تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,095,255 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,201,484 |
باستان شناسی منطقه قره داغ؛ گزارش مقدماتی بررسی محوطه های دوران مفرغ و آهن شهرستان ورزقان | ||
مطالعات باستان شناسی | ||
دوره 13، شماره 4 - شماره پیاپی 28، اسفند 1400، صفحه 283-306 اصل مقاله (1.17 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2019.284880.142749 | ||
نویسندگان | ||
حسین ناصری صومعه1؛ علیرضا هژبری نوبری* 2؛ ارکان کنیار3 | ||
1دانشجوی دکتری گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. | ||
2استاد گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. | ||
3دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه استانبول، استانبول، ترکیه | ||
چکیده | ||
فعالیت های باستان شناختی منطقه قرهداغ (ارسباران) با هدف ترسیم چشمانداز بلندمدت علمی و درک جایگاه باستان شناسی منطقه، در جهت تبیین اوضاع سیاسی- اجتماعی و ارزیابی تحولات و جریانات فرهنگی و شناسایی مسیرهای ارتباطی شمال آذربایجان در دورههای مفرغ و آهن، با اتکا بر روشهای میدانی انجام می گیرد. اولین فصل این پروژه در سال 1396 به شناسایی محوطههای مفرغ و آهن شهرستان ورزقان اختصاص یافت. منطقه مورد بررسی دارای وسعت تقریبی 2368 کیلومترمربع بوده و در منتهی الیه غربی منطقه قره داغ قرار دارد. با نظر به توپوگرافی منطقه، دره های میان کوهی غرب ورزقان دروازه ورود به قره داغ شمردهشده و به عبارتی گذرگاه طبیعی غرب به شرق محسوب می گردد که با توجه به مسیر حک کتیبه های اورارتویی، به نظر هجوم اورارتوها در قرن هشتم ق.م به منطقه نیز از این گذرگاه صورت گرفته است. لذا بهروشنی آشکار است که منطقه از نظر پتانسیل های محیطی، جغرافیایی و امنیتی نیز قابلتوجه و دارای اهمیت است. طی این بررسی 143 محوطه از دوران مفرغ قدیم تا آهن III در منطقه شناسایی گردید که از اهداف مهم این بررسی می توان به ثبت تحولات در گذر از هر دوره به دوره دیگر در رابطه با نوسانات جمعیتی، الگوی مکانگزینی و استقرار، شیوه معیشت و روش تدفین اشاره کرد. طبق این شواهد، تعداد استقرارها در دوره مفرغ قدیم در منطقه بسیار محدود و ضعیف است. با فروپاشی جوامع نیمه کشاورز دوران مفرغ قدیم، زندگی عشایری بهصورت محدود در دوره مفرغ میانی شکل می گیرد. در اواخر دوره مفرغ میانی، مجدداً با شکل گیری جوامع یکجانشین، شاهد افزایش جمعیت منطقه و به وجود آمدن پیچیدگی های اجتماعی طی دوره مفرغ جدید تا آهن II هستیم که در پی آن، یک نوع جامعه طبقاتی اولیه، تحت مدیریت حاکمان کوچک محلی شکل می گیرد. در نهایت طبق منابع مکتوب در منطقه، با هجوم قدرت های نظامی همسایه (اورارتوها) به منطقه، جوامع دوره آهن فروپاشیده و در ظاهر تعداد محوطه ها کاهش می یابد. | ||
کلیدواژهها | ||
قره داغ؛ ورزقان؛ بررسی باستانشناسی؛ عصر مفرغ؛ عصر آهن | ||
مراجع | ||
Abdullahi, H. 2006. Geographical study of Varzeqan plain: from Khoranagh to Dopiq. Tabriz: University Research Publications. [In Persian]. Abedi, A., Shahidi, H.K., Chataigner, C., Niknami, K., Eskandari, N., Kazempour, M., Pirmohammadi, A., Hosseinzadeh, J. and Ebrahimi, G. 2014. Excavation at Kul Tepe (Hadishahr), North-Western Iran, 2010: First Preliminary Report. Ancient Near Eastern Studies, 51, pp. 33-165. Alizadeh, A. 2004. Theory and practice in archeology. Second Edition, Tehran: Research Institute of Cultural Heritage, Handicrafts & Tourism Publication. [In Persian]. Bashash, K. R., Biscione, R., Nobari, H., A and Salvini, M. 2001. Haldlis Garrison – Haldis Protection. The Newly Found Rock Inscription of Argishti II in Shisheh, Near Ahar (East Azerbaijan, Iran), Studi Micenei ed Egeo-Anatolici 43/1: 25-37. Batiuk, S.D. 2013. The fruits of migration: Understanding the ‘longue duree’and the socio-economic relations of the Early Transcaucasian Culture. Journal of Anthropological Archaeology, 32 (4), pp. 449-477. Belli, O., and Bahşaliyev, V. 2001. Nahçıvan Bölgesi'nde orta ve son tunç çağı boya bezemeli çanak çömlek kültürü: Middle and late Bronze Age painted pottery culture in the Nakhichevan Region. Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Benedict, W.C. 1965. Two Urartian Inscriptions from Azerbaijan. Journal of Cuneiform Studies, 19 (2), pp. 35-40. Brown, T.B. 1951. Excavations in Azarbaijan: 1948. London: John Murray. Burney, C.A. 1962. The excavations at Yanik Tepe, Azerbaijan, 1961 second preliminary report. Iraq, 24 (2), pp. 134-152. Burney, C.A. 1964. The excavations at Yanik Tepe, Azerbaijan, 1962: third preliminary report. Iraq, 26(1), pp. 54-61. Burney, C. 1970. Excavations at Haftavān Tepe 1968: First Preliminary Report. Iran, 8 (1), pp. 157-171. Burney, C. 1972. Excavations at Haftavān Tepe 1969: Second Preliminary Report. Iran, 10 (1), pp. 127-142. Burney, C. 1973. Excavations at Haftavān Tepe 1971: Third Preliminary Report. Iran, 11(1), pp. 153-172. Burney, C. 1975. Excavations at Haftavan Tepe 1973: fourth preliminary report. Iran, 13(1), pp. 149-164. Danti, M.D. 2013a. Hasanlu V: The Late Bronze and Iron I Periods. University of Pennsylvania Press. Danti, M.D. 2013b. The late Bronze and early Iron age in northwestern Iran. In The Oxford Handbook of Ancient Iran. De Morgan, H. 1905. Recherches au Talyche persan en 1901, nécropoles des âges du bronze et du fer. Dyson Jr, R.H. 1956. Pennsylvania survey in Iran. Archaeology, 9(4), pp.284-85. Dyson Jr, R.H. and Muscarella, O.W., 1989. Constructing the chronology and historical implications of Hasanlu IV. Iran, 27 (1), pp. 1-27. Edens, C. 1995. Transcaucasia at the end of the Early Bronze Age. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 299 (1), pp. 53-64. Erdem, A.Ü. and Konyar, E. 2011. Urartu Çanak Çömleği/Urartian Pottery. Urartu Doğu’da Değişim/Transformation in the East, (Haz. K. Köroğlu-E. Konyar), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, pp. 268-285. Hajizadeh, K. 2014. Final report of first season excavation in cemetery of Ghizil Ghaya (Qızıl Qaya) Meshkinshar. Tehran: Upublished report prepared for ICHHTO. [In Persian]. Hejebri, N.A. 2000. Excavation at Iron Age Cemetry of Masjed-e Kabud (Göy Məçid/Blue Mosque) Tabriz: Second Priliminary Report, Report prepared for ICHHTO. [In Persian]. Hejebri, N. A. 2001. Excavation at Iron Age Cemetry of Masjed-e Kabud (Göy Məçid/Blue Mosque) Tabriz: Third Priliminary Report, Report prepared for ICHHTO. [In Persian]. Hejebri, N. A. 2002. Excavation at Iron Age Cemetry of Masjed-e Kabud (Göy Məçid/Blue Mosque) Tabriz: Fourth Priliminary Report, Report prepared for ICHHTO. [In Persian]. Hejebri, N. A. 2004. Excavation of the Shahriari Site at the Ardebil Province. Upublished report prepared for ICHHTO. [In Persian]. Hejebri, N. A. 2005. Excavation of the Shahriari Site at the Ardebil Province. Upublished report prepared for ICHHTO. [In Persian]. Hejebri, N. A. 2007. Priliminary Report of the First Season of Excavations