پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,764 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,154,445 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,912,146 |
ایدۀ مکتب فرانکفورت در جامعهشناسی ایران:با تأکید بر مطالعۀ کتب نظریه‌های جامعهشناسی | ||
| مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق) | ||
| دوره 29، شماره 1، خرداد 1401، صفحه 9-40 اصل مقاله (518.24 K) | ||
| نوع مقاله: علمی وپزوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jsr.2022.88955 | ||
| نویسنده | ||
| عباس وریج کاظمی* | ||
| دانشیار جامعهشناسی مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم | ||
| چکیده | ||
| هدف اصلی این مقاله، ردیابی جایگاهی است که نظریۀ انتقادی، در میان کتب درسی نظریه‌های جامعهشناسی در ایران دارد. برای این منظور، دو خط‌سیر داستانی در جامعهشناسی ایران را دنبال می‌کنیم و نشان می‌دهیم که تا سال ۱۳۵۸ دو جریان چپ و راست در علوم اجتماعی ایران، به سنت انتقادی (مکتب فرانکفورت) علاقه‌ای نداشته‌اند. پس‌ازآن بحث خواهیم کرد که چگونه در میان کتاب‌های نظریۀ جامعهشناسی در ایران- چه در شکل ترجمه و چه تألیف- نظریۀ انتقادی مکتب فرانکفورت، جایگاهی در حاشیه پیدا کرده است. انزواگزینی نظریۀ انتقادی، به‌دلیل سلطه و نبرد میان دو جریان خرد و کلان در علوم اجتماعی ایران بوده است و درنهایت سنت انتقادی به‌سختی توانسته است به‌مثابه بخشی از علوم اجتماعی، جایگاهی در حاشیه برای خود پیدا کند. در این مقاله همین‌طور تداوم سنت اقتباس در کتب نظریه‌های جامعهشناسی نشان داده می‌شود. درحالی‌که سنت اقتباسی در شرایطی مانند دهۀ ۵۰ و دهۀ ۶۰ می‌توانست به‌نوعی گریز از سانسور تلقی شود اما تداوم آن در دهه‌های دیگر، بیشتر نشانۀ رویکرد مؤلفان ما به پیچیده‌سازی امر نظری بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مکتب فرانکفورت؛ نظریۀ انتقادی؛ نظریۀ جامعهشناسی؛ دانشگاه؛ امر نظری؛ سنت اقتباسی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| . | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Abbas Varij Kazemi | ||
| چکیده [English] | ||
| The main purpose of this article is to trace the position of critical theory among social science books with emphasis on books of sociological theories in Iran? For this purpose, we follow two narrative trajectories in Iranian sociology and show that until 1979, the two left and right currents in Iranian social sciences have not shown interest in the critical tradition (Frankfurt School). After that, we will discuss how critical theory has found a marginal place among the books of sociological theory in Iran, both in the form of translation and authorship. This article has followed the traces of critical theory within the academy and among the books of sociological theory and has shown that the isolation of critical theory has been due to domination and the struggle between micro and macro currents in Iranian social sciences. Finally, the critical tradition has hardly been able to find a marginal position as part of the social sciences. This article also shows the continuation of the tradition of adaptation in books of sociological theories While the tradition of adaptation in circumstances such as the 1950s and 1960s could have been seen as an escape from censorship, its persistence in other decades has been more a sign of our authors' approach to complicating the theoretical. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Frankfurt School, critical theory, sociological theory, university, theoretical matter, adapted tradition | ||
| مراجع | ||
|
اباذری، یوسف (۱۳۷۰)، «معرفی و نقد کتاب نظریه‌های جامعهشناسی»، فرهنگ، شمارۀ ۹: 362-352.
ادیبی، حسین و انصاری، عبدالمعبود (۱۳۵۸)، نظریه‌های جامعهشناسی، تهران: انتشارات جامعه.
احمدی، بابک (۱۳۶۶)، نشانه‌ای به رهایی، تهران: تندر.
آرون، ریمون (۱۳۵۲)، م‍راح‍ل اس‍اس‍ی س‍ی‍ر ان‍دی‍ش‍ه در جامعهشناسی، ترجمۀ ب‍اق‍ر پ‍ره‍ام، تهران: امیرکبیر، کتاب‌های جیبی: مؤسسۀ انتشارات فرانکلین.
آریان‌پور، امیرحسین (1344)، زمینۀ جامعهشناسی، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
آزاد ارمکی، تقی (1376)، نظریه‌های جامعهشناسی، تهران: انتشارات سروش.
آزاد ارمکی، تقی (1389)، جامعهشناسی جامعهشناسی در ایران، تهران: نشر جامعه‌شناسان.
اسکیدمور، ویلیام (1372)، تفکر نظری در جامعهشناسی، ترجمۀ علی‌محمد حاضری و همکاران، تهران: نشر سفیر.
اسکمبلر، گراهام (1387)، هابرماس: نظریۀ انتقادی و سلامت، ترجمۀ حسینعلی نوذری، تهران: مؤسسۀ عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
اسماعیل‌نیا، محمود (۱۴۰۰)، مطالعۀ جامعه‌شناختی گسترش علوم اجتماعی در عرصۀ عمومی ایران، پایان‌نامۀ دکتری، مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
اسماعیل‌نیا، محمود؛ کاظمی، عباس و صدیقی، بهرنگ (۱۳۹۸)، «موقعیت ناسازوار نخستین نهاد علوم اجتماعی در ایران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی از تأسیس تا انقلاب اسلامی»، مطالعات جامعه‌شناختی (نامۀ علوم اجتماعی سابق)، دورۀ 26، شمارۀ 2: 36-9.
باتومور، تام (۱۳۷۲)، دبستان فرانکفورت، ترجمۀ محمد حریری اکبری، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
باتامور، تام (۱۳۷۳)، مکتب فرانکفورت، ترجمۀ محمود کتابی، تهران: نشر پرسش.
باتامور، تام (۱۳۷۰)، مکتب فرانکفورت. ترجمۀ حسینعلی نوذری، تهران: نشر نی.
باتامور، تام (1371)، نخبگان و جامعه، ترجمۀ علیرضا طیب، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
باتامور، تام (1388)، فرهنگ‌نامۀ اندیشۀ مارکسیستی، ترجمۀ علی‌اکبر معصوم بیگی، تهران: نشر بازتاب نگار.
باتامور، تام (۱۳۹۰)، منتقدان جامعه: اندیشۀ اجتماعی رادیکال در آمریکا، ترجمۀ محمد جواهرکلام، تهران: نشر مهر ویستا.
بشیریه، حسین (۱۳۶۸)، «مکتب فرانکفورت، نگرش انتقادی، نقد آیین اثباتی و نقد جامعۀ نو»، مجلۀ سیاست خارجی، سال سوم، شمارۀ 4.
بشیریه، حسین (۱۳۷۲)، «مارکسیسم فلسفی، هورکهایمر، آدورنو، بنیامین»، اطلاعات سیاسی‌اقتصادی، شماره‌های ۶۹ و ۷۰.
پایا، علی و قانعی راد، سیدمحمدامین (۱۳۹۵)، هابرماس و روشنفکران ایرانی، تهران: طرح نقد.
ترنر، جاناتان (1372)، ساخت نظریۀ جامعهشناسی، ترجمۀ عبدالعلی لهسایی‌زاده. شیراز: انتشارات نوید.
ترنر، برایان و الیوت، آنتونی (1390)، برداشت‌هایی در نظریۀ اجتماعی معاصر، ترجمۀ فرهنگ ارشاد. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
تنهایی، ابوالحسن (1371)، درآمدی بر مکاتب و نظریه‌های جامعهشناسی، تهران: نشر مرندیز.
توسلی، غلامعباس (1369)، نظریه‌های جامعهشناسی، تهران: انتشارات سمت.
سیدمن، استیون (۱۳۸۶)، کشاکش آرا در جامعهشناسی، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
شعاعیان، مصطفی (1399)، انقلاب: بنیادها، چاپ دوم، تهران: شرکت انتشارات لحظه.
