پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,502 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,116,532 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,221,128 |
خاستگاه شمایلنگاری صورت فلکی برساوش در رسالۀ صور الکواکب عبدالرحمن صوفی (مطالعۀ موردی نسخۀ ۱۴۴ کتابخانۀ بادلیان آکسفورد) | ||
| تاریخ علم | ||
| مقاله 7، دوره 19، شماره 2 - شماره پیاپی 31، بهمن 1400، صفحه 439-464 اصل مقاله (1.51 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2022.339254.371669 | ||
| نویسندگان | ||
| مهنوش غفوریان* 1؛ یعقوب آژند2؛ حسن بلخاری3 | ||
| 1پردیس بین المللی کیش دانشگاه تهران | ||
| 2پردیس هنرهای زیبا، دانشکدۀ هنرهای تجسمی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| 3پردیس هنرهای زیبا، دانشکدۀ هنرهای تجسمی، دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| کتاب صور الکواکب نوشتۀ عبدالرحمن صوفی یکی از مهم‌ترین رساله‌های علم نجوم دورۀ اسلامی است که در ادوار مختلف بارها توسط دانشمندان و علاقه‌مندان نسخه‌برداری و تصویرسازی شده است. صور الکواکب نقش مؤثری در تاریخ علم نجوم داشته است و به شیوۀ بخش ستارگان ثابت کتاب مجسطی بطلمیوس، شامل فهرست گسترده‌ای از ستارگان به صورت جدول‌های دقیق برای ۴۸ صورت فلکی است. کهن‌ترین نسخۀ به جامانده از این رساله با تاریخ سال 400 هجری، به شمارۀ ۱۴۴ در کتابخانۀ بادلیان آکسفورد نگهداری می‌شود و هدف این مقاله، بررسی معیارهای تصویرسازی صورت فلکی برساوش در این نسخه است. در این نوشتار تشابهات و اختلاف‌های تصویر صورت فلکی برساوش در نسخۀ مذکور با تصاویر کلاسیک یونانی و غربی مطابقت داده می‌شود تا پاسخی برای این پرسش بیابد که صوفی برای تصاویر صور فلکی (مطالعۀ موردی برساوش) از چه منابعی بهره برده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که تصویرسازی علمی جایگاه ستارگان در صورت فلکی برساوش بر اساس توصیفات جایگاه ستارگان صورت فلکی پرسئوس در مجسطی بطلمیوس بوده، اما از آنجا که صوفی مختصات ستارگان را دوباره رصد کرده بود، اختلافاتی با جدول مجسطی دارد. با مطابقت دادن فرم صورت فلکی برساوش با تصاویر کره‌های یونانی و کلاسیک غربی مشخص می‌شود که در شیوۀ ترسیم نیز صوفی متفاوت عمل کرده است. از سوی دیگر آشکار شد که تصاویر صورت فلکی برساوش با توصیفات آیین‌های کهن مریخ در متون مختلف شباهت دارد. این تحقیق با روش توصیفی‌‌ـ تطبیقی انجام گرفته و با مطالعۀ موردی صورت فلکی برساوش در کهن‌ترین نسخۀ صور الکواکب، با جمع‌آوری اطلاعات در بارۀ پیشینه و الگوهای مؤثر در شکل‌گیری فرمی و محتوایی این صورت فلکی در زمان‌ها و مکان‌های مختلف، به تحلیل و تطبیق اشتراکات و اختلاف‌های تصویری این صورت فلکی با نمونه‌های مشابه در متون و تصاویر شرق و غرب پرداخته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| صور الکواکب؛ صورت فلکی برساوش؛ صورت فلکی پرسئوس؛ عبدالرحمن صوفی؛ مریخ | ||
| مراجع | ||
|
اسمیت، ژوئل (۱۳۸۳)، فرهنگ اساطیر یونان و روم، ترجمۀ شهلا برادران خسروشاهی، تهران: روزبهان و فرهنگ معاصر.
آژند، یعقوب (۱۳۸۷)، مکتب نگارگری شیراز، تهران: فرهنگستان هنر.
آموزگار، ژاله (۱۳۸۵)، تاریخ اساطیر ایران، تهران: سمت.
پین‌سنت، جان (1380)، شناخت اساطیر یونان، ترجمۀ باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
حسن، زکی محمد (۱۳۷۲)، تاریخ نقاشی در ایران، ترجمۀ ابوالقاسم سحاب، تهران: چاپ سحاب.