at Larican Cemetery in Khodafarin, Upublished report prepared for ICHHTO. [In Persian]. Hejebri, N. A. 2008. Priliminary Report of the Secend Season of Excavations at Larican Cemetery in Khodafarin, Upublished report prepared for ICHHTO. [In Persian]. Hejebri, N. A. 2010. Priliminary Report of the Third Season of Excavations at Larican Cemetery in Khodafarin, Upublished report prepared for ICHHTO. [In Persian]. Hejebri, N. A. 2017a. Excavation at Cemetry of Qalaboynu-Varzeqan, Upublished report prepared for ICHHTO. [In Persian]. Hejebri, N. A. 2017b. Preliminary report on the study of the Late Bronze and Iron Age in Varzaghan (Qara Dagh), Upublished report prepared for ICHHTO. [In Persian]. Hejebri Nobari, A., Naseri Someeh, H., Mokhtaripour, F., mehdizadeh, B. 2021. Explaining of the Concepts and Social Symbols (Social Structure) of the Iron Age Societies; Case Study: Tabriz Blue Mosque Cemetery. pazhoheshha-ye Bastan shenasi Iran, 11(29), 97-118. Iravani G. F. 2010. Preliminary Report of the First Season of Excavations in Jafar Abad Kurgans, Upublished report prepared for ICHHTO. [In Persian]. Kleiss, W. 1969. Beridt uberzwei er Kundun gsfahrten in nordwest-Iran. AMI, 2, pp. 7-119. Kleiss, W. 1972. Bericht über Erkundungsfahrten in Iran im Jahre 1971. Archäologische Mitteilungen aus Iran, 5, pp.132-242. Kleiss, W. and Kroll, S. 1979. Ravaz und Yakhvali, zwei befestigte Plätze des 3. Jahrtausends. (R. et Y., deux sites fortifiés du III millénaire). Archäologische Mitteilungen aus Iran Berlin, 12, pp. 27-47. Kohl, P.L. 2001. Migrations and cultural diffusions in the later prehistory of the Caucasus. Na. Konyar, E. 2004. Doğu Anadolu Erken Demir Çağı Kültürü: Arkeolojik Kazı ve Yüzey Araştırmaları Bulgularının Değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul. Köroğlu, K. 2011. Urartu: Krallık ve Aşiretler. Urartu Doğu’da Değişim, (Haz. K. Köroğlu-E. Konyar), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, pp 12-53. Kroll, S. 2011. İran’daki Urartu Şehirleri. Doğu’da Değişim, (Haz. K. Köroğlu-E. Konyar), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, pp. 150-172. Kushnareva, K. K. 1997. The southern Caucasus in prehistory: stages of cultural and socioeconomic development from the eighth to the second millennium BC (Vol. 99). UPenn Museum of Archaeology. Maziar, S. 2010. Excavations at Köhné Pāsgāh Tepesi, the Araxes Valley, Northwest Iran: First Preliminary Report. Ancient Near Eastern Studies, 47, pp. 165-193. Medvedskaya, I. N., 1982. Iran: Iron Age I. BAR International Series, Oxford. Muscarella, O.W. 1968. Excavations at Dinkha Tepe, 1966. Bulletin of the Metropolitan Museum of Art, 27 (3), pp.187-96. Naseri Someeh, H., Firouzmandi, B., Saadati, M. 2015, Archaeological Investigation of Göyce Qala: An Urartuian Castle in Maragheh Plain, Northwestern Iran. Journal of Archaeological Studies, 7(1), 147-165. [In Persian].Naseri Someeh, H. 2020. Analysis of Socio-Political Situation and Cultural actions of Qara Dagh (Arasbaran) district in the Late Bronze and Iron Age According to archaeological studies in Fortifications of the Varzeqan Area”. Ph.D. thesis. Tehran: Tarbiat Modarres University. [In Persian].Naseri Someeh, H., Hejebri Nobari, A., Bakhtiari, S. 2020. Study and Estimation