پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,501 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,098,829 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,206,396 |
اثرپذیری مقدمۀ کوش‌نامه از دیباچۀ شاهنامه با تأکید بر تحمیدیه | ||
| پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت | ||
| دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 24، اسفند 1400، صفحه 35-58 اصل مقاله (728.75 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlcr.2021.318680.1628 | ||
| نویسندگان | ||
| فاطمه حاجی رحیمی1؛ اقدس فاتحی* 2؛ محمود مهرآوران3 | ||
| 1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم، قم، ایران | ||
| 2استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم، قم، ایران | ||
| 3دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم، قم، ایران | ||
| چکیده | ||
| آغاز سخن با نام خدای، پیشینه‌ای دیرینه در نوشته‌ها و آثار به‌جامانده از زبان‌های کهن ایرانی داشته‌است. شاعران حماسه‌سرای دورۀ اسلامی، مطابق با یک آیین مرسوم، پیش از ورود به موضوع اصلی، منظومۀ خویش را با دیباچه‌ای آغاز کرده‌اند که با نام خدا شروع می‌شود. محتوای این دیباچه‌ها، در درجۀ نخست، شامل تحمیدیه، گزیده‌ای از اعتقادات دینی و مشرب فکری شاعر حماسه‌سراست که عمدتاً با الهام از سبک شاهنامه ساخته و پرداخته شده‌است. پژوهش حاضر که با نگرش توصیفی و بر پایۀ روش استقرایی در دو متن شاهنامه و کوش‌نامه انجام گرفته، تلاشی برای نمایاندن رابطۀ میان مقدمۀ کوش‌نامه و دیباچۀ شاهنامه است و تأثیرپذیری مقدمۀ کوش‌نامه را از شاهنامه در سایۀ پیرامتنیت بررسی می‌کند. نتایج حاصل از مطالعۀ بخش‌های تحمیدیه در هر دو منظومه و تطبیق آن‌ها با یکدیگر نشان می‌دهد که در بخش آغازین کوش‌نامه و شاهنامه، ستایش یزدان و احصاء اسماء و صفات ذاتی، افعالی و تنزیهی خداوند، جایگاه والا و ارجمندی را به خود اختصاص داده‌است و بخش‌های زیرمجموعۀ آن نیز همچون ستایش و ارج خِرَد، چگونگی آفرینش، ستایش دانش و ارزش سخن، نعت پیامبر(ص) و اندرز، نیز در هر دو اثر جلوۀ خاصی دارد. ایرانشاه در سرودن بخش‌های اصلی و داخلی مقدمۀ کوش‌نامه، در گنجانیدن عناصری نظیر اهدای اثر، درآمد یا مدخل اثر، چگونگی دسترسی به یک نسخۀ منثور و اشاره به مأخذ و نیز مدح پادشاه عصر، از فردوسی پیروی‌کرده‌است. سرانجام، با بررسی‌های انجام‌گرفته، مشخص گردید که مقدمۀ کوش‌نامه در مقام متن حاضر، از دیباچۀ شاهنامه در جایگاه متن غایب در چگونگی ساختار، تأثیر فراوانی پذیرفته‌است و شاهنامه نقش آشکار و بنیادینی در کیفیت بازتولید محتواهای مقدمۀ کوش‌نامه داشته‌است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اثرپذیری؛ دیباچه؛ تحمیدیه؛ کوش‌نامه؛ شاهنامه؛ پیرامتنیت | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
اوشنر دانا (1373)، اندرز اوشنر؛متن فارسی میانۀ آوانویسی و واژه‌نامه از ابراهیم میرزای ناظر، تهران، هیرمند.
آیدنلو، سجاد (1395)، شاهنامۀ 1، نامور نامۀ شهریار، برگزیدۀ دیباچه، داستان هفت‌خان رستم، رستم و سهراب و سیاوش، چ 3، تهران، سمت.
ابوالقاسمی، محسن (1389)، راهنمای زبان‌های باستانی ایران، ج 1،چ 7، تهران، سمت.
ابن ابی‌الخیر، ایرانشاه (1370)، بهمن‌نامه، تصحیح رحیم عفیفی، تهران، علمی و فرهنگی.
ـــــــــــــــ (1377)، کوش‌نامه، مقدمه و تصحیح جلال متینی، تهران، علمی.
پورداوود، ابراهیم (1378)، گات‌ها کهن‌ترین بخش اوستا، چ 2، تهران، اساطیر.
پیرانی، منصور (1395)، «متن‌های آستانه‌ای در پیوند با ادبیات تطبیقی، نمونۀ مطالعه‌شده: سعدی‌نامه»، ادبیات تطبیقی، د 4، ش 3، 167ـ197.
دهخدا، علی‌اکبر (1352)، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران.
دهرامی، مهدی (1397)، «بررسی ساختار و محتوای آستانه‌سرایی در منظومه‌های فارسی تا قرن ششم»، ادب غنایی، س 16، ش 31، 47ـ67.
رشتیانی، گودرز (1390)، «دیباچه‌نویسی متون تاریخی افشاریه، تداوم و تحول در یک سنّت تاریخی»، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، س 21، ش 8، 37ـ61.
رنجبر، احمد (1379)، جاذبه‌های فکری فردوسی، چ 3، تهران، امیرکبیر.
ریاحی‌زمین، زهرا و لیلا امیری (1397)، «بررسی ساختار دیباچۀ مثنوی‌ها تا قرن هفتم هجری»، پژوهش‌های ادبی، س 15، ش 59، 33ـ62.
سلیمانی، قهرمان (1387)، «حماسۀ کوش‌نامه»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، صص 30ـ31.
شارپ، رَلف نارمن (1346)، فرمان‌های شاهنشاهان هخامنشی، شیراز، دانشگاه شیراز.
شمیسا، سیروس (1383)، سبک‌شناسی شعر، ویرایش دوم، تهران، میترا.
صافی، حامد و همکاران (1395)، «بررسی داستان کیومرث در شاهنامه و تواریخ متأثر از سیرالملوک‌ها بر اساس فزون‌متنیت ژنت»، متن‌شناسی ادب فارسی، س 52، ش 1 (پیاپی 29)، 17ـ34.
صفی‌نیا، نصرت (1381)، هزار سال آغاز سخن در شعر فارسی با نام و حمد خداوند، تهران، هورآفرید.
فاتحی، پروین (1388)، معراج پیامبراکرم(ص) و معراج‌نامه‌های منظوم در ادب فارسی، تهران، علمی و فرهنگی.
فردوسی (1384)، شاهنامۀ فردوسی، بر اساس چاپ مسکو، به کوشش سعید حمیدیان، چ 4، تهران، قطره.
ـــــــــــــــ (1385)، شاهنامۀ فردوسی، متن انتقادی از روی چاپ مسکو، جلد 1، 2 و 3، به کوشش سعید حمیدیان، چ 8، تهران، قطره.
ـــــــــــــــ (1389)، شاهنامه، به تصحیح جلال‌خالقی مطلق، دفتر 1، چ 3، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
کرمی، محمدحسین و حشمت‌الله آذرمکان (1387)، «بررسی تطبیقی تحمیدیه‌های چهار لیلی و مجنون، نظامی، امیرخسرو، جامی، مکتبی»، گوهر گویا، س 2، ش 7، 1ـ37.
مجمل‌التواریخ والقصص (1318)، به تصحیح ملک‌الشعرای بهار، تهران، خاور.
نادری، فرهاد و سمیه نادری (1397)، «کارکرد نظریۀ ترامتنیت ژنت در کشف و واکاوی تأثیرپذیری کوش‌نامه از شاهنامه»، متن‌شناسی ادب فارسی، س 54، س 10، 169ـ187.
نامورمطلق، بهمن (1386)، «ترامتنیت مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن‌ها»، پژوهشنامۀ علوم انسانی فرهنگستان هنر، ش 56، 83-98.
Kent, R.G. (1961), Old Persian Texts, Lexicon, New Heaven Connecticut. Literary Devices (2017); www.literary devices.com. Mackenzie, D. M. (1990), A Consise Pahlavi Dictionary, London, Oxford University Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 371 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 289 |
||