پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,573 |
| تعداد مقالات | 71,036 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,504,363 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,768,478 |
نمود مفهوم فاصله در شعر حافظ بر مبنای نظریه فضاهای ذهنی فوکونیه و ترنر(1994) | ||
| پژوهش های ایران شناسی | ||
| دوره 12، شماره 1، اردیبهشت 1401، صفحه 1-23 اصل مقاله (748.22 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2022.343697.1119 | ||
| نویسندگان | ||
| مصطفی اسلامی سنجبد* 1؛ عبدالرضا سیف2 | ||
| 1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران | ||
| 2استاد زبان و ادب فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| هدف از نگارش مقالۀ حاضر، بررسی مفهوم فاصله در شعر حافظ بر مبنای نظریۀ فضاهای ذهنی فوکونیه و ترنر است. این نظریه که در حوزۀ معناشناسی شناختی مطرح می‌شود، به دلیل توجه خاص به فرایندهای معنایی و پیچیدگی‌های آن از منظر شناختی، می‌تواند در مطالعۀ غزلیات حافظ که همواره از نظر پیچیدگی مضامین، سرآمد شاعران پارسی‌زبان بوده، چهارچوب مناسبی را برای تحلیل فراهم سازد. بررسی‌ها نشان داد که مفهوم فاصله در شعر حافظ در قالب فاصلۀ مکانی و فاصلۀ زمانی و فاصلۀ معرفتی، نمود می‌یابد. فاصلۀ معرفتی، بیش از انواع دیگر فاصله در دیوان حافظ به چشم می‌خورد؛ بدین صورت که شاعر از عناصر زمانی و مکانی و به‌طورکلی ملموس و عینی بهره می‌برد تا یک مفهوم انتزاعی ـ یعنی فاصله در شناخت، معرفت، درک، دیدگاه ـ را به مخاطب القا کند. گاهی شاعر با نفی شباهت ظاهری میان دو چیز یا دو کس، بر تفاوت‌های باطنی و درواقع وجود فاصله میان آن‌ها تأکید می‌ورزد. این عمل حافظ را می‌توان شکستن چهارچوب‌های موجود و خلق چهارچوب‌های جدید دانست که با هنر حافظ در ساختارشکنی ارتباط دارد. گاهی نیز شاعر با در نظر گرفتن دو پدیدۀ متقابل، بر نفی تفاوت ظاهری و یکی بودن آنان در عمل و درواقع نبود فاصله میان آن دو تأکید دارد. این دسته ابیات براساس رویکرد فضاهای ذهنی در قالب آمیختگی مفهومی به خوبی تحلیل می‌شود؛ زیرا شاعر از دو فضای ذهنی متقابل بهره می‌برد و با ایجاد یک فضای آمیخته، فضای ذهنی جدیدی خلق می‌کند که هم عناصری از فضاهای درونداد دارد و هم عناصر جدیدی در آن ظاهر می‌شود که در فضاهای درونداد وجود نداشته و از تلفیق دو فضای متقابل حاصل شده‌است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فاصله؛ فضاهای ذهنی؛ تقابل؛ آمیختگی؛ فضاسازها | ||
| مراجع | ||
|
منابع
آقاگل‌زاده، فردوس، 1391، «بررسی وجه فعل در زبان فارسی بر پایۀ نظریۀ فضاهای ذهنی»، ادب‌پژوهی، تابستان، شمارۀ 20، صص 135ـ154.
بامداد، محمدعلی، 1369، حافظ‌شناسی (الهامات خواجه)، تهران، پاژنگ.
پورنامداریان، تقی، 1392 الف، «حافظ و خلاف عادت در صورت و معنی غزل»، بخارا، سال 15، شمارۀ 97، صص 15ـ33.
ـــــــــ، 1392 ب، در سایۀ آفتاب (شعر فارسی و ساخت‌شکنی در شعر مولوی)، چاپ 4، تهران، سخن.
حمیدیان، سعید، 1389، شرح شوق: شرح و تحلیل بر اشعار حافظ، تهران، قطره.
خرمشاهی، بهاءالدین، 1383، حافظ‌نامه (شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ)، چاپ 14، جلد 2، تهران، علمی و فرهنگی.
راسخ‌مهند، محمد، 1386، «اصول و مفاهیم بنیادی زبانشناسی شناختی»، بخارا، شمارۀ 63، صص 172ـ191.
شمس‌الدین محمد، حافظ، 1400، دیوان حافظ، به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران، زوّار.
شیرافکن، محمدحسین و فاطمه صاحبیان، 1399، «بررسی فضاهای ذهنی سورۀ قمر با تأکید بر معناشناسی شناختی»، ذهن، زمستان، شمارۀ 84، صص 181ـ206.
فاضلی، فیروز و هدی پژمان، 1393، «فراروی از تقابل دوگانه در دیوان حافظ»، پژوهشنامۀ ادب غنایی، سال 12، شمارۀ 23، صص 227ـ244.
گیررتس، دیرک، 1395، نظریه‌های معنی‌شناسی واژگانی، ترجمۀ کورش صفوی، چاپ 2، تهران، علمی.
گلفام، ارسلان و فاطمه علوی، 1385، «نگاهی به معناشناسی فضاهای ذهنی»، نشریۀ علوم انسانی دانشگاه الزهرا، سال 16 و 17، شمارۀ 63 و 64، صص 210ـ231.
عامری، حیات و معصومه خیرآبادی و رضا خیرآبادی، 1394، «بررسی فضاهای ذهنی در متون خبری روزنامه‌های ایران»، علم زبان، بهار و تابستان، شمارۀ 4، صص 155ـ178.
نبی‌لو، علیرضا، 1392، «بررسی تقابل‌های دوگانه در غزل‌های حافظ»، زبان و ادبیات فارسی، دورۀ 21، شمارۀ 74، صص 69ـ91.
هجویری، علی بن عثمان، 1396، کشف المحجوب، تصحیح و تعلیقات دکتر محمود عابدی، چاپ 4، تهران، سروش.
یوسفی، محمدرضا و مریم بختیاری، 1396، «هنر حافظ در ترسیم فراز و فرود ابیات بر پایۀ عنصر تقابل»، شعرپژوهی، سال 9، شمارۀ 3، پیاپی 33، صص 163ـ188. Brandt, P. A,2005, “Mental spaces and cognitive semantics: a critical comment,” Journal of Pragmatics, 37 (10), 1578ـ1594. Croft, W., & Cruse, D. A ,2004, Cognitive linguistics, Cambridge University Press. Cutrer, L. M, 1994, Time and tense in narrative and in everyday language (Doctoral dissertation, University of California, San Diego). Dancygier, B., & Vandelanotte, L, 2009, “Judging distances: Mental spaces, distance, and viewpoint in literary discourse,” In Cognitive poetics (pp. 319ـ382). De Gruyter Mouton. Evans, V (Ed.), 2003, The structure of time: Language, meaning and temporal cognition. John Benjamins Publishing. Evans, V, 2007, A Glossary of Cognitive Linguistics, Edinburgh. Fauconnier, G, 1994, Mental Spaces: Aspects of Meaning Construction in Natural Language,Cambridge: Cambridge Univ.Press. Fauconnier, G., & Sweetser, E (Eds.), 1996, “Spaces, worlds, and grammar,” (pp. 1ـ28). Chicago: University of Chicago Press. Fauconnier, G, 1997, Mappings in thought and language, Cambridge University. Fauconnier, Gilles, 2001, Conceptual Integration, In http: //www.ifi.unizh.ch/ailab/people/lunga/conferences/EDEC2/invited/Faucounnier Gilles.pdf. Fauconnier, G., & Turner, F. M., 2003, Polysemy and Conceptual Blending. Polysemy: Flexible Patterns of Meaning in Mind and Language, Mouton de Gruyter. Harder, P, 2003, “Mental spaces: Exactly when do we need them?” Cognitive Linguistics, 14 (1), 91ـ96. Lakoff, G., & Johnson, M, 2008, Metaphors we live by, University of Chicago press. Van Hoek, K, 1996, “12 Conceptual Locations jor Reference in American Sign Language,” Spaces, worlds, and grammar, 334. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 465 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 413 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب