سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات161
تعداد شماره‌ها6,532
تعداد مقالات70,502
تعداد مشاهده مقاله124,118,238
تعداد دریافت فایل اصل مقاله97,224,120
شفیقی, ندا. (1401). قرائت بصری نهاد قدرت از داستان هبوط آدم در عصر صفوی. , 14(1), 230-252. doi: 10.22059/jsal.2022.342159.666146
ندا شفیقی. "قرائت بصری نهاد قدرت از داستان هبوط آدم در عصر صفوی". , 14, 1, 1401, 230-252. doi: 10.22059/jsal.2022.342159.666146
شفیقی, ندا. (1401). 'قرائت بصری نهاد قدرت از داستان هبوط آدم در عصر صفوی', , 14(1), pp. 230-252. doi: 10.22059/jsal.2022.342159.666146
شفیقی, ندا. قرائت بصری نهاد قدرت از داستان هبوط آدم در عصر صفوی. , 1401; 14(1): 230-252. doi: 10.22059/jsal.2022.342159.666146

قرائت بصری نهاد قدرت از داستان هبوط آدم در عصر صفوی

جامعه شناسی هنر و ادبیات
دوره 14، شماره 1، شهریور 1401، صفحه 230-252    اصل مقاله (789.74 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jsal.2022.342159.666146
نویسنده
ندا شفیقی*
استادیار گروه ارتباط تصویری، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران،
چکیده
عصر صفوی در تاریخ ایران یکی از ادوار مهم و تأثیرگذار در شکل‌گیری حیات فکری و اجتماعی است. سلسله صفویه همواره در تلاش برای کسب حقانیت و مشروعیت بخشی خویش از طرق مختلف بود و به دلیل ماهیت مذهبی حکومت و نسبتی که شاهان آن با طریقت‌های عرفانی و نحله فکری تشیع داشتند، از هنر دینی به‌عنوان ابزاری در خدمت برنامه‌های حکومتی و جریان‌های اجتماعی سود بردند. در این میان قرآن که همواره به دلیل ارزش و اعتبارش نزد هنرمندان مسلمان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود، در حکومت دینی صفویه نیز، در صدر توجه و الهام هنرمندان قرار گرفت و بیان هنری موجود در روایات، قصص و مفاهیم آن منبع الهام آثار مصور متعددی برای نگارگران شد. خوانش بینامتنی نگاره هبوط آدم (ع) که یکی از اجزای داستان آفرینش در قرآن است و پاسخ به این سؤال که معانی ضمنی و شرایط اجتماعی صفویان چگونه در این نگاره تبیین می‌گردد، مسئله جستار حاضر است. هدف، کشف درونه پنهان و شناخت کارکردهای اجتماعی اثر است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و با رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر بوده و نتایج مطالعه نشان داد؛ مصورسازی داستان‌ هبوط آدم (ع) مطابق با رویکرد ایدئولوژیک عصر و متأثر از شرایط اجتماعی و منازعات گفتمانی نیمه‌ اول دوره‌ صفوی است که در لایه‌های زیرین خود، با تأکید بر اسطوره‌ای بودن مشروعیت شاه و تثبیت سلطنت و تطهیر شخصیت او، صورت پذیرفته است و عوامل برون‌متنی چون نظریه ظل‌اللهی، مهدویت شیعی و نگرش به جریان مرشد کامل در شکل‌گیری آن دخیل بوده‌اند.
کلیدواژه‌ها
نگاره هبوط آدم (ع)؛ عصر صفوی؛ نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر؛ فالنامه تهماسبی؛ نهاد قدرت
مراجع
  1. قرآن کریم
  2. پاکباز، رویین (۱۳۸۰). نقاشی ایرانی از دیرباز تا امروز. تهران: نشر زرین و سیمین.
  3. چندلر، دانیل (۱۳۸۷). مبانی نشانه‌شناسی. ترجمۀ مهدی پارسا. تهران: سورۀ مهر.
  4. حسینی، مهدی (۱۳۸۳). فالنامۀ شاه‌تهماسبی؛ حدوداً ۵۹۷ ق. هنرنامه، ۲۳، 43-۵۵.
  5. حقایق، آذین و سجودی، فرزان (۱۳۹۴). تحلیل معناشناختی دو نگاره از شاهنامۀ فردوسی براساس الگوی نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر. هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، 20(۲)، ۵-۱۲.
  6. خزائلی، محمد (۱۳۸۹). اعلام قرآن. تهران: امیرکبیر.
  7. خیری، مریم، موسوی لر، اشرف و دیگران (۱۳۹۴). نگاه به‌مثابۀ یک منبع نشانه‌ای در نگارگری ایران (تا اواسط دوران صفوی). دوفصلنامۀ نامۀ هنرهای تجسمی و کاربردی، ۱۶، 59-۶۹.
  8. خیری، مریم (۱۳۹۵). خوانش نشانه‌شناختی نگاه در هنر نقاشی با تأکید بر نقاشی اواسط دوران صفوی و قاجار. رسالۀ دکتری پژوهش هنر. دانشگاه الزهرا تهران، دانشکدۀ هنر.
  9. رفیعی، سیدمحمد (۱۳۸۲). بررسی عوامل مؤثر بر میزان تقدیرگرایی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم اجتماعی. دانشگاه تربیت مدرس تهران، دانشکدۀ علوم اجتماعی.
  10. سانسون، مارتین (۱۳۴۶). سفرنامۀ سانسون؛ وضع کشور شاهنشاهی ایران در زمان شاه سلیمان صفوی. ترجمۀ تقی تفضلی. تهران: ابن‌سینا.
  11. سجودی، فرزان (۱۳۹۳). نشانه‌شناسی گفتمانی. سخنرانی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. تهران: ۱۰ خرداد.
  12. سودآور، ابوالعلا (۱۳۸۰). هنر دربارهای ایران. ترجمۀ ناهید محمد شمیرانی. تهران: کارنگ.
  13. سیوری، راجر (۱۳۷۲). ایران عصر صفوی. ترجمۀ کامبیز عزیزی. تهران: مرکز.
  14. طباطبایی، محمدحسین (۱۳۷۲). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمۀ محمدباقر موسوی همدانی. جلد هشتم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  15. فوران، جان (۱۳۸۰). مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب. ترجمۀ احمد تدین. تهران: رسا.
  16. کرس، گونتر (۱۳۹۲). نشانه‌شناسی اجتماعی از نظریه تا کاربرد. ترجمۀ سجاد کبگانی و دیگران. تهران: مارلیک.
  17. مهدی‌زاده، علیرضا و بلخاری، حسن (۱۳۹۳).بررسی مضامین و نمادهای شیعی در نگاره معراج پیامبر در نسخۀ فالنامۀ تهماسبی. فصلنامۀ شیعه‌شناسی، 12(۴۶)، 25-۴۶.
  18. ون‌لیوون، تئو (۱۳۹۵). آشنایی با نشانه‌شناسی اجتماعی. ترجمۀ محسن نوبخت. تهران: علمی.
  19. نیشابوری، ابراهیم بن منصور (۱۳۹۳). قصص‌الانبیا. به اهتمام حبیب یغمایی. تهران: علمی و فرهنگی.
  20. Canby, Sh. (1999). Princes, poets & Paladins: Islamic & Indian Painting from the Collection of Princess Sadruddin Agh Khan. London: British Museum Press.
  21. Farhad, M., & Bagci, S. (2010). Falnama the book of omens. USA: Thames & Hudson.
  22. Hall, E. (1964). Silent assumptions in social communication. Disorders of Communication, 42, 41-55.
  23. Jewitt, C., & Oyama, R. (2001). Visual meaning: a social semiotic approach. Edited by Teo Van Leeuwen & Carey jewitt, London: Routledge.
  24. Kress, G., & Van Leeuwen, T. (1996). Reading images: the grammar of visual design. London:
  25. Van Leeuwen, T., & Jewitt, C. (2001). Handbook of visual analysis. London: Routledge.
  26. Van Leeuwen, T. (2005). Introducing social semiotics. London: Routledge.
  27. smithsonianstore.com
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 242
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 273


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب