |
تعداد مقالات | 71,072 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,701,906 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,935,830 |
تعامل معنایی نفی با امکان و ضرورت معرفتی و اقتداری در افعال وجهنمای فارسی | ||
پژوهشهای زبانی | ||
دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 24، شهریور 1401، صفحه 109-138 اصل مقاله (579.35 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jolr.2022.348760.666807 | ||
نویسنده | ||
غلامرضا مدادیان* | ||
استادیار، گروه زبانهای خارجی، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران. | ||
چکیده | ||
این پژوهش توصیفی- تحلیلی با هدف بررسی تعامل معنایی نفی با خوانشِ امکان و ضرورت معرفتی و اقتداری افعال توانستن، شدن، ممکنبودن، امکانداشتن، بایستن و لازمبودن انجام شد. در میان این افعال چهار فعل اول بیانگر مفهوم امکان و مابقی بیانگر مفهوم ضرورت هستند. ضرورت و امکان مفاهیم مرکزی حوزة وجهنمایی را تشکیل میدهند. وجهنمایی عمدتاً به بیان نگرش یا نظر افراد دربارة وضعیت امور میپردازد. وجهنمایی معرفتی و اقتداری دو نوع اصلی مقولة وجهنمایی به شمار میروند. وجهنمایی معرفتی قضاوت گوینده دربارة صحّت یا سقم گزارها را بیان میکند درحالیکه وجهنمایی اقتداری با تاثیرگذاری گوینده بر انجام یا عدمانجام اعمال از سوی مخاطب سروکار دارد. افعال وجهنما از پرکاربردترین صورتهای وجهنما در زبان فارسی هستند. نفی از آن مقولههای زبانی است که با وجهنمایی (بویژه، مفاهیم امکان و ضرورت) تعامل معنایی و منطقی دارد. نفی میتواند در افعال واژگانی و افعال وجهنمای فارسی بهصورت پیشوند (ن-) ظاهر شود. در این پژوهش، نظرات پالمر (1995) و دیهان (1997)، که از دید ردهشناختی به بررسی تعامل نفی با وجهنمایی پرداختهاند، بهعنوان چارچوب نظری مورد استفاده قرار گرفت و عمدتاً از نمونههای مستخرج از پیکرة دادگان فرهنگستان زبان و ادب فارسی به عنوان شاهد استفاده شد. تحلیلها نشان داد که تعامل نفی با افعالِ حوزة امکان (یعنی، توانستن، شدن، ممکنبودن و امکانداشتن) از نوع «قاعدهمند» است. این بدانمعناست که بین صورت و معنای افعال وجهنمای منفی در حوزة امکان تناظر یکبهیک وجود دارد بهطوریکه ترکیب پیشوند نفی با صورت وجهنما «وجهنمایی» را منفی میکند و همراهی این پیشوند با فعل اصلی به منفیشدن «گزاره» میانجامد. در حوزة ضرورت، تعامل نفی با فعل لازمبودن «قاعدهمند» است اما بایستن در تعامل معنایی با نفی «بیقاعده» عمل میکند. برخلاف انتظار، همآیی پیشوند نفی با بایستن به منفیشدن گزاره (نه، وجهنمایی) منتهی میشود. همچنین، این بررسی نشان داد که بایستن ظرفیت بیان دو مفهوم «عدمضرورت» معرفتی صحّت گزاره و «عدمضرورت» اقتداری انجام عمل را ندارد و افعال دیگری (لازمبودن و وجهنماهای حوزة امکان) برپایة راهبرد «پرکنش وجهی» یا «پرکنش منطقی» این دو مفهوم را بیان میکنند. دیگر یافتة این پژوهش آن است که بایستن یک وجهنمای «تکسیطرهای» است که تنها با نفی «سیطرهکوتاه» تعامل میکند درحالیکه دیگر افعال موردبررسی صورتهایی«جفتسیطرهای» هستند که هم با نفی «سیطرهکوتاه» و هم نفی «سیطرهبلند» تعامل میکنند. درنهایت، بهغیراز بایستن، که در حوزة آن راهبرد «پرکنش وجهی» یا «پرکنش منطقی» جهت بیان نفی سیطرهبلند استفاده میشوند، برای دیگر افعال راهبرد «جانمایی نفی» تمایز بین نفی سیطرهکوتاه و بلند را مشخص میکند. | ||
کلیدواژهها | ||
نفی؛ وجهنمایی؛ امکان؛ ضرورت؛ معرفتی؛ اقتداری | ||
مراجع | ||
اخلاقی، فریار (1386). بایستن، شدن و توانستن: سه فعل وجهی در فارسی امروز، نامة فرهنگستان، 3(3) ، 82-132.
ایلخانیپور، نگین و کریمیدوستان، غلامحسین (1395)، واژگانیشدگی ابعاد معنایی وجهیت در صفات وجهی فارسی. زبانپژوهی، 8 (19). 65-87.
رحمانیپرهیزکار، زهرا، گلفام، ارسلان و افراشی، آزیتا (1393). بررسی طرحوارهای وجهیت در زبان فارسی با رویکرد شناختی، مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران، 1 (4)، 101-118.
رحیمیان، جلال (1388). جنبههای صوری و معنایی عناصر معین فارسی در جملههای وابسته، زبانشناسی و گویشهای خراسان، 1، 75-91.
رحیمیان، جلال و عموزاده، محمد (1392). افعال وجهی در زبان فارسی و بیان وجهیت، پژوهشهای زبانی، 4(1)، 21-40.
رضایی، والی و نیسانی، مژگان (1395). تمایز گواهنمایی و وجهیت معرفتی بر اساس رفتار قیدهای زبان فارسی، پژوهشهای زبانی، 7 (1)، 37-56.
