پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,573 |
| تعداد مقالات | 71,036 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,504,824 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,768,914 |
رهی؛ سنّت، کلیشه یا تخلّص؟ (پژوهشی دربارۀ واژۀ «رهی» در شعر فارسی) | ||
| ادب فارسی | ||
| دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 28، اسفند 1400، صفحه 115-133 اصل مقاله (619.34 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpl.2022.335638.2004 | ||
| نویسندگان | ||
| مهسا رضایی1؛ نجمه درّی* 2؛ سعید بزرگ بیگدلی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تربیت مدرّس | ||
| 2دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تربیت مدرّس | ||
| 3دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس | ||
| چکیده | ||
| تخلّص یا نام شعری، یکی از ویژگی‌های شعر فارسی است که از قرن ششم به‌عنوان یک سنّت ادبی رواج می‌یابد و در شعر شاعران قرن هفتم به ثبات می‌رسد. شاعرانی چون سنایی، خاقانی و انوری از جریان‌سازان این حیطه به شمار می‌آیند و به‌ویژه، زمینۀ تشخّص‌یافتن و نیز تثبیت تخلّص در غزل را فراهم می‌آورند. با تکیه بر تکرار یک واژه که از مشخّصه‌های اصلی تعریف تخلّص است، برخی پژوهشگران معاصر در تعیین تخلّص شعرا دچار خطا شده و تخلّص‌های نادرستی را به شعرای قرن شش نسبت داده‌اند؛ از جملۀ این خطاها در انتساب، می‌توان به واژۀ «رهی» اشاره کرد که به‌عنوان تخلّص بعضی شاعران معرّفی شده است. در این مقاله به روش توصیفی_تحلیلی، به پیشینۀ تخلّص در شعر فارسی و عربی و نیز جایگاه آن در شعر اشاره و تخلّص پنهان در شعر سنایی و مولوی را بررسی کرده‌ایم. همچنین با جست‌وجو در اشعار فارسی از آغاز و با تأکید بر تحقیق در اشعار شاعران قرن ششم، به بررسی واژۀ رهی در جایگاه تخلّص پرداختهایم. نتایج به دست آمده نوعی سنّت ادبی و مضمون و کلمات مترادف با کلمۀ رهی را در کاربرد این واژه از سوی شاعران مختلف نشان میدهد که نمیتواند در همۀ موارد نشانگر تخلّص شعری باشد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شعر قرن ششم؛ تخلّص؛ انتخاب تخلّص؛ رهی | ||
| مراجع | ||
|
اته، هرمان، تاریخ ادبیّات فارسی، ترجمۀ رضازاده شفق، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران2536.
احمدی پور اناری (1)، زهره، «بررسی تخلّص در شعر فارسی»،نشریه ادب و زبان دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 17، ش36، ص23-51، پاییز و زمستان 1393.
ـــــــــــــ (2)، «بررسی کاربرد معنایی تخلّص شمس در غزل‌های مولوی»، فنون ادبی، سال هفتم، ش 1، پیاپی 12، ص 47-64،بهار و تابستان 1394.
ـــــــــــــــ (3)، «تنوّع و تکرار تخلّص در دیوان شمس»، هشتمین همایش پژوهش‌های زبان و ادبیّات فارسی،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،تهران 1394.
ـــــــــــــــ (4)، «شیوه‌های تمایز شاعر از تخلّص(نشانه‌های تجرید در کاربرد تخلّص)»، پژوهشنامه ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 13، ش24، ص9-24، بهار و تابستان 1394.
امیرمعزّی، دیوان، چاپ عباس اقبال آشتیانی و عبدالکریم جربزه دار، اساطیر، تهران 1389.
انوری، اوحدالدّین ، دیوان، چاپ محمّدتقی مدرّس رضوی، علمی و فرهنگی، تهران 1364.
پرنیان، موسی، «تخلّص پنهان»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی تهران، دوره 46-47، شماره 158-159، ص 355-365، تابستان و پاییز 1380.
جمال‌الدّین عبدالرّزاق اصفهانی، دیوان کامل استاد جمال‌الدّین عبدالرّزاق اصفهانی، چاپ حسن وحید دستگردی، کتابخانۀ سنایی، تهران 1362.
