پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,573 |
| تعداد مقالات | 71,036 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,504,801 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,768,890 |
بررسی گزارش قصیده‌ای از اثیرالدّین اخسیکتی در متن‌های مصحَّح و گره‌گشایی از مفهوم بیت‌های دشوار آن | ||
| ادب فارسی | ||
| دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 28، اسفند 1400، صفحه 41-59 اصل مقاله (675.65 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpl.2021.329008.1944 | ||
| نویسنده | ||
| سیدمهدی طباطبایی* | ||
| استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه شهیدبهشتی تهران | ||
| چکیده | ||
| اثیرالدّین اخسیکتی را از برجسته‌ترین شاعران قصیده‌سرای قرن ششم می‌دانند که با بهره‌گیری گسترده از معلومات خویش در شعر و اصرار بر دشوارگویی، دیریابی و ابهام، معنای ابیات را به اوج رسانید؛ تا جایی که در تذکره‌های شعری، برخی از ابیات قصاید او به‌عنوان نمونه‌هایی از شعر دشوار معرّفی شده است. با توجّه به جایگاه این شاعر در عرصۀ ادب فارسی، پژوهشگران معاصر به تصحیح دیوان وی اهتمام ویژه‌ای داشته‌اند؛ از همین‌رو، دیوان اشعارش سه بار در سدۀ حاضر تصحیح شده است. تصحیح نخست را رکن‌الدّین همایون‌فرّخ در سال‌های ۱۳۳۷ ـ ۱۳۳۶ و در قالب 6537 بیت به جامعۀ ادبی عرضه کرد؛ تصحیح دوم را محمود براتی خوانساری در ۱۳۹۸ در دوازده‌هزار بیت انجام داد؛ و تصحیح سوم، رسالۀ دکتری عبّاس ماهیار بود که در ۱۳۹۹ و چند سال پس از درگذشت ایشان منتشر شد. بررسی متن‌های مصحَّح و نسخه‌های خطّی دیوان این شاعر نشان می‌دهد که کاستی‌هایی در کتابت نسخه‌ها و گزارش تصحیح‌ها راه یافته است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان ادّعا کرد تا رسیدن به متنی منقّح از دیوان، فاصله‌ای باقی است. برای اثبات این ادّعا، در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، بیت‌های دشوار قصیده‌ای از اثیرالدّین براساس گزارش متن‌های مصحَّح، بررسی، با کتابت نسخه‌های دیرین مقایسه خواهد شد. بسیاری از نسخه‌هایی که در این پژوهش بدان‌ها استناد شده، همان‌هایی است که در اختیار مصحِّحان هم بوده است؛ امّا آن‌ها در به‌گزینی یا خوانش واژگان، ترکیبات و تعبیرات، دقّت لازم را به کار نبسته‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که از میان سه تصحیح انجام‌گرفته، تصحیح ماهیار بهتر از دو تصحیح دیگر است؛ چراکه ایشان شیوۀ تصحیح خود را التقاطی قرار داده است و دو مصحِّح دیگر بر مبنای نسخۀ اساس کار کرده‌اند. با توجّه به نسخه‌های موجود از دیوان اثیرالدّین، به نظر می‌رسد به کار بستنِ شیوۀ نسخۀ اساس در تصحیحِ آن نمی‌تواند کارایی لازم داشته باشد. برای تصحیح دیوان این شاعر، ضمن انس‌گرفتن با ذهن، زبان و دایرۀ معلومات او، باید از سایر دانش‌های حوزۀ ادبی مانند لغت‌شناسی، سبک‌شناسی و نقد متون بهره گرفت. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تصحیح متون؛ اثیرالدّین اخسیکتی؛ تصحیح‌های دیوان اثیرالدّین؛ خوانش یک قصیده؛ نسخه‌های خطّی | ||
| مراجع | ||
|
ابن یمین فریومدی، فخرالدّین، دیوان، چاپ حسینعلی باستانی‌راد، سنایی، تهران 1363.
اثیرالدّین اخسیکتی (۱)، دیوان، چاپ رکن‌الدّین همایون فرّخ، کتابفروشی رودکی، تهران 1337.
ـــــــــــــــ (۲) ، دیوان، چاپ محمود براتی خوانساری، سخن، تهران 1398.
ـــــــــــــــ (۳) ، دیوان، چاپ عبّاس ماهیار، جام گل، کرج 1399.
ـــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی حکیم‌اوغلو علی پاشا، شمارۀ 669، ترکیه.
ـــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، شمارۀ 7/4841، ایران.
ـــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۱/1183، ایران.
ـــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی آستان قدس رضوی، شمارۀ 4583، مشهد.
ـــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی آستان قدس رضوی، شمارۀ 1/4955، مشهد.
ـــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی دانشگاه تهران، شمارۀ 3/9824، تهران.
ـــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی دانشگاه تهران، شمارۀ 800، تهران.
ـــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی کتابخانۀ ملّی، شمارۀ 1/2401، تهران.
ـــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی کتابخانۀ ملّی، شمارۀ 15029، تهران.
ـــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی کتابخانۀ ملّی، شمارۀ 21356، تهران.
ـــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی دیوان هند (ایندیا آفیس)، شمارۀ 132، موزۀ بریتانیا.
ـــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی کتابخانۀ ملک، شمارۀ 4733، تهران.