شریفی، شهلا و صبوری، نرجس بانو. (1400). بررسی معنایی افعال وجهی در زبان فارسی امروز از دیدگاه ردهشناسی. پژوهشهای زبانشناسی، 13 (1)، 217-230.
شقاقی، ویدا (1381). پیشوند نفی در زبان فارسی. نامۀ فرهنگستان، 5 (4)، 85-96.
کریمیدوستان، غلامحسین و ایلخانیپور، نگین (1391). نظام وجهیّت در زبان فارسی، پژوهشهای زبانی، 3 (1)، 77-98.
مدادیان، غلامرضا (1400). ذهنیّت به عنوان یک بُعد معنایی وابستهبهبافت و مدرّجبودگی در وجهنمایی فارسی. زبان پژوهی، 13(39)، 147-183.
مدادیان، غلامرضا، نژادانصاری مهابادی، داریوش و براتی، حسین. (1397). طبقهبندی آشکار معانی غیرمعرفتی فعلهای وجهی توانستن، شدن و بایستن بر پایهی الگوی معناشناختی-کاربردشناختی دپراتره. زبانپژوهی، 10(28)، 115-148.
همایونفر، مژگان (1392). بررسی روند دستوریشدگی فعلهای وجهی زبان فارسی بر اساس پارامترهای لمان. دستور، 9، 50-73.
Akhlaghi, F. 200). bayestan, shodan and tavanestan: three modal verbs in the contemporary Persian, Farhangetan Letter Journal, 3 (3). 132-82. [In Persian]. Coates, J. 198). The Semantics of the Modal Auxiliaries. London and Canberra: Croom Helm. De Haan, F. 1997. the interaction of modality and negation: a typological study. Routledge: London & New York. Depraetere, I., & Reed, S. 2020. Mood and modality in English. In The handbook of English linguistics (2nd edition), 207-227. Wiley. Depraetere, Ilse .2017. On the pragmatics of modal verbs. Selected papers on theoretical and applied linguistics, 22, 14-26. Halliday, M. A. K. & Ch. M. I. M. Matthiessen .2014. Halliday’s Introduction to Functional Grammar. London and New York: Routledge. Homayoonfar, M. 2012. investigation of the grammaticalization process in the Persian modal verbs based on Leman’s parameters. Dastoor Journal, 9, 50-73. [In Persian]. Huddleston, R. & Pullum, G. K. (Eds.) .2002. The Cambridge grammar of the English language. Cambridge: CUP. Ilkhanipour, N,. & Karimi Doostan, Gh. 2015. lexicalization of the semantic aspects of modality in Persian modal adjectives. Language Research, 8 (19). 65-87. [In Persian]. Karimi Doostan, GH & Ilkhanipour, N. 2011. Modality System in Persian, Linguistic Research, 3 (1), 77-98. [In Persian]. Kratzer, Angelika 2012. Modals and Conditionals: New and Revised Perspectives. Oxford: OUP. Lyons, J. 1977. Semantics (Vol. 2). CUP. Medadian, GH. 202). subjectivity as a context-dependent semantic dimension and scalarity of modality in Persian. Language Research, 13 (39), 147-183. [In Persian]. Medadian, Gh, Nezhadansari Mahabadi, D. & Barati, H. 2017. an explicit classification of non-epistemic senses of the modal verbs tavanestan, shodan and bayestan based on Depraetere’s semantic-pragmatic model. Language Research, 10 (28), 115-148. [In Persian] Nuyts, J. 2001. Epistemic modality, language, and conceptualization: Cognitive-pragmatic perspective. Amsterdam: John Benjamins. Palmer, F. R. 1995. Negation and the modals of possibility and necessity. In Bybee, J. and Fleischman, S. Modality in grammar and discourse (pp. 453-471). John Benjamins: Amsterdam & Philadelphia. Palmer, F. R. 2001. Mood and modality. Cambridge university press. Palmer, Frank R. 1990. Modality and the English Modals. 2nd edition. London: Longman. Rahimian, J. 2008. the formal and semantic aspects of Persian modal forms in modalized sentences. Linguistics and Dialetcs of Khorasan, 1, 75-91. [In Persian]. Rahimian, J. & Amouzadeh, M. 2012. Modal verbs in Persian language and expression of modality. Linguistic Research, 4 (1), 21-40. [In Persian]. Rahmani Parhizkar, Z., Golfam, A. & Afrashi, A. 201). the study of modality schema of Persian: a cognitive approach. Journal of Western Iranian Languages and Dialects, 1 (4), 101-118. [In Persian]. Rezae, V. & Nisani, M. 2015. Differentiating Evidentiality and Epistemic Modality Based on the Behavior of Persian Adverbials, Linguistic Studies, 7 (1), 37-56. [In Persian]. Salkie, R. (2009). Degrees of modality. In Raphael Salkie, Pierre Busuttil and Johan van der Auwera, Modality in English: Theory and description, vol. 58, (pp.79-103). Berlin & New York: Mouton de Gruyter. Shaghaghi, V. 2001. Negation prefix in Persian. Dastoor Journal, 5 (4). 85-96. [In Persian]. Sharifi, SH. & Sabouri, N. 202). A Semantic Survey on Modal Verbs in Todays' Persian Language from a Typological Point of View. Journal of Researches in Linguistics, 13 (1), 217-230. [In Persian]. Tavangar, M., & Amouzadeh, M. 200). Subjective modality and tense in Persian. Language Sciences, 31(6), 853-873. van der Auwera, J. 1996. Modality: the three-layered scalar square. Journal of semantics, 13(3), 181-195. van der Auwera, J., & Plungian, V. A. 1998. Modality’s semantic map. Linguistic Typology, 2, 79–124. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 338 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 341 |