شعاعیان، مصطفی و مؤمنی، حمید (1386)، دربارۀ روشنفکر (یک بحث قلمی)، تنظیم و پیوست ناصر پاکدامن، چاپ اول، کلن: انتشارات فروغ.
شعاعیان، مصطفی (1386)، «نامه از دوست؛ 1353»، در هشت نامه به چریک‌های فدایی؛ نقد یک منش فکری، به‌همت خسرو شاکری، چاپ اول، تهران: نشر نی.
فروم، اریک (1351)، «گریز از آزادی»، ترجمۀ عزت‌الله فولادوند، نگین، شمارۀ ۱۱۶.
قاسمی، احمد (1322)، جامعه را بشناسید (جامعهشناسی)، تهران: انتشارات حزب توده.
قائم‌مقامی، فرهت (۱۳۵۵)، آموزش یا استعمار فرهنگی، تهران: نشر جاویدان.
قائم‌مقامی، فرهت (۱۳۵۴)، ندایی در ظلمت، منتخبی از مقالات فرهت قائم‌مقامی، تهران: نشر روشنفکر.
قائم‌مقامی، فرهت (۱۳۵۶)، نقدی بر جامعهشناسی اثباتی، تهران: نشر روشنفکر.
قائم‌مقامی، فرهت (۱۳۵۵)، مارکسیست‌ها، تهران: نشر پیشرو.
قائم‌مقامی، فرهت (۱۳۵۵)، آزادی یا اسارت زن، تهران: نشر جاویدان.
قائم‌مقامی، فرهت (۱۳۵۴)، نظریه‌های جدید سیاسی‌اجتماعی، تهران: نشر جاویدان.
قائم‌مقامی، فرهت (۱۳۵۴)، دنیای واقعی دمکراسی، تهران: نشر جاویدان.
قانعی راد، محمدامین (۱۳۹۵)، توسلی، عقل معتدل آکادمیک ایران، روزنامۀ مردم‌سالاری، چهارشنبه 18 اسفند 1395، سال 16، شمارۀ 42: 10.
قانعی راد، محمدامین (۱۳۹۵)، هابرماس و روشنفکران ایرانی، تهران: نشر طرح نقد.
قوچانی، محمد (1394)، «نئومارکسیسم و بحران جامعهشناسی»، مهرنامه، شمارۀ ۴۱.
حیدری، آرش (۱۳۹۴)، برآمدن و بازتولید پوزیتیویسم ایرانی: مطالعه‌ای در تاریخ جامعهشناسی ایران، پروبلماتیکا. لینک دسترسی:
جزنی، بیژن (1358)، نبرد با دیکتاتوری، تهران: نشر مازیار.
جی مارتین و هوفناگلز، هاری (۱۳۵۸)، جامعهشناسی انتقادی: در راه ش‍ن‍اخ‍ت مکتب فرانکفورت، ترجمۀ چنگیز پهلوان، تهران: نشر نوید.
جی، مارتین (۱۳۷۲)، تاریخچۀ مکتب فرانکفورت، ترجمۀ چنگیز پهلوان، تهران: انتشارات کویر.
جلایی‌پور، حمیدرضا و محمدی، جمال (۱۳۸۷)، نظریه‌های متأخر جامعهشناسی، تهران: نشر نی.
چلبی، مسعود (1381)، بررسی تجربی نظام شخصیت در ایران، تهران: مؤسسۀ پژوهشی فرهنگ، هنر و ارتباطات.
چلبی، مسعود (1379)، جامعهشناسی نظم: تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی، تهران: نشر نی.
حسن‌پور، امیر (۱۳۹۵)، «امیرحسین آریان‌پور و تدریس جامعهشناسی مارکسیستی در دهۀ ۱۳۴۰»، ایران‌نامک، سال ۱، شمارۀ ۱.
حسن‌پور، امیر (۱۳۹۷)، آریان‌پور و جامعهشناسی مارکسیستی: تاریخ، طبقۀ اجتماعی و دیالکتیک، تهران: پردیس دانش.
راستی، الف (بی‌تا)، جامعهشناسی نوین و مسائل ایدئولوژیک انقلاب، بی‌جا (قابل‌دسترس در کتابخانه تخصصی وزارت خارجه).
رفیعی، سایرا (1394)، بازی با فلسفه، شوخی با تاریخ، سایت میدان، ۲ آذر ۱۳۹۴، برگرفته از https://meidaan.com/archive/12655.
ریتزر، جورج (1374)، نظریه‌های جامعهشناسی در دنیای معاصر، ترجمۀ محسن ثلاثی، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی.
طبری، احسان (۱۳۲۵)، جامعه و جامعهشناسی، تهران: انتشارت فردوس.
طلوعی، وحید (۱۳۹۴)، «پیشاتاریخ جامعهشناسی در ایران»، ایران‌نامک، سال ۳۰، شمارۀ ۴.
کاظمی، عباس (۱۳۹۷)، دانشگاه از نردبان تا سایبان، تهران: مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
کاظمی، عباس، (۱۴۰۰)، تکوین نظریۀ انتقادی در آکادمی ایران، گزارش پژوهشی منتشرنشده، مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
کاظمی‌پور، عبدالمحمد (۱۳۷۰)، مکتب فرانکفورت: یک بررسی تاریخی، نشریۀ رشد آموزش علوم اجتماعی، شمارۀ ۹.
کالینیکوس، الکس (1383)، درآمدی تاریخی به نظریۀ اجتماعی، ترجمۀ اکبر معصوم بیگی، تهران: نشر آگاه.
کچویان، حسین و کریمی، جلیل (۱۳۸۵)، «پوزیتیویسیم و جامعهشناسی در ایران»، نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ ۲۸: 54-28.
کرایب، یان (۱۳۷۸)، نظریۀ اجتماعی مدرن، از پارسونز تا هابرماس، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر آگه.
کوزر، لوئیس (1373)، زندگی و اندیشة بزرگان جامعهشناسی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
گلدنر آلوین (۱۳۶۸)، بحران جامعهشناسی، ترجمۀ فریده ممتاز، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
گلچین، مسعود (1382)، «جامعهشناسی یا علم‌الاجتماع»، کتاب ماه علوم اجتماعی، سال هشتم، شمارۀ 10: 122-118.
مرادی، علیرضا (۱۴۰۱)، مارکسیسم و علوم اجتماعی در ایران، تهران: نشر اگر.
مک‌اینتایر، السدر (1352)، مارکوزه، ترجمۀ حمید عنایت، تهران: نشر خوارزمی.
مارکوزه، هربرت (1350)، انسان تک‌ساحتی، ترجمۀ محسن مؤیدی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
لهسایی‌زاده، عبدالعلی (۱۳۹۴)، سرگذشت یک جامعه‌شناس، تهران: انتشارات بهمن برنا.
مهدوی، یحیی (۱۳۲۲)، جامعهشناسی یا علم‌الاجتماع (مقدمات و اصول)، تهران: نگین.
نوذری، حسینعلی (۱۳۸۴)، مکتب فرانکفورت: خاستگاه و اهمیت نظریۀ انتقادی در علوم اجتماعی و انسانی، تهران: انتشارات آگاه.
نوذری، حسینعلی (۱۳۸۱)، بازخوانی هابرماس، تهران: نشر چشمه.
یزدی، مسعود (۱۳۵۹)، جامعهشناسی موزیک توده در ایران، تهران: نشریۀ جدل.
هورکهایمر، ماکس (۱۳۸۵)، «نظریۀ سنتی و نظریۀ انتقادی»، در جامعهشناسی انتقادی، ویراستۀ پل کانرتون، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: نشر اختران.
هیوز، استیوارت (۱۳۷۶)، هجرت اندیشۀ اجتماعی، ترجمۀ عزت‌الله فولادوند، تهران: انتشارات طرح نو. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 454 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 555 |
||