حمید سمیعی، عباس (۱۳۹۵)، «تحلیل بصری نشانه‌های نجومی قرن چهارم هجری در ایران»، دانشگاه هنر، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد.
خوارزمی، ابو عبدالله محمد بن احمد بن یوسف کاتب (۱۳۴۷)، مفاتیح العلوم، ترجمۀ حسین خدیو جم، تهران: علمی و فرهنگی.
رضازاده، طاهر (۱۳۹۷)، شمایلنگاری صور نجومی در آثار هنر اسلامی، ترجمة طاهر رضازاده و مریم خسروشاهی، تهران: فرهنگستان هنر.
الرّفاعی، انور (۱۳۷۷)، تاریخ هنر در سرزمینهای اسلامی، ترجمۀ عبدالرّحیم قنوات، مشهد: جهاد دانشگاهی.
ژیران، ف.، ۱۳۷۵، فرهنگ اساطیر یونان، ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران، فکر روز.
شمس‌الدین محمد بن ابی‌طالب انصاری دمشقی (1382)، نخبه الدهر فی عجائب البر و البحر، ترجمۀ سید حمید طبیبیان، تهران: اساطیر.
صوفی، عبدالرحمن، نسخۀ خطی صور الکواکب شمارۀ 144 نگهداری شده در کتابخانۀ بادلیان آکسفورد.
صوفی، عبدالرحمن (۱۳۹۸)، صور الکواکب، ترجمۀ خواجه نصیرالدین طوسی، به اهتمام بهروز مشیری، چاپ پنجم، تهران: ققنوس.
قربانی، ابوالقاسم (۱۳۶۵)، زندگی‌نامۀ ریاضی‌‌‌دانان دورۀ اسلامی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کرمر، جوئل ل. (۱۳۷۵)، احیای فرهنگی در عهد آل بویه، ترجمۀ محمد سعید حنایی کاشانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کوماراسوامی، آناندا (۱۳۸۹)، فلسفۀ هنر مسیحی و شرقی، ترجمۀ امیرحسین ذکرگو، تهران: نشر متن.
لیک، گوندولین (۱۳۸۵)، فرهنگ اساطیر شرق باستان، ترجمۀ رقیه بهزادی، تهران: طهوری.
متز، آدام (۱۳۶۴)، تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمۀ علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: امیرکبیر.
مجریطی، مسلمه بن احمد (2008)، غایه الحکیم فی الارصاد الفلکیه و الطلاسم الروحیه و التنجیم، به تحقیق هلموت ریتر، بیروت: دار المحجه البیضاء.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (1378)، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، چاپ ششم، تهران: علمی و فرهنگی.
نلینو، کرلو الفونسو (۱۳۴۹)، تاریخ نجوم اسلامی، ترجمۀ احمد آرام، تهران: چاپخانۀ بهمن.
Carboni, Estefano, (1997), ‘Following the stars: images of the zodiac in islmic art’, Metropolitan Museum of Art, New York. Eco, Umberto (2007), Storia Della Bruttezza, Bompiani, Milano. Hafez, Ihsan (2010), Abd al-Rahman al-sufi and his book of the fixed stars: a journey of reJdiscovery. PhD THESIS, James Cook Univesity. Hafez, Ihsan (2015), ‘The Investigation of Stars, Star Clusters and Nebulae in Abd al-Rahman al-Sufi’s Book of the Fixed Staes’, Komaroff, Linda & Carboni, Stefano (2003), The Legacy of Genghis Khan, The Metropolitan Museum of Art, New York, Yale University Press, New Haven and London. Saxl, Fritz (1912), Beitrage zu einer Geschichte der Planetendarstellungen im Orient und im Okzident. Mit 13 Tafelen. Islam, 3, pp 151-177 Ettinghausen, R. (1975). Islamic Art. The Metropolitan Museum of Art Bulletin, 33(1), 3–52 Toomer, G. J. (1984), Ptolemy’s Almagest, Duckworth. London. Wellesz, Emmy (1959), An early al-Ṣūfī manuscript in the Bodleian library in oxford: a study in Islamic constellation images. Ars Orientalis Voi.3, pp. 1-26 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 554 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,544 |
||