![سامانه نشر مجلات علمی دانشگاه تهران](./data/logo.png)
تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,037 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,525,063 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,786,222 |
کهنالگوی سفرِ قهرمان در خاوراننامه بر اساس نظریّۀ جوزفکمپبل | ||
ادب فارسی | ||
دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 29، شهریور 1401، صفحه 99-120 اصل مقاله (802.13 K) | ||
نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpl.2022.336990.2017 | ||
نویسنده | ||
محمد مجوزی* | ||
استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه زابل، زابل، ایران | ||
چکیده | ||
خاوراننامۀ ابن حسّام خوسفی، مثنویای در قالب حماسۀ دینی است، با موضوع داستانهای خیالی از سفرها و جنگهای حضرت علی ع با شاهان بتپرستیچون تهماسشاه و صلصالشاه که دربرگیرندۀ مفاهیم کهنالگوییِ فراوان است.کهنالگوی قهرمان و سفر، بنا به سرشت حماسه، از پرکاربردترین بنمایههای آن است. این پژوهش درصدد است تا به روش توصیفی_تحلیلی، الگوی پیشنهادی جوزفکمپبل را با عنوان سفر قهرمان، در خاوراننامه بررسی و میزان انطباق آن را با مثنوی خاوراننامه مشخّص کند. سه بخش اصلی نظریّۀ سفرِ قهرمان عبارتاند از: عزیمت (جدایی)، رهیافت (تشرّف) و بازگشت. این نظریّه با زندگی قهرمان حماسه همخوانی دارد؛ زیرا قهرمان هر حماسهای برای رسیدن به مقصود خویش، راههای سختی را طی میکند. او در سفرخود با وحشتناکترین مسیرها و شگفتترین موجودات و خطرناکترین دشمنان مواجه میشود؛ امّا با شجاعت تمام میتواند تمام گذرگاههای سخت را پشت سر گذارد و به هدف خویش نایل شود. سفر قهرمان در خاوراننامه، سفری دینی است. حضرت علیع برای نجات انسانها از نیروهای پلید، سفری طولانی را آغاز میکند. در این سفر با دیوان، اژدها و جادوگران به جنگ میپردازد و سرانجام بر تمام بدیها فایق میآید. علیع با ندای درونی خود، برای رفع نگرانی پیامبرص پا در مسیر پرخطر میگذارد و به کمک یاریگران میتواند چهارده خوان را بهخوبی پشت سر بگذارد. خوانها، نماد موانع و مشکلاتی است که قهرمان برای به کمال رسیدن خود و احراز برتری و شایستگی خویش پشت سر میگذارد و بعد از یگانگی و خدایگون شدن، پیروز و سرافراز به مدینه بازمیگردد و تحفۀ سلیمان را برای پیامبر به ارمغان میآورد. نتایج پژوهش نشان میدهد مراحل ندای درونی، کمک از ماوراء، عبور از آستان، شکم نهنگ، جادۀ آزمونها، زن در نقش وسوسهگر، برکت نهایی و مرحلۀ آزاد و رها در خاوراننامه با مراحل سفر قهرمان کمپبل انطباق دارد و حذف برخی مراحل به دلیل ماهیّت دینی این اثر حماسی است. | ||
کلیدواژهها | ||
کهنالگو؛ سفر قهرمان؛ نظریّۀ کمپبل؛ حماسۀ دینی؛ خاوراننامه؛ ابن حسّام خوسفی | ||
مراجع | ||
بیگزاده، خلیل و همکاران (1398)، «بررسی شخصیّت علیع در خاوراننامه بر اساس نظریّۀ فلیپهامون»، فصلنامۀ علمی تفسیر و تحلیل متون زبان فارسی (دهخدا)، دورۀ 11، ش 41، پاییز، 69-91.
بهمدی، زهرا (1391)، «پیوند حماسه و دین در خاوراننامۀ ابن حسام خوسفی»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه زابل.
پاشایی مهترلو، محمّد و همکاران (1400)، «تحلیل کهنالگوی سفر قهرمان در منظومۀ گل و نوروز بر اساس نظریّۀ جوزف کمپبل»، مجلۀ علمی تفسیر متون زبان و ادبیّات فارسی(دهخدا)، سال 13، ش 49، زمستان، 155-181.
پیرعینالدّین، ستّار و همکاران (1398)، «بنمایههای حماسی در خاوراننامه»، زبان و ادبفارسی، سال 72، بهار و تابستان، ش 239، 1-32.
حقشناس، شهربانو (1390)، داستان داستانها (تأمّلی بر خاوراننامۀ ابن حسّام خوسفی)، شیراز، نوید.
خوسفی، محمّد بن حسام (1386)، خاوراننامه، نیمۀ اوّل، چاپ حیدرعلی خوشکنار، اردبیل، مهد تمدّن.
ـــــــــــــــ (1377)، خاوراننامه، نیمۀ دوم، چاپ حمیداللّه مرادی، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
ذبیحی، رحمان و پروین پیکانی (1395)، «تحلیل کهنالگوی سفر قهرمان در دارابنامۀ طرطوسی بر اساس الگوی جوزف کمپبل»، ادبیّات عرفانی و اسطورهشناختی، سال 12، ش 45، زمستان، 91-118.
سرکاراتی،بهمن (1385)، سایههای شکارشده، تهران، قطره.
شوالیه، ژان (1382)، فرهنگ نمادها، ترجمۀ سودابه فضایلی، چ 3، تهران، جیحون.
صدر، سیّد محمّدصادق (1387)، امیرالمومنین در عهد پیامبرص، ترجمۀ سیّدجمال موسوی، تهران، بنیاد شهید انقلاب اسلامی.
صفا، ذبیحاللّه (1387)، حماسهسرایی در ایران (از قدیمیترین عهد تاریخی تا قرن چهاردم هجری)، چ 4، تهران، فردوس.
عطّار (1372)، منطقالطیر، چاپ صادقگوهرین، تهران، علمی و فرهنگی.
فولادی، محمّد و مریم رحمانی (1397)، «بررسی و نقد داستان بیژن و منیژه بر اساس الگوی سفر قهرمان کمپبل»، علوم ادبی، سال 8، ش 13، بهار و تابستان، 87-107.
قنبری، زهرا (1386)، «بررسی بلاغی و زبانی علینامه با خاوراننامۀ ابن حسام، حملۀ حیدری ابن باذل و حملۀ حیدری راجی کرمانی»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه یاسوج.
کمپبل، جوزف (1392)، قدرت اسطوره، ترجمۀ عبّاس مخبر، چاپ ششم، تهران، مرکز.
ـــــــــــــــ (1389)، قهرمان هزارچهره، ترجمۀ شادی خسروپناه، مشهد، گل آفتاب.
نامورمطلق، بهمن (1392)، درآمدی بر اسطورهشناسی، تهران، سخن.
مجوّزی، محمّد و افسانه نوری (1396)، «ریختشناسی خاوراننامۀ ابن حسام خوسفی با تکیه بر نظریّۀ پراپ»، متنپژوهی ادبی، سال 21، ش 72، تابستنان 1396، 182-143.
ویتیلا، استوارت (1390)، اسطوره و سینما، ترجمۀ محمّد گذرآبادی، تهران، هرمس.
ووگلر، کریستوفر (1387)، سفر نویسنده، ترجمۀ محمّد گذرآبادی، تهران، مینوی خرد.
یونگ، کارل گوستاو (1386)، انسان و سمبلهایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، چ 6، تهران، جامی. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 248 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 352 |