پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,501 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,116,070 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,220,545 |
تحریر فارسی الصیدنة و پدیدآور آن | ||
| تاریخ علم | ||
| مقاله 10، دوره 19، شماره 2 - شماره پیاپی 31، بهمن 1400، صفحه 541-570 اصل مقاله (1.21 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2022.339633.371670 | ||
| نویسندگان | ||
| سارا فرض پور ماچیانی1؛ یونس کرامتی* 2 | ||
| 1دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد تاریخ علم- پژوهشکدۀ تاریخ علم- دانشگاه تهران استادیار-گروه تاریخ علم- بنیاد دایره المعارف اسلامی | ||
| 2دانشگاه تهران، پژوهشکدۀ تاریخ علم | ||
| چکیده | ||
| الصیدنة یگانه اثر شناخته شدۀ ابوریحان بیرونی در داروشناسی و به گمان نزدیک به درست، آخرین اثر اوست که گویا کار نگارش آن ناتمام مانده و هرگز از سواد به بیاض درنیامده است. در حدود 611ق/1214م، ابوبکر بن علی بن عثمان کاسانی تحریری فارسی از الصیدنة در دهلی پدید آورد که گذشته از ارزش زبانی، به لحاظ در بر داشتن بخش‌های افتاده از یگانه دست‌نویس شناخته شدۀ روایت عربی، ارزشی دوچندان یافته است. کهن‌ترین دست‌نویس این روایت فارسی، محفوظ در کتابخانۀ مغنیسا، ساختاری دوپاره دارد که پارۀ دوم به خواص ادویۀ مفرده اختصاص یافته است، در حالی که در چهار دست‌نویس کمابیش کامل این اثر، محتوای هر مدخل از پارۀ دوم دست‌نویس مغنیسا در پایان مدخل‌های مشابه پارۀ نخست آمده‌است. پژوهشگران با معیار انگاشتن ساختار دوپاره، پدیدآور پارۀ دوم را به اعتبار عبارتی در همان دست‌نویس، فردی به نام «قاضی جلال کاسانی» و متمایز از «کاسانیِ مترجم الصیدنة» انگاشته‌اند. اما بررسی‌های مندرج در این جستار نشان از آن دارد که «قاضی جلال کاسانی» نامی است که کاتب دست‌نویس مغنیسا هم برای مترجم الصیدنة و هم برای پدیدآور پارۀ دوم به‌کار برده و در نتیجه باور صیدنه‌پژوهان به وجود «دو کاسانی متمایز مرتبط با الصیدنة» نادرست است. این جستار همچنین نکاتی را در بارۀ روزگار و زندگی و نام و نسب درست محرر فارسی در بر دارد و شماری از اشتباهات رایج در این باب را تصحیح کرده است. در پایان نکاتی نیز در بارۀ شیوۀ بهره‌گیری از تحریر فارسی به عنوان «متن موازی» در تکمیل افتادگی‌های دست‌نویس یگانۀ روایت عربی یاد شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ابوبکر بن علی بن عثمان کاسانی؛ ابوریحان بیرونی؛ ترجمۀ فارسی الصیدنة؛ الصیدنة فی الطب؛ قاضی جلال کاسانی؛ متون موازی الصیدنة | ||
| مراجع | ||
|
ابن اثیر، علی بن محمد. (۱۸۵۱م). الکامل فی التاریخ. (کارل یوهان تورنبرگ، ویراستار). بریل.
ابن حوقل، ابوالقاسم. (۱۹۳۸م). صورة الارض (ج II). بریل.
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم بن محمد فارسی. (۱۸۷۰م). مسالک الممالک. بریل.
اعلم، هوشنگ. (۱۳۷۹ش). بیرونی، ابوریحان: 4. داروشناسی. در دانشنامۀ جهان اسلام (5/171-177). بنیاد دایرةالمعارف اسلامی.
افشار، ایرج (ویراستار). (۱۳۵۸ش). مقدمه بر ترجمه و تحریر کهن صیدنه بیرونی. شرکت افست.
برنی، سید حسن. (۱۹۱۵م). البیرونی. الناظر پریس.
بیرونی، ابوریحان محمد بن احمد. (۱۳۷۰ش). الصیدنة فی الطب. (عباس زریاب، ویراستار). مرکز نشر دانشگاهی.
تاج‌بخش، حسن. (۱۳۹۱ش). الصیدنة فی الطب. در دانشنامۀ زبان و ادب فارسی (4/450-456). فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله کاتب چلبی. (۱۸۳۵م). کشف الظنون عن اسامی کتب و الفنون.
زریاب، عباس. (۱۳۷۰ش). مقدمه بر الصیدنة فی الطب بیرونی. مرکز نشر دانشگاهی.
عبدالله، محمد. (۱۹۴۳م). قدیم عربی تصانیف مین هندوستانی الفاظ. اورینتل کالج میگیزین، 19(1)، 3-42.
کاسانی، ابوبکر بن علی بن عثمان. (1358). صیدنه، به کوشش منوچهر ستوده و ایرج افشار، تهران
کاسانی، ابوبکر بن علی بن عثمان. همان، دست‌نویس شمارۀ 1789 کتابخانۀ عمومی مغنیسا
کاسانی، ابوبکر بن علی بن عثمان. همان، دست‌نویس شمارۀ 6616 مجلس شورای اسلامی
کاسانی، ابوبکر بن علی بن عثمان. همان، دست‌نویس شمارۀ 5351 کتابخانۀ عمومی فرهنگ اصفهان
کاسانی، ابوبکر بن علی بن عثمان. همان، دست‌نویس سازمان لغت‌نامه دهخدا، وابسته به دانشگاه تهران (در ضمن مجموعۀ معروف به حجلة العرائس)
کاسانی، ابوبکر بن علی بن عثمان. همان، دست‌نویس شمارۀ Or. 5849 موزۀ بریتانیا
کاسانی، ابوبکر بن علی بن عثمان. همان، دست‌نویس کتابخانۀ دانشگاه علیگر (هند)
کرامتی، یونس. (۱۴۰۰ش). «متون موازی الصیدنة ابوریحان بیرونی (منابع بیرونی، آثار بهره‌مند از آن و تحریر فارسی کاسانی).» آینۀ میراث، 19(69)، 9-31.
کریمف، عبیدالله اسرائیلویچ. (۱۳۸۳ش). مقدمه بر الصیدنة فی الطب (داروشناسی در پزشکی) بیرونی. (باقر مظفرزاده، مترجم). فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
مقدسی، شمس الدین ابوعبداللّه محمد بن احمد بن ابوبکر البناء الشامی. (۱۹۰۶م). احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم. (میخائیل یان دخویه، ویراستار). بریل.
مینوی، مجتبی. (۱۳۵۲ش). ابوریحان بیرونی (بمناسبت هزارۀ ولادت او). در مجتبی مینوی (ویراستار)، بررسی‌هایی دربارۀ ابوریحان بیرونی به مناسبت هزارۀ ولادت او (ص 1-53). شورای عالی فرهنگ و هنر.
ولیدی توغان، احمد زکی. (۱۹۴۱م). صفة المعمورة علی البیرونی. ناظم الاشاعة دهلی.
یاقوت حموی، ابوعبداللّه بن عبداللّه. (۱۸۶۶م). معجم البلدان. (فردیناند ووستنفلد، ویراستار). انجمن شرق‌شناسی آلمان و ف. آ. بروکهاوس.
Barthold, Vasily Vladimirovich. (1928). Turkestan Down to the Mongol Invasion. Luzac & Co. Beveridge, Henry. (1902). An Unknown Work by Albīrūnī. Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, 333-335. Fonahn, Adolf Mauritz. (1910). Zur Quellenkunde der persischen Medizin. Johann Ambrosius Barth. Krenkow, Fritz Johann Heinrich. (1932). Abu’r-Raihan al-Beruni. Islamic Culture, 6(4), 528-534. Krenkow, Fritz Johann Heinrich. (1946). The Drug-Book of Bērūnī. Islamic Culture, 20(2), 109-110. Nazir Ahmad. (1961). Biruni Kitab - as-Saydana and its Persian translation. Indo-Iranica, 14(3), 5-24. Storey, C. A. (1971). Persian Literature: A Bio-Bibliographical Survey. Psychology Press. Ullmann, Manfred. (1970). Die Medizin im Islam. Brill. Validi Togan, Ahmet Zeki. (1941). Bīrūnī’s picture of the world. Government of India. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 257 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 242 |
||