چمن‌آرا، بهروز و علی‌حسن سهراب‌نژاد، «نکته ای نو دربارۀ شاعری کهن (تخلّص پنهان سنایی)»، جستارهای ادبی، ش 165، ص 27-46،تابستان 1388.
خادمی، روح‌اله و محمّدحسین کرمی، «جست‌وجو در احوال و اشعار مجدالدّین همگر»، آینۀ میراث، دورۀ 12، ش 2، پیاپی 55، ص 113- 148،1393.
خیـّام‌پور، عبدالرّسول، دستور زبان فارسی، ستوده، تهران 1392.
درایتی، مصطفی، فهرستوارۀ دست‌نوشته‌های ایران (دنا)، ج 5، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران 1382.
زرقانی، مهدی و نجمه درّی، «رده‌بندی غزلیّات سنایی»، پژوهش‌های ادب عرفانی(گوهر گویا)، سال نهم، شمارۀ اول، پیاپی 28، 1394، صص 35-58.
سنایی، مجدود بن آدم، دیوان، چاپ محمّدتقی مدرس‌رضوی، کتابخانه سنایی، تهران 1362.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا، «روان‌شناسی اجتماعی شعر فارسی (در نگاهی به تخلّص‌ها)»، بخارا، ص46-66، مهر و آبان 1382.
شمیسا، سیروس، سیر غزل در شعر فارسی، علم، تهران 1386.
ضیایی حبیب آبادی، فرزاد، «نگاهی به دیوان اسماعیل بن بابا قزوینی»، گزارش میراث، دورۀ دوم، سال هفتم، ش 1 و 2، ص 112-117، 1392.
فرّخی سیستانی، دیوان، چاپ محمّد دبیرسیاقی، شرکت نسبی حاج محمّدحسین اقبال و شرکاء، تهران 1335.
قطران تبریزی، دیوان، چاپ محمّد نخجوانی، ققنوس، تهران 1362.
محسنی، احمد، «نگاهی نو به پدیده‌ای کهن (تخلّص و بهرۀ هنری از آن)»، ادبیّات عرفانی و اسطوره‌شناختی، ش 1، ص 102-113، 1384.
مؤتمن، زین‌العابدین، تحوّل شعر فارسی، کتاب‌فروشی حافظ و کتاب‌فروشی مصطفوی، تهران 1339.
مدَبّری، محمود، شاعران بی دیوان، پانوس، کرمان 1370.
مسعود سعد سلمان، دیوان اشعار، چاپ مهدی نوریان، کمال، اصفهان 1365.
نظامی عروضی، احمد بن عمر علی، چهارمقاله و تعلیقات، چاپ محمد معین، معین، تهران 1388.
نیشابوری، رضی‌الدّین، دیوان، تصحیح و توضیح ابوالفضل وزیرنژاد، محقّق، مشهد1382.
مقاره‌عابد، مهدی، «تحلیل و بررسی تخلّص در شعر فارسی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، به راهنمایی جهانگیر صفری، دانشگاه شهرکرد، 1389.
منوچهری دامغانی، دیوان، چاپ محمّد دبیرسیاقی، تهران، زوّار.
واردی، زرّین، بررسی شعر غنایی فارسی در محدودۀ قرن ششم تا هشتم هجری قمری، رسالۀ دکتری، به راهنمایی منصور رستگار فسایی، دانشگاه شیراز، مهر 1378.
وطن‌خواه، فرحناز، «ضرورت تصحیح مجدّد دیوان مجد همگر»، متن‌شناسی ادب فارسی، سال پنجاه‌وهفتم، سال داوزدهم، ش 4، پیاپی 48، صص 127-146، زمستان 1399.
وفایی، محمّدافشین، «نگاهی به زندگی عمادی شهریاری (به همراه معرّفی منابع نویافتۀ اشعار او)»، ادب فارسی، سال 4، ش 1(پیاپی 13)، ص 93-112، بهار و تابستان 1393.
هجویری، کشف المحجوب، چاپ محمود عابدی، سروش، تهران 1392. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 326 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 328 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب