پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 162 |
| تعداد شماره‌ها | 6,578 |
| تعداد مقالات | 71,072 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,700,253 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,934,518 |
مطالعۀ نقش زنان در ادبیات نمایشی دوران تکوین در ایران براساس تحلیل و گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف | ||
| زن در فرهنگ و هنر | ||
| مقاله 6، دوره 15، شماره 1، اردیبهشت 1402، صفحه 119-139 اصل مقاله (1.15 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jwica.2022.342582.1788 | ||
| نویسنده | ||
| میترا علوی طلب* | ||
| استادیار دانشکدۀ هنر، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران | ||
| چکیده | ||
| حضور شخصیت‌های زن در نمایشنامه‌های دوران تکوین ادبیات نمایشی ایران، یعنی قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم، حالات و جلوه‌های متفاوتی یافته و به‌شکلی متناقض‌نما[1] طرح شده است. دگرگونی‌های جامعه‌شناختی در سدۀ سیزدهم خورشیدی که حاصل رویارویی با جهان غرب بود، رشد موقعیت زنان را ضروری می‌کرد و به ترس و اضطرابی دامن می‌زد که با برجسته‌شدن این جایگاه همراه بود. این دوران هم‌زمان با شکل‌گیری ادبیات نمایشی و تئاتر در ایران به‌مثابۀ پدیده‌ای جدید است که نویسندگان و کنش‌گران این عرصه آن را بستر مناسبی برای طرح مسائل اجتماعی و سیاسی تلقی می‌کردند. در پژوهش حاضر با ابتنا به رویکرد بازتاب در جامعه‌شناسی هنر که آثار هنری را آینه‌ای در برابر اجتماع تلقی می‌کند، تحلیل گفتمان انتقادی نمایشنامه‌های شاخص این دوران از نویسندگانی مانند آخوندزاده، میرزاآقا تبریزی، کمال‌الوزاره محمودی، عبدالحسین نوشین، حسن مقدم و رفیع حالتی صورت گرفته است. نمایشنامه‌های منتخب به روش توصیفی- تحلیلی و به شیوه‌ای که نورمن فرکلاف پیشنهاد می‌دهد، در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین بررسی شده‌اند. در سطح توصیف به پلات نمایشنامه به‌منزلۀ یکی از مهم‌ترین جنبه‌های درام و کارکرد شخصیت‌های زن در آن پرداخته شده است. در سطح تفسیر با نگاهی به وقایع اجتماعی مربوط به زنان در این دوره، مقایسه‌ای میان کنشگری زنان در نمایشنامه و میزان و نقش آنان در جامعه انجام شده است. درنهایت در مرحلۀ تبیین، علت فاصلۀ تغییر الگوهای اجتماعی و نقش زنان در نمایشنامه‌ها بررسی شده است. نتیجۀ تحلیل نمایشنامه‌ها در بستر گفتمانی دوران نشان می‌دهد با اینکه در این زمان همواره بر نقش کلیدی زنان در اجتماع و ارتقای آنان تا حد سوژۀ سخنگو به‌عنوان یکی از نمودهای پیشرفت تأکید می‌شود، همچنان حاکمیت گفتمان مردسالارانه و هراس از برکشیدن زنان، با اقتدار بر نمایشنامه‌های این دوران صدساله سایه افکنده است؛ به‌طوری‌که نقش زنان یا با مفاهیمی مانند مکر، فریبکاری و توطئه همراه است یا شخصیت‌های نمایشی زن در حد ابژۀ نظربازی مردان و اغواگری باقی می‌مانند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| زنان؛ نمایشنامه؛ تحلیل‌گفتمان انتقادی | ||
| مراجع | ||
|
آبراهامیان، یرواند (1389). ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشرنی.
آخوندزاده، میرزا فتحعلی (1349). تمثیلات؛ شش نمایشنامه و یک داستان، ترجمۀ محمدجعفر قراچه‌داغی، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.
آقاگل‌زاده، فردوس (1386). «تحلیل گفتمان انتقادی و ادبیات»، مجلۀ ادب‌پژوهی، س 1، ش 1، صص 17-27.
الکساندر، ویکتوریا (1390). جامعه‌شناسی هنرها، شرحی بر اشکال زیبا و مردم‌پسند هنر، ترجمۀ اعظم راودراد، تهران: فرهنگستان هنر.
امجد، حمید (1387). تئاتر قرن سیزدهم، تهران: نیلا.
تبریزی، میرزاآقا (1355). چهار تئاتر، به کوشش محمدباقر مؤمنی، تبریز: ابن‌سینا.
تقی‌پور، معصومه (1385). نمایشنامه‌های تک‌پرده‌ای رفیع حالتی، تهران: روزبهان.
دولت‌آبادی، صدیقه (1377). نامه‌ها، نوشته‌ها و یادها، ویراستاران: مهدخت صنعتی و افسانه نجم‌آبادی، تهران: نگارش و نگرش زن.
روزنامۀ حبل‌المتین (1292). س 38، ش 4.
ساناساریان، الیز (1384). جنبش حقوق زنان در ایران، طغیان، افول و سرکوب از 1280 تا انقلاب 57، ترجمۀ نوشین احمدی خراسانی، تهران: اختران.
سپهران، کامران (1388). تئاترکراسی در عصر مشروطه 1285-1304، تهران: نیلوفر.
سجودی، فرزان و بصیری، آیدا (1394). «گسست و پیوستگی فرهنگی در تئاتر پیشامشروطه (بررسی موردی نمایشنامۀ طریقۀ حکومت زمان‌خان اثر میرزاآقا تبریزی)»، نشریۀ هنرهای زیبا-هنرهای نمایشی و موسیقی، س 20، ش 1، صص 27-40.
سعیدی، فاطمه و شالی، ولی‌الله (1397). «درآمدی بر شکل گیری نمایشنامه‌نویسی در ایران و بررسی چگونگی ارائه تصویر زن در پیشگامان اولیه آن تا شروع جنبش مشروطه»، همایش ملی جلوه‌های هنر ایرانی و اسلامی در فرهنگ، علوم و اسناد.
عین‌علیلو، علی (1392). «زن و هویت آرمانی در ادبیات مشروطه»، نشریۀ زن و فرهنگ، س 4، ش 16، صص 53-67.
علوی‌طلب، میترا (1396). صورت‌بندی هراس در روابط سوژگانی ادبیات نمایشی دوران تکوین، پایان‌نامۀ دکتری، دانشگاه تهران.
علوی‌طلب، میترا (1398). سیمای هراس بر صحنه، صورت‌بندی هراس در روابط سوژگانی ادبیات نمایشی در دوران تکوین، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
فرکلاف، نورمن (1379). تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمۀ محمد نبوی و مهران مهاجر، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
محمودی (کمال‌الوزاره)، احمد (1398). استاد نوروز پینه‌دوز، ویراستار آزاده فخری تهران: انتشارات ادبیات نمایشی.
مقدم، حسن (1301). جعفرخان از فرنگ برگشته، تهران: مطبعه فاروس.
مجلۀ جمعیت نسوان وطن‌خواه ایران (1302). زن در قرن بیستم، س 1، ش 2.
ملک‌پور، جمشید (1386). ادبیات نمایشی در ایران، جلد اول، تهران: توس.
نوشین، عبدالحسین (1309). تأثیر زن وظیفه‌شناس در زندگی، تهران: مؤسسۀ خاور.
Fairclough, N. (2013). Critical discourse analysis, the critical study of language. Routledge.
Foucault, M. (1977). Language, counter-memory, practice. Ithaca, N, Y: Cornell university press.
Foucault, M. (1972). The Discourse on Language. Appendix to the Archaeology of Knowledge. Translated by: Rupert Sawyet. New York. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 479 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 312 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب