پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,764 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,173,832 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,923,262 |
اعتبارسنجی فرضیات تأثیر منفی نهاد دین بر زوال دولت صفوی | ||
| پژوهش‌های علوم تاریخی | ||
| دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 29، خرداد 1401، صفحه 1-15 اصل مقاله (4.22 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhss.2022.346142.473584 | ||
| نویسندگان | ||
| یحیی بوذرینژاد* 1؛ حسین ایرانپور2 | ||
| 1دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران | ||
| 2دانشجوی کارشناسی ارشد علوم اجتماعی دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| نقش علما در تأسیس، اوج‌گیری و زوال حکومت صفویه همیشه مورد سوال و توجه اندیشمندان بوده‌است. توجه به شرایط سیاسی، مذهبی و اجتماعی در ابتدای تأسیس و شکل‌گیری دیوانسالاری دولت صفوی و نیز توجه به شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شاهان و جامعه در اواخر عهد صفوی در این پژوهش مورد اهتمام قرارگرفته تا نقش و مقدار تأثیرگذاری هر کدام از عوامل در زوال حکومت صفوی مشخص شود و در کنار آن‌ها نقش نهاد دین نیز نمایان گردد. بدین ترتیب این سوال شکل میگیرد که فرضیات تاثیر نهاد دین بر زوال تدریجی دولت صفوی کدامند. نهاد دین در ابتدا و اواسط دورۀ صفوی نقش خود را بدون خدشه انجام داده‌است، اما در اواخر این دوره و با ظهور علمای اخباری، و تأییداتی که نسبت به شاهان صفوی داشته‌است، مقداری در نابسامانی اواخر این دوره تاثیرگذار بوده‌است؛ هرچند عوامل و علل دیگر این سقوط، به حدی کثرت دارد که نقش نهاد دین در میان آن‌ها رنگ می‌بازد و می‌توان گفت بدون تأثیر است. پاسخ به مسألۀ این پژوهش تتبع جامعی در منابع متعدد تاریخیِ مربوط به عهد صفوی را می‌طلبید که به تبع آن سعی بر استفادۀ حداکثری از منابع کتابخانه‌ای و تبیین و توصیف مطلب بر اساس روش تحلیل اسنادی شده‌است. به نظر می‌رسد فرضیاتی که تأثیر منفی نهاد دین بر زوال دولت صفوی را پررنگ دانسته‌اند، مقداری در تحلیل خود دچار اشتباه بوده و تحلیل درستی از ماجرا نداشته‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| صفویه؛ نهاد دین؛ علماء؛ زوال حکومت؛ خواجگان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Validation of the Hypotheses of the Negative Influence of the Institution of Religion on the Decline of the Safavid Reign | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Yahya Bouzarinejad1؛ Hossein Iranpour2 | ||
| 1Associate Professor, Faculty of Social Sciences, University of Tehran | ||
| 2Master student, Faculty of Social Sciences, University of Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| The role of the institution of religion in the Safavid reign - as a religious government - as well as the role of the institution of religion in the decline of this political power has always been dicussed by scholars. Paying attention to the political, religious and social conditions at the beginning of the establishment and formation of the Safavid state bureaucracy and also considering the political, social and cultural conditions of the kings and society in the late Safavid era, is important to determine the role of religion and its involvement in the destruction of Safavid power. This article seeks to answer the question whether the institution of religion and the religious description of the Safavid government has led to its decline or collapse, or this issue is defective and not defensible. The answer to this question requires a very comprehensive follow-up in various historical sources related to the Safavid era, for which this study has tried to make the maximum use of library resources in order to explain and describe this issue. Due to the historical nature of this case, the present article has a root in history then having many follow-ups on its related matters. The institution of religion played its role in the beginning and middle of the Safavid period without any damage, but at the end of this period, it was somewhat influential in the turmoil of the late period. However, the other reasons for this fall are so many, to the extent that the role of the institution of religion is extremely small and can be said to be ineffective. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Safavieh, Institution of religion, Scholars, Decline of government, Eunuchs | ||
| مراجع | ||
|
منابع
آصف، محمد هاشم(رستم الحکماء)، رستم التواریخ، تصحیح میترا مهرآبادی، تهران، دنیای کتاب، 1382.
آغاجری، هاشم، «پژوهش های مورخان شوروی دربارهی ععل بحرآن‌های اجتماعی و اقتصادی ایران در دورۀ حکومت صفویان»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 37، 38، 50-57، 1379.