of Population Fluctuations of Bronze Age Settlements of Varzeqan Based on Ethno-archaeological Studies. Journal of Population Association of Iran, 15(29), pp: 331-360.Naseri Someeh, H., Hejebri Nobari, A. & Niknami, K. 2021. Perspectives on the Structural Typology of The Late Bronze-Iron age Graves in Iranian Azerbaijan. TÜBA-AR Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, 0 (29), 95-110.Niknami, K. and Kazempour, M. 2011. A Priliminary Report on the First Season of Excavations at Zardkhaneh Ahar. Upublished report prepared for ICHHTO. [In Persian].Özfırat, A., 2001. Doğu Anadolu Yayla Kültürleri (M.Ö. II. Binyıl), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul. Özfırat, A. 2017. Highland Fortresses-Cemeteries and Settlement Complexes of Mt Süphan-Muş Plains in the Lake Van Basin: From the Middle Bronze to the Middle Iron Age (Urartu), TÜBA-AR, 20, pp. 51-78. Pourfaraj, A. 2007. The revision of Iron Age in Northwestern Iran with case study on Shahar yeri site in Ardabil province and it’s around fortresses. Ph.D. thesis. Tehran: Tarbiat Modarres University. [In Persian]. Pourfaraj, A. 2012. Explaining Iranian north-west Kurgan's culture based on Nir Boynu Yoghon Castle excavation, Journal of Archaeological Studies, 4 (1): 59-81. [In Persian]. Rezaloo, R. 2007a. The Emergence of complex society during the late bronze age in Southern region of Aras River: Case study Qala Khosrow. Ph.d thesis. Tehran: Tarbiat Modares University [In Persian]. Rezaloo, R. 2007b. A Priliminary Report on the First Season of Excavation at Gilavan Cemetery in Ardabil Province. Upublished report prepared for ICHHTO. [In Persian]. Rezaloo, R. 2013. A Priliminary Report on the First Season of Excavations at Khoram Abad Cemetery in Ardabil Province. Upublished report prepared for ICHHTO. [In Persian]. Rezaloo, R., Ayramloo, Y. 2014. The Late Bronze Age and Iron Age I Cultures in Ardabil Plain: Qalla Khosrow and Peripheral Castles. pazhoheshha-ye Bastan shenasi Iran, 4 (6), 65-84. Sabzi, M. Hejebri, N, A. Hemati, A, E. Bahrami, M. 2018. Parthian Sites and Settlement in North and North Western of Lorestan Province. pazhoheshha-ye Bastan shenasi Iran, 8 (18), 83-102. [In Persian]. Sagona, A. 1984. The Caucasian Region in the Early Bronze Age. BAR International Series 214. 3 Vols. B.A.R., Oxford, England. Salvini, M. 1982. Die Felsinschrift Sarduris II in Seqendel (Libliuni). Archeologische Mitteilungen aus Iran, 15, pp. 97-100. Sedqi, N., 2009. Social and political history of Arasbaran (Qaradagh) in the contemporary period. Tabriz: Akhtar Publications. Smith A.T., R. Badalyan, and P. Avetisyan. 2009. The foundations of Research and Regional Survey in the Tsaghkahovit plain, Armenia, Archaeology and Geography of Ancient Transcaucasian Societies 1. Chicago: Oriental Institute of the University of Chicago. Smith, A.T. 1999. Late Bronze/Early Iron Age Fortresses of the Ararat and Shirak Plains, Armenia: Typological Gonsiderations. Ancient Civilizations from Scythia to Siberia, 5 (3), pp. 73-97. Young Jr, T.C. 1965. A comparative ceramic chronology for western Iran, 1500–500 BC. Iran, 3 (1), pp. 53-85. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 680 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 749 |