![سامانه نشر مجلات علمی دانشگاه تهران](./data/logo.png)
تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,578 |
تعداد مقالات | 71,072 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,681,494 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,911,682 |
بررسی انتقادی «ثبات تغیّر» در ربط ثابت به متغیّر | ||
فلسفه | ||
دوره 21، شماره 1 - شماره پیاپی 40، شهریور 1402، صفحه 43-58 اصل مقاله (1.09 M) | ||
نوع مقاله: علمی -پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jop.2022.346769.1006732 | ||
نویسنده | ||
مهدی اسدی* | ||
استادیار گروه فلسفۀ اسلامی و حکمت معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
ازآنجاکه صدرا در بحثی چون ربط ثابت به متغیّر (و قدیم به حادث) بر ثبات تغیّر پای میفشرد، این مسئلۀ مهم پیش میآید که تعبیر متناقضنمایی چون «ثبات تغیّر» تا چه اندازه پذیرفتنی است؟ هدف اصلی این پژوهش بررسی انتقادی همین تقریر خاص صدرایی از «ثبات تغیّر» در بحث ربط ثابت به متغیّر و بحثهای مشابه است. خواهیم دید شارحان صدرایی در برابر تعبیرهایی چون ثبات تغیّر واکنشهای متفاوتی نشان دادهاند؛ برخی همچون علّامه طباطبایی آن را پذیرفتهاند و برخی همچون مطهری و مصباح یزدی آن را نپذیرفتهاند. خلاصۀ نقدهای مطهری و مصباح یزدی این است که ثبات تغیّر امری انتزاعی و ذهنی است و نه خارجی و به مفهوم مربوط است نه به مصداق. ما در ادامه، نقدهای مطهری و مصباح را به چالش خواهیم کشید: اگر در خارج نوعی ثبات (بهعنوان نفسالامر) وجود نداشته باشد، ذهن ما نمیتواند مفهوم ثبات را دربارۀ آن تغیّرهای خارجی بهکار ببرد؛ به دیگر سخن، چون ثبات ذهنی بر یک ثبات خارجی دلالت میکند، پس در جهان خارج نوعی ثبات وجود دارد و بحث در نهایت، دربارۀ همان متعلّق خارجی است. در نقد خاص خود بر ثبات تغیّر نیز بر ساختار منطقی مبحث تمرکز خواهیم کرد و از این راه نشان خواهیم داد که ثبات تغیّر صدرایی نه صرفاً یک پارادوکس، بلکه ظاهراً یک تناقض واقعی است. ولی اگر ثبات در تغیّر را برخلاف فلسفۀ صدرایی، صرفاً به معنای دوام زمانی خارجی به شمار آوریم، از دل این تأکّد در تغیّر بهصورت تناقضآمیزی ثابت مجرد بیرون نخواهد آمد. | ||
کلیدواژهها | ||
ربط ثابت به متغیّر؛ ثبات تغیّر؛ پارادوکس؛ تناقض؛ فلسفۀ صدرایی | ||
مراجع | ||
اسدی، مهدی (1394)، «اتّصاف خارجی معقول ثانی منطقی؛ بررسی موردپژوهانۀ پارادوکس معدوم مطلق»، منطقپژوهی، س 6، ش 2، 1-36.
ـــــــــــــ (1401الف)، «بررسی پیشینۀ تاریخی ثبات تغیر در ربط ثابت به متغیر»، تاریخ فلسفه، دورۀ 13، ش 2، پیاپی 50، 43-66.
ـــــــــــــ (1401ب)، «بررسی انتقادی نسبت تجرد ادراک با ثبات تغیر»، آینۀ معرفت، دورۀ 22، ش 2، پیاپی 71، 57–78.
جوارشکیان، عباس (1379)، «نظری انتقادی بر راه حل معضل ربط ثابت و متغیر در نظریه حرکت جوهری»، اندیشۀ دینی، دورۀ 2، ش 1 و 2 (پیاپی 5 و 6)، 75–94.
جوادی آملی، عبدالله (1395)، رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه، تنظیم و تدوین حمید پارسانیا، ج 15، قم، اسراء.
حائری یزدی، مهدی (1394)، شرح حرکت اسفار، تقریر پرویز پویان، بهکوشش مرتضی پویان، تهران، حکمت
حیدری، کمال (1422ق)، دروس فی الحکمة المتعالیة: شرح کتاب بدایة الحکمة، قم، دار فراقد.
زینتى، على (1391)، گفتمان روشنگر دربارۀ اندیشههاى بنیادین: مناظرۀ آقایان احسان طبرى، عبدالکریم سروش، فرخ نگهدار، محمدتقى مصباح یزدى، چ 2، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
طباطبایی، محمّدحسین (1383)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 17، قم، منشورات جامعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
ـــــــــــــ (1430ق)، نهایة الحکمة، تصحیح و تعلیق عباسعلی زارعی سبزواری، ج2 ، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ـــــــــــــ (1386)، نهایة الحکمة، تصحیح و تعلیق غلامرضا فیّاضی، ج 3، چ 4، قم، مؤسّسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ـــــــــــــ (1388)، بررسىهاى اسلامى، ج 2، چ 2، قم، بوستان کتاب.
فنایی اشکوری، محمّد (1388)، علم حضوری، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
محیطی اردکان، محمدعلی (1396)، «بررسی تبیین سریان ادراک در هستی با توجه به حیثیت تجردی مادیات در حکمت متعالیه»، معرفت فلسفی، 14(4)، 49–64.
مصباح یزدی، محمدتقی (1393)، تعلیقة علی نهایة الحکمة، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
ـــــــــــــ (1390)، آموزش فلسفه (مشکات)، ج2، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مطهرى، مرتضى (1363)، نقدى بر مارکسیسم، تهران، صدرا.
ـــــــــــــ (1392)، مجموعۀ آثار، ج 12، تهران، صدرا.
ملاصدرا (1981)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، ج 1، 3، و 5، چ3، بیروت: دار احیاء التراث
ـــــــــــــ (1366)، شرح أصول الکافی، تصحیح محمد خواجوی، ج 3 و 4، تهران، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
Sider, Theodore (2002), Four–Dimensionalism: An Ontology of Persistence and Time, Oxford, Oxford University. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 255 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 194 |