پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,504 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,122,386 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,230,211 |
ساخت نحوی حاصل از فرآیند «مبتداسازی واژه‌بست مضاعف (ضمیرگذار)» از منظر بلاغت در متون ادب فارسی | ||
| ادب فارسی | ||
| دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 29، شهریور 1401، صفحه 121-139 اصل مقاله (691.28 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpl.2022.333322.1984 | ||
| نویسنده | ||
| فرهاد محمدی* | ||
| استادیار گروه زبان و ادبیّات کردی دانشگاه کردستان، سنندج، ایران | ||
| چکیده | ||
| در زبان فارسی ساختِ نحوی منحصربه‌فردی وجود دارد که در آن، گزارۀ جمله در آنِ واحد که خود یک جملۀ کامل است، همراه با نهاد، یک جملۀ دیگر را تشکیل میدهند. عبدالرّسول خیّامپور، از دستورنویسان سنّتی، از چنین ساختی با عنوانِ «جملۀ بزرگ و کوچک» نام برده است. زبانشناسان نیز چنین ساختی را حاصل فرآیند «مبتداسازی» میدانند که در آن، نهاد (جزء آغازین جمله) در اصل عنصری در درونِ جمله بوده که طی فرآیند مبتداسازی از جایگاه واقعی خود به ابتدای جمله انتقال یافته و در جای آن عنصر، ضمیری هممرجع قرار گرفته است؛ البتّه مبتداسازی به‌عنوان فرآیندی در حرکت اجزای کلام به ابتدای جمله، حوزۀ ساختاری گسترده‌ای دارد و در این جستار، تنها گونۀ خاصّی از آن با عنوان مبتداسازی ضمیرگذار مدِّ نظر است که باعث ظهور واژهْ‌بست مضاعف در جمله می‌شود و ساختار نحوی متمایزی تولید می‌کند. زبانشناسان و دستورنویسان با رویکردِ دستوری به مطالعۀ این ساختِ نحوی پرداختهاند و سعی آنان بر این بوده است که چگونگیِ این ساختِ نحوی را توصیف و تبیین کنند و برای اجزا و سازههای آن نام و عنوانِ مناسبی تعیین کنند. در این جستار، ساختِ نحوی مورد نظر از منظر بلاغت بررسی می‌شود تا هدف از شکلگیری و کاربرد بلاغی آن نمایان شود. برآیند پژوهش نشان می‌دهد که در اصل عامل شکلگیری این ساختِ نحوی، رعایتِ اغراض بلاغی‌ای همچون «محوریّت موضوع»، «رعایت اصل سخن» و «تأکید و تشخّص» بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بلاغت؛ ساخت نحوی؛ مبتداسازی؛ جملۀ بزرگ و کوچک؛ محوریّت موضوع | ||
| مراجع | ||
|
انوشه، مزدک (1400)، صرف در نحو: از کمینه‌گرایی تا صرف توزیعی، چ 2، تهران، دانشگاه تهران.
ـــــــــــــــ (1389)، «رویکردی مشخّصه‌بنیاد به فرآیندهای مبتداسازی و تأکید در زبان فارسی»، پژوهشهای زبانی، دورۀ 1، ش 1، 1-28.
ایرانی، محمّد و مریم ترکاشوند (1396). «تحلیل نحوی «همنقش ضمیر» با نگاه به ساختار فعل و نقش ضمایر متّصل در جملههای انفعالی ـ احساسی»، فنون ادبی، سال نهم،ش 1، پیاپی 18، 119ـ132.
بیهقی، ابوالفضل محمّد (1383)، تاریخ بیهقی، چاپ علی‌اکبر فیّاض، به اهتمام محمّدجعفر یاحقی، چ 4، مشهد، دانشگاه فردوسی.
جرجانی، عبدالقاهر (1368)، دلائل الاعجاز فی القرآن، ترجمۀ سیّدمحمّد رادمنش، مشهد، آستان قدس رضوی.
حافظ (1382)، دیوان، چاپ خلیل خطیبرهبر، چ 34، تهران، صفی‌علیشاه.
خیّامپور، عبدالرّسول (1384)، دستور زبان فارسی، چاپ دوازدهم، تبریز، ستوده.
دبیرمقدّم، محمّد (1392)، پژوهشهای زبانشناختی فارسی، چ 4، تهران، نشر دانشگاهی.
درزی، علی (1385)، «ضرورت تمایز میان فرآیند ارتقا و مبتداسازی در زبان فارسی»، دستور، ش 2، 161-187.
درزی، علی و وحید صادقی (1393)، تعیین همبستگیهای نحوی و آوایی در ساخت ارتقایی و مبتداسازی در زبان فارسی، تهران، دانشگاه تهران.
سعدی (1384الف)، بوستان، چاپ غلامحسین یوسفی، چ 8، تهران، خوارزمی.
ـــــــــــــــ (1384 ب)، گلستان، چاپ غلامحسین یوسفی، چ 7، تهران، خوارزمی.
ـــــــــــــــ (1394)، غزل‌های سعدی، چاپ غلامحسین یوسفی، چ 2، تهران، سخن.
ـــــــــــــــ (1389)، کلیّات سعدی، چاپ محمّدعلی فروغی، چ 15، تهران، امیرکبیر.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1391)، رستاخیز کلمات، چ 3، تهران، سخن.
غلامعیزاده، خسرو (1374)، ساخت زبان فارسی، تهران، احیاء کتاب.
محمّدی، فرهاد (1397)، «مفهوم بلاغی تأکید و تشخّص در ترکیبات آثار سعدی»، کهن‌نامۀ ادب پارسی، سال نهم، ش 2، 119-134.
ناتلخانلری، پرویز (1366)، تاریخ زبان فارسی، ج3، چاپ سوم، تهران، نشر نو.
نصرالله منشی، ابوالمعالی (1381)، ترجمۀ کلیله و دمنه، چاپ مجتبی مینوی، چ 23، تهران، امیرکبیر.
وحیدیان کامیار، تقی (1387)، دستور زبان فارسی (1)، چاپ یازدهم، تهران، سمت. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 191 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 278 |
||