اعتماد السلطنه، محمدحسن، تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمداسمعیل رضوانی، تهران، دنیای کتاب، 1367.
افندی، عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، تحقیق السیداحمد الحسینی، قم، المطبعة الخیام، 1401.
امین، سیدمحسن، أعیان الشیعة، تحقیق سیدحسن امین، بیروت، دارالتعاریف للمطبوعات، 1403.
اولئاریوس، آدام، سفرنامه(اصفهان خونین شاه صفی)، ترجمه حسین کردبچه، تهران، کتاب برای همه، 1369.
براون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران از ظهور قدرت صفوی تا عصر حاضر، ترجمه بهرام مقدادی، تهران، مروارید، 1369.
بنانی، امین و همکاران، صفویان، ترجمه یعقوب آژند، 2، تهران، مولی، 1390.
بوذرینژاد، یحیی و الهه مرندی، «تأثیر ساختار حکومت بر آسیب های اجتماعی و سیاسی دوره صفویه از نگاه قطبالدین نیریزی»، مطالعات جامعه شناختی دانشگاه تهران، 25، 2، 719-750، 1397.
بیگدلی، محسن، ریشهیابی زمینههای انحطاط دولت صفویه (از آغاز تا فروپاشی)، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1400.
تاورنیه، ژان باتیست، سفرنامه، ترجمه حمید ارباب شیرانی، تهران، نیلوفر، 1382.
ترکمان، اسکندربیگ، عالم آرای عباسی، مقدمه و فهرست ایرج افشار، تهران، امیرکبیر، 1382.
تنکابنی، محمد ابن سلیمان، قصص العلماء، 2، تهران، علمیه اسلامی، 1364.
جعفریان، رسول، صفویه در عرصهی دین، فرهنگ و سیاست، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1398.
_________، نقش خاندان کرکی در تاسیس و تدوام دولت صفوی، تهران، علم، 1387.
حر عاملی، محمد ابن حسن، امل الآمال، تحقیق السیداحمد الحسینی، 1، بغداد، مکتبة الأندلس، 1385.
حزین لاهیجی، محمدعلی، تاریخ و سفرنامۀ حزین، بهکوشش علی دوانی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1375.
حسون، محمد، حیاة المحقق الکرکی و آثاره، 2، تهران، منشورات الاحتجاج، 1381.
حسینی، ابوالفضل، «علل و عوامل سقوط صفویه»، فرهنگ اصفهان، شماره 24، 68-60، 1381.
خاتونآبادی، سیدعبدالحسین، وقایع السنین و الاعوام، تصحیح محمدباقر بهبودی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1352.
خاتون آبادی، محمدحسین، مناقب الفضلاء، به کوشش جویا جهانبخش، قم، دارالحدیث، 1379.
خوانساری، محمدباقر، روضات الجنّات فی احوال العلماء و السادات، ترجمه محمدباقر ساعدی، تهران، اسلامیه، 1355.
دوسرسو، ژان آنتوان، علل سقوط شاه‌سلطان‌حسین، ترجمه ولیالله شادان، چاپ دوم، تهران، کتاب سرا، 1391.
راوندی، مرتضی، تاریخ اجتماعی ایران، چاپ دوم، تهران، نگاه، 1382.
سانسون، مارتین، سفرنامه سانسون، ترجمه تقی تفضلی، تهران، کتابفروشی ابن سینا، 1346.
سیاقالتواریخ، نسخه خطی شماره 4107، کتابخانه ملک.
سیوری، راجر، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، چاپ نوزدهم، تهران، مرکز، 1389.
شاردن، ژان، سفرنامه شاردن (قسمت شهر اصفهان)، ترجمه حسین عریضی، چاپ دوم، تهران، نگاه، 1362.
_______، سیاحتنامۀ شاردن؛ آداب و عادات و صنایع و نقود ایران، ترجمه محمد عباسی، تهران، امیرکبیر، 1336.
شاملو، ولیقلی، قصص الخاقانی، تصحیح حسن سادات ناصری، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1374.
صفا، ذبیحالله، تاریخ ادبیات ایران، تهران، فردوسی، 1370.
صفتگل، منصور، ساختار نهاد و اندیشه دینی در ایران عصر صفوی، تهران، موسسه خدمات فرهنگی رسا، 1381.
طباطبایی، سیدجواد، دیباچهای بر سیر انحطاط در ایران، تهران، نگاه معاصر، 1380.
فرهانی منفرد، مهدی، مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران در عصر صفوی، تهران، امیرکبیر، 1377.
فلسفی، نصرالله، زندگانی شاه‌عباس اول، تهران، دانشگاه تهران، 1347.
فوران، جان، مقاوت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، چاپ دوم، تهران، رسا، 1378.
قمی، قاضی احمد ابن شرفالدین حسین، خلاصة التواریخ، تصحیح احسان اشراقی، تهران، دانشگاه تهران، 1359.
کاظمی راشد، منیره، «آسیبشناسی انحطاط صفویه: فروپاشی از دورن»، پژوهشنامه تاریخ، سال 11، شمارۀ 44، 126-115، 1395.
کروسینسکی، تادوزیوا، سفرنامهی کروسینسکی، یادداشتهای کشیش لهستانی عصر صفوی، ترجمه عبدالرزاق دنبلی مفتون، به کوشش و تصحیح مریم میراحمدی، تهران، توس، 1363.
کروسینسکی، سقوط اصفهان، بازنویسی سیدجواد طباطبایی، تهران، نگاه معاصر، 1382.
کمپفر، انگلبرت، سفرنامه، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی، 1363.
لکهارت، لارنس، انقراض سلسلۀ صفویه و ایام استیلای افغان‌ها در ایران، ترجمه مصطفی قلیزاده، تهران، مروارید، 1364.
لوفت، پاول، ایران در عهد شاه‌عباس دوم، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، وزارت امور خارجه، 1380.
متی، رودی، ایران در بحران، زوال صفویه و سقوط اصفهان، ترجمه حسن افشار، تهران، مرکز، 1393.
مرعشی، محمدخلیل، مجمع التواریخ، تصحیح عباس اقبال آشتیانی، تهران، چاپخانۀ سنایی و طهوری، 1362.
مستوفی، محمدمحسن، زبدةالتواریخ، به کوشش بهروز گودرزی، تهران، بنیاد موقوفات افشار، 1375.
مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، مجموعه آثار شهید مطهری، چاپ هفتم، تهران، صدرا، 1399.
مکافاتنامه، در قالب جلد سوم صفویه در عرصهی دین، فرهنگ و سیاست، نقل شده در کتاب رسول جعفریان، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1398.
مورگان، دیوید، ایران در قرون وسطی، ترجمه عباس مخبر، تهران، طرح نو، 1373.
موسوی فندرسکی، ابوطالب، تحفة العالم در اوصاف شاه‌سلطان‌حسین، بهکوشش رسول جعفریان، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1388.
المهاجر، جعفر، الهجرة العاملیة الی ایران فی العصر الصفوی: اسبابها التاریخیة و نتائجها الثقافیة و السیاسیة، بیروت، دارالروضه، 1410.
مهدوی اصفهانی، سیدمحمدحسین(مصلحالدین)، تذکرة القبور، اصفهان، کتابفروشی ثقفی، 1348.
میرجعفری، حسین و همکاران، «پیامدهای سیاست خاصهسازی در دورۀ صفویه»، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دورۀ 2، شماره 44-45، 1-16، 1385.
مینورسکی، ولادیمیر، سازمان اداری حکومت صفوی، ترجمه مسعود رجبنیا، تهران، امیر کبیر، 1368.
نامدار، مظفر، «تفسیر انحطاطی تاریخ ایران؛ نقدی بر کتاب دیباچهای بر نظریه انحطاط ایران»، نامۀ علوم انسانی، شمارهی 8 و 9، 87-78، 1382.
نویدی، داریوش، تغییرات اجتماعی اقتصادی در ایران عهد صفوی، ترجمه هاشم آغاجری، تهران، نی، 1386.
نیریزی، قطب الدین، ترجمه رسول جعفریان، طب الممالک(در قالب جلد سوم صفویه در عرصهی دین، فرهنگ و سیاست)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1398.
وارد، محمدشفیع، مرآت واردات، تاریخ سقوط صفویان، پیامدهای آن و فرمانروایی ملک محمود سیستانی، تصحیح منصور صفتگل، تهران، میراث مکتوب، 1383.
ولی، عباس، ایران پیش از سرمایهداری، ترجمه حسن شمسآوری، تهران، مرکز، 1380.
هدایت، رضاقلی خان، تاریخ روضة الصفاء ناصری، تصحیح جمشید کیانفر، تهران، اساطیر، 1380.
هینتس، والتر، شاه اسماعیل دوم صفوی، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، علمی و فرهنگی، 1371.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 257 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 281 |
||