ـــــــــــــــ ، نسخۀ خطّی کتابخانۀ ملک، شمارۀ 13/5307، تهران.
امیرمعزّی، دیوان، فخرالدّین اسعد گرگانی، ویس و رامین، چاپ محمّد روشن، صدای معاصر، تهران 1389.
عبّاس اقبال، اسلامی، تهران 1318.
انوری، دیوان، چاپ مدرّس رضوی، علمی و فرهنگی، تهران 1364.
اوحدی مراغه‌ای، دیوان، چاپ سعید نفیسی، سنایی، تهران 1391.
بسطامی نظامی، نسخۀ خطّی مطلع‌الانوار، ش6390، دانشگاه تهران.
بهاء‌الدوله، بهاء‌الدّین بن میر قوام‌الدّین، خلاصة التجارب، دانشگاه علوم پزشکى ایران، تهران 1382.
بیدل، غزلیّات، چاپ سیّدمهدی طباطبائی و علیرضا قزوه، شهرستان ادب، تهران 1400.
بیرونی، ابوریحان، التّفهیم لأوائل الصناعة التّنجیم، چاپ جلال‌الدّین همایی، انجمن آثار ملّی، تهران 1318.
جامی، نورالدّین عبدالرّحمن، هفت‌اورنگ، چاپ آقامرتضی مدرّس گیلانی، مسجد سلطانی، تهران 1337.
جمال اصفهانی، جمال‌الدّین عبدالرزاق، دیوان، چاپ حسن وحید دستگردی، سنایی، تهران 1362.
حزین لاهیجی، دیوان، چاپ بیژن ترقّی، سنایی، تهران 1387.
حسن غزنوی، اشرف‌الدّین، دیوان، چاپ حسن وحید دستگردی، اساطیر، تهران 1362.
خاقانی، دیوان، چاپ ضیاءالدّین سجادی، زوّار، تهران 1357.
خسروی، مجید، «بررسی تصحیفاتی در دیوان اثیرالدّین اخسیکتی»، متن‌شناسی ادب فارسی، ش۲ (پیاپی ۲۶)، ص 95 ـ 108، تابستان 1394.
خلف تبریزی، محمّدحسین، برهان قاطع، امیرکبیر، تهران 1393.
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامهٔ دهخدا ، موسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا، تهران 1399،
راوندی، راحة الصّدور و آیة السّرور در تاریخ آل سلجوق، چاپ محمّد اقبال و مجتبی مینوی، امیرکبیر، تهران 1364.
ریپکا، یان، تاریخ ادبیّات ایران از دوران باستان تا قاجاریه، ترجمۀ عیسی شهابی، علمی و فرهنگی، تهران 1381.
سجادی، سید ضیاءالدّین، فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان خاقانی شروانی، زوّار، تهران 1382.
سعیدی، سارا، «تصحیح ابیاتی از اثیرالدّین اخسیکتی با تکیه بر فرهنگ جهانگیری»، نامۀ فرهنگستان (ویژه‌نامۀ شبه‌قارّه)، ش ۲، ص 260 ـ 249، بهار و تابستان ۱۳۹۳.
شهیدی، سیّدجعفر، شرح لغات و مشکلات دیوان انوری، علمی و فرهنگی، تهران 1364.
سلمان ساوجی، جمال‌الدّین، کلیّات، چاپ عبّاسعلی وفایی، سخن، تهران 1389.
سنایی غزنوی، دیوان، چاپ محمّدتقی مدرّس رضوی، سنایی، تهران 1362.
سیف فرغانی، دیوان، چاپ ذبیح‌اللّه صفا، فردوسی، تهران 1364.
صائب تبریزی، دیوان، علم، تهران 1383.
صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیّات در ایران، ج2، فردوس، تهران 1378.
فخرالدّین اسعد گرگانی، ویس و رامین، چاپ محمّد روشن، صدای معاصر، تهران 1389.
فردوسی، شاهنامه، چاپ جلال خالقی مطلق، بیبلیوتکا پرسیکا، نیویورک 1366.
فروزانفر، بدیع‌الزمان، سخن و سخنوران، زوّار، تهران 1387.
قطران تبریزی، دیوان، چاپ محمّد نخجوانی، ققنوس، تهران 1362.
مسعود سعد سلمان، دیوان، چاپ محمّد مهیار، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران 1390.
معرفت، شهره، «ملاحظاتی دربارۀ چند بیت از اثیرالدّین اخسیکتی (بر اساس چند جنگ و سفینه)»، جشننامۀ علی سلطانی گردفرامرزی، به‌کوشش مجید پویان، علم نوین، یزد، 1397.
نجم‌الدّین رازی، مرصاد العباد، چاپ محمّدامین ریاحی، علمی و فرهنگی، تهران 1373.
نظامی گنجوی، مخزن الاسرار، چاپ رات زنجانی، دانشگاه تهران، تهران 1384.
نفیسی، علی‌اکبر، فرهنگ نفیسی، خیام، تهران 1343.
یلمه‌ها، احمدرضا، «تصحیح چند بیت از دیوان اثیر اخسیکتی»، پژوهش‌های ادبی، سال ۷، ش ۲۶، ص162 ـ 149، زمستان ۱۳۸۸.
ـــــــــــــــ، «نگرشی نو بر دیوان اثیرالدّین اخسیکتی»، آیینۀ میراث، ش 46، ص 196 ـ 179، بهار و تابستان ۱۳۸۹. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 328 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 377 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب