پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,228 |
| تعداد مقالات | 67,743 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,073,685 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,804,427 |
بازشناسی تخت‌نشین ساسانی در میانگاه شهر اردشیرخوره؛ انگاره‌ای بر نیایشگاه و آتشگاه آناهیتا در تداوم سنت‌های پیشین | ||
| مطالعات باستان شناسی | ||
| دوره 13، شماره 4 - شماره پیاپی 28، اسفند 1400، صفحه 161-187 اصل مقاله (1.31 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2020.282253.142722 | ||
| نویسندگان | ||
| حامد محمدپور1؛ الهام اندرودی* 2؛ محمدحسن طالبیان2 | ||
| 1دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2دانشیار گروه مرمت و مطالعات معماری ایران، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| در میانگاه شهر اردشیرخوره (شهر گور)، برجی چهارگوش، سازه‌ای به شکل دایره و همچنین بارو و خندقی مدور قرار دارند که از شاخص‌ترین ساختارهای این شهر به شمار می‌روند؛ اما در بخش شمال شرقی شهر اردشیرخوره، مکانی به نام «تخت‌نشین» به شکل سکویی از سنگ‌های گران‌وزن و پاک‌تراش و گودالی به شکل آبگیر باقی مانده است که افراد مختلفی از سدههای اولیه اسلامی تا امروز، به چیستی و کارکرد آن پرداخته‌اند. با این حال، هنوز دیدگاه‌های متفاوتی دربارۀ این مجموعه مطرح است؛ برای نمونه چهارتاقی واقع بر روی سکوی تخت‌نشین با نام‌هایی مانند آتشگاه، قصر، طربال، آتشکده، دکان، آتشخانه، کوشک، ایران‌کیاخره، ایوان، دکه، ایران‌گرده، کاخ، عمارت، برج، خانه، چهارطاق و زیگورات نامیده شده است. افزون بر این، آبگیر کنار سکو نیز چشمه، غدیر، حوض آب، آب‌انبار و آب‌نما نام‌گذاری شده است. این اسامی متفاوت نمایانگر ناشناختگی و ابهام در ماهیت ساخته‌های مجموعۀ تخت‌نشین است. تخریب بخش عمده‌ای از ساختمان‌های مجموعۀ تخت‌نشین و پنهان ماندن بقایای آن در زیر آوار در گذر زمان، سبب شده است که در اسناد و منابع مختلف کمتر به این مجموعه توجه شود. بنابراین با نقد دیدگاه‌های متفاوتی که پیرامون ساخته‌های این بنا وجود دارند، این پژوهش با هدف بازشناسی کارکرد مجموعۀ تخت‌نشین به چگونگی ارتباط فضاها و چرایی ساخت آن در میانگاه شهر اردشیرخوره می‌پردازد. برای دستیابی به هدف یادشده از روش تفسیری-تاریخی با مطالعه و تحلیل منابع کتابخانه‌ای، به بازخوانی گزارش‌های باستان‌شناسی و سندهای تاریخی پرداخته شده است. همچنین از طریق بازدیدها و برداشت‌های میدانی هم اطلاعات دقیق‌تر و جدیدتری به دست آمدند که راهگشای پژوهش بودند. به علاوه با تحلیل کالبدی و فضایی بناهای مشابهی همچون چهارتاقی و معبد آناهیتای شهر بیشاپور به مقایسه تطبیقی چهارتاقی و حوض آب در میانگاه شهر اردشیرخوره پرداخته شده است. در نتیجه، یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ساختمان روی سکو به شکل تالاری چلیپایی است که الگویی چهارتاقی دارد و در بستری همجوار و مشرف بر حوض دست‌ساز در میانگاه شهر اردشیرخوره قرار گرفته است. به احتمال بر طبق گفتۀ ابن بلخی و بقایای آوار قابل مشاهده بر روی زمین، چهارطاقی مشابهی نیز وجود داشته است که مکان آن میتواند همجوار بنای موجود یا روبروی حوض دوم باشد. از این رو، این چهارطاقی‌ها به‌مثابۀ آتشگاهی پیوسته و متصل به حوض آب، ساختاری را پدید آوردهاند که نشان از الگویی رایج در شکل‌گیری مجموعه‌های آیینی دورهی ساسانی در ارتباط با آب و آتش مقدس دارد و این انگاره را به میان می‌آورد که میتواند با قرارگیری در کنار حوض آب مقدس و آتشگاه، نیایشگاهی برای ایزد بانو آناهیتا در یک مجموعۀ آیینی-تشریفاتی باشد | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اردشیرخوره؛ تخت‌نشین؛ چهارطاقی؛ معبد آناهیتا؛ آتشگاه؛ معماری ساسانی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Recognition of Sassanid Takht-i-Nishin (Throne Room) in the Middle of Ardeshir Khorra City; A Proposition of a Temple of Anahita and Fire Chartaqi in the Continuation of Previous Traditions | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hamed Mohammadpour1؛ Elham ANDAROODI2؛ Mohammad Hasan Talebian2 | ||
| 1Graduated of Master of Iranian Architectural Studies, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| 2Associate Professor, Department of Restoration and Iranian Architectural Studies, Faculty of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran,Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| In the middle of the city of Ardeshir Khoreh (the city of Gur), there is a rectangular tower, a circular structures, as well as a fort and a circular moat, which are considered to be the most prominent structures of this city; But in the northeastern part of the city of Ardeshir Khoreh, a place called "Takht-i-Nishin" (throne room) remains in the form of a platform of heavy dressed stone and a hollow or pit in the form of a reservoir, which has been studied by different scholars from the early centuries of Islam until now. However, there are still differing views on this complex; For example, the four-arched structure located on a flat platform is called by the names of Atashgah, Qasr, Tarbal, Atashkadeh, Dekan, Atashkhaneh, Kooshak, Irankiakhareh, Ivan, Dekeh, Irangardeh, palace, mansion, tower, house, and ziggurat. In addition, the reservoir next to the platform is also called Cheshmeh, Ghadir, Hoz Ab (water pool), AbAnbar (water reservoir) and Abnama (fountain). Therefore, attributing various names to this complex indicates the ambiguity in the nature of the constructions. The demolition the complex’s most buildings and the coverage of its remains bu rubbles over time, has caused less attention to this building in various documents and sources. Therefore, by interpreting the different views that exist around the structures of this building, this study aims to recognize the function of the Takht-i-Nishin complex, how the spaces are related and why it was built in the middle of the city of Ardeshir Khoreh. In order to achieve this goal, the interpretive-historical method have been used and library resources such as archaeological reports and historical documents were studied. Also, more accurate and up-to-date information was obtained through field visits and surveys, which paved the way for research. Then, by physical and spatial analysis of similar buildings such as the Anahita temple in Bishapour, a comparative comparison of the combination of four arched structure or Chartaqi and the water basin in the middle of Ardeshir Khoreh city has been conducted. As a result, the research findings show that the building on the platform is in the form of a cruciform hall with a four arched pattern and is located in an adjacent bed overlooking the man-made pond in the middle of the city of Ardeshir Khoreh. According to Ibn Balkhi, and the remains of debris visible on the ground, there was probably a similar quadrangle in front of the second basin or behind the available one. Hence, these Chartaqi, as a continuous fireplace connected to the water basin, have created a structure that shows a common pattern in the formation of Sassanid period religious collections related to water and sacred fire. The findings indicate that it can be a place of worship for the goddess Anahita in a ritual complex by being located next to the holy water pool and fire place | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Ardeshir Khorra Takht-i-Nishin, Anahita Temple, Fire Chartaqi, Water Pond, Sassanid Architecture | ||
| مراجع | ||
|
ابراهیم، مصطفی، (1404 ه.ق.)، المعجم الوسیط، استانبول، ترکیه، نشر دارالدعوه.
ابن اثیر، عزالدین، (1383)، تاریخ کامل، ترجمۀ محمدحسین روحانی، تهران، اساطیر.
ابن حوقل، محمد، (1346)، سفرنامه ابن حوقل (ایران در صورة الارض)، ترجمۀ جعفر شعار، تهران، امیرکبیر.
ابن بلخی، (1385)، فارسنامه، نگارش: گای لیسترانج و رینولد آلن نیکلیسون، تهران، اساطیر.
حدود العالم من المشرق الی المغرب، (1362)، مترجم: منوچهر ستوده، تهران، کتابخانه طهوری.
ابن فقیه، احمد. (1349)، مختصر البلدان: بخش مربوط به ایران، ترجمۀ محمدرضا حکیمی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
استخری، ابواسحاق ابراهیم، (1340)، مسالک و ممالک، ترجمۀ ایرج افشار، تهران، ایران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
امام شوشتری، محمدعلی، (1347)، فرهنگ واژههای فارسی در زبان عربی، تهران، سلسله انتشارات انجمن آثار ملی.
ـــــــــــــــ، (1371)، اوستا، کهن‌ترین سرودها و متن‌های ایران، گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، تهران، مروارید.
ــــــــــــ، (1395)، بندهش، گردآوری: فرنبغ دادگی، برگردانی به فارسی: مهرداد بهار، چاپ پنجم، تهران، توس.
پرادا، ادیث؛ دایسون، رابرت و ویلکینسون، چارلز. (1383). هنر ایران باستان، ترجمۀ یوسف مجیدزاده، تهران، دانشگاه تهران.
پیرنیا، محمدکریم، (1362)، معماری مساجد ایران، نشریۀ هنر، بهار، شمارۀ 3، صص 136 تا 151.
پیرنیا، محمدکریم، (1378)، تحقیق در معماری گذشتۀ ایران، با تدوین غلامحسین معماریان، تهران، نشر مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
پیرنیا، محمدکریم، (1391)، معماری ایرانی، تدوین غلامحسین معماریان، تهران، سروش دانش.
ــــــــــ. (1352). تاریخ سیستان، به کوشش ملک‌الشعرا بهار، تهران، کلاله خاور.
جلیلیان، شهرام، (1397)، اردشیر پابگان و خدا بانو آناهیتا، فصلنامة علمی-پژوهشی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا (س)، سال بیست و هشتم، شمارة 37، صص 35 تا 56.
جودکی عزیزی، اسدالله و همکاران، (1396)، بررسی و تحلیل تخت‌نشین شهر گور؛ بنایی نُه گنبد با کارکرد تشریفاتی، مطالعات باستان‌شناسی دانشگاه تهران، سال 9، شمارة 1، بهار و تابستان، صص 55 تا 74.
فردوسی، ابوالقاسم. 1375، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، زیر نظر: احسان یار شاطر، دفتر ششم، کالیفرنیا، آمریکا، انتشارات مزدا با همکاری بنیاد میراث ایران.
بلعمی، محمد، (1349)، کارنامه ساسانیان (گزیده بخشی از تاریخ بلعمی)، نگارش: بدیع الله دبیری‌نژاد، اصفهان، نشر کتابفروشی ثقفی.
ـــــــــــ، (1384)، دینکرد سوم، به کوشش فریدون فضیلت، تهران، مهرآیین.
رجبی، پرویز، (1350)، کرتیر و سنگ‌نبشتۀ او در کعبۀ زرتشت، نشریه بررسی‌های تاریخی، شمارۀ مخصوص، صص 1 تا 68.
رجبی، پرویز، (1383)، هزاره‌های گمشده: زرتشت، اهورامزدا و اوستا و اشکانیان (پارت‌ها)، ، تهران، توس.
رویتر، اسکار، (1387)، معماری سنتی، در کتاب: سیری در هنر ایران، به کوشش آرتور پوپ و فیلیس اکرمن، ترجمۀ مهدی مقیسه و محمدعلی شاکری‌راد، تهران، علمی و فرهنگی.
سامی، علی، (1355)، شهر باستانی گور و فیروزآباد کنونی (کاخ - آتشکده - سنگ‌نگاره فیروزآباد و سنگ‌نبشته پهلوی آن)، نشریۀ هنر و مردم، آبان و آذر، شمارۀ 169 و 170، از 2-9.
سرفراز، علی‌اکبر و بهمن فیروزمندی، (1373)، مجموعه دروس باستان‌شناسی و هنر ایران در دوران تاریخی ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی، با تدوین حسین محسنی و محمدجعفر سرو قدی، تهران، ققنوس.
شامون، م. ل. و اردستانی، مریم، (1381)، آناهید: کیش و پراکنش و او، نشریۀ نامۀ انجمن، تابستان، شمارۀ 6، از 132 تا 139.
طبری، ابوجعفر محمد، (1362)، تاریخ الرسل و الملوک، جلد دوم، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر.
طهماسبی، احسان؛ ایمانی، نادیه و رحیم زاده، محمدرضا، (1395)، بررسی جایگاه شهر گور در دورۀ ساسانیان و چیستی و کارکرد بناهای میانی آن، پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، پاییز و زمستان، شمارۀ 11، ص 91 - 106.
فرصت الدوله شیرازی، محمد نصیر، (1377)، آثار عجم، ویرایش: منصور رستگار فسایی، تهران، امیرکبیر.
فلاندن، اوژن ناپلئون و پاسکال کوست، (1356)، سفرنامه اوژن فلاندن به ایران، ترجمۀ حسین نور صادقی، اصفهان، اشراقی.
ــــــــــــ، (1306)، کارنامه اردشیر پابگان، ترجمۀ احمد کسروی، نشریه ارمغان، مرداد و شهریور، شمارۀ 65 و 66، ص 377 - 384.
گدار، آندره، و سیرو، ماکسیم، (1371)، آثار ایران، ترجمۀ ابوالحسن سرو قد مقدس، چاپ دوم، مشهد، ایران، آستان قدس رضوی.
گیرشمن، رومن، (1370)، هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی، ترجمۀ بهرام فره‌وشی، تهران، علمی و فرهنگی.
ـــــــــــــــــــ، (1372)، ایران از آغاز تا اسلام، برگردانی به فارسی، ترجمۀ محمد معین، تهران، علمی و فرهنگی.
گیرشمن، رومن، (1390)، هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی، ترجمۀ عیسی بهنام، تهران، علمی و فرهنگی.
گیمن، دوشن، (1385)، دین ایران باستان، برگردانی به فارسی، رویا منجم، تهران، علم.
مستوفی قزوینی، حمدالله، (1336)، نزهة القلوب، به کوشش گای لیسترانج، ویرایش محمد دبیر سیاقی، قزوین، ناشر حدیث امروز.
مسعودی، علی، (1374)، مروج الذهب، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی.
مصطفوی، محمدتقی، (1343)، اقلیم پارس (آثار تاریخی و اماکن باستانی فارس)، شمارۀ 48، تهران، انجمن آثار ملی.
منتظرظهوری، مجید و کریمیان، حسن، (1393)، اردشیرخوره از شکل‌گیری تا زوال با استناد به متون تاریخی، پژوهش‌های ایران‌شناسی، سال 4، شمارۀ 2، پاییز و زمستان، صص 65 - 83.
موسوی، احمد، (1367)، طربال تداوم معماری زیگورات، نشریه کیهان فرهنگی، سال پنجم، دی، شمارۀ 58، صص 26 - 27.
مهرآفرین و همکاران، (1392)، اردشیرخوره تخت‌نشین اردشیر پابگان، مجله پیام باستان‌شناس، سال دهم، شمارۀ نوزدهم، بهار و تابستان 1392، صص 107 - 120.
نفیسی، علی‌اکبر، 1355، فرهنگ نفیسی، تهران، خیام.
نوروز زاده چگینی، ناصر، ناصر خاکی، احمد و احمدی، حسام‌الدین، (۱۳۹۳)، از کاخ تا شهر بررسی و شناسایی شیوه‌های انتقال آب اردشیرخوره ( گور) در دوران ساسانی و اسلامی، در مجله پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، دورۀ هفتم، شمارۀ ۴، صص ۱۵۳ تا ۱۷۳.
نلدکه، تئودور، (1358)، تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان، ترجمۀ عباس زریاب، تهران، انتشارات انجمن ملی.
واندنبرگ، لویی، (1348)، باستان‌شناسی ایران باستان، ترجمۀ، عیسی بهنام، تهران، دانشگاه تهران.
وندایی، میلاد و تاج‌بخش، رویا، (1393)، اردشیرخوره، پایتخت مذهبی ساسانیان، دو فصلنامه تخصصی دانش مرمت و میراث فرهنگی، زمستان، ویژه‌نامۀ آتشکده‌ها و آتشگاه‌های ایران، صص 11 - 42.
هرتسفلد، ارنست، (1355)، تاریخ باستانی ایران بر بنیاد باستان‌شناسی، ترجمه: علی‌اصغر حکمت، تهران، ایران، سلسله انتشارات انجمن آثار ملی.
هوف، دیتریش، (1365)، نظری اجمالی به شهرنشینی و شهرسازی در ایران، به کوشش: محمدیوسف کیانی، تهران، نشر ارشاد اسلامی.
هوف، دیتریش، (1366)، فیروزآباد، برگردانی: کرامت‌الله افسر، مجموعه مقالات شهرهای ایران، بـه کوشش محمدیوسف کیانی، تهران، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد.
هوف، دیتریش،(1375)، در زمینه بازسازی برج فیروزآباد، فارس، ایران، نشر سازمان میراث فرهنگی.
ـــــــــــــ،(1393)، چهارطاقی‌های ساسانی در فارس، ترجمه: احسان طهماسبی، مجله بین‌المللی مطالعات و تحقیقات ایرانی، سال اول، شمارۀ سوم، صص 123 - 134.
یانگ، کایلر و همکاران، (1389)، ایران باستان، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران، انتشارات مولی.
یعقوبی، احمد. (1382). «تاریخ یعقوبی»، ترجمۀ محمدابراهیم آیتی، تهران، علمی و فرهنگی.
Andenberg, Louis, 1969: Archeology of Ancient Iran, Translated by Issa Behnam, Tehran, Iran, University of Tehran Publication [In Persian]. Herodotus, 2013: The Histories, Translated By: George Rawlinson, Book 1, Russia, Moscow, Roman Roads Media [In Persian]. Herzfeld. Ernst, 1976: Ancient History of Iran Based on Archeology, Translated by Ali Asghar Hekmat, Tehran: National Anthem Association Publication [In Persian]. Huff, Dietrich, 1972: Der Takht-I-Nishin in Firuzabad: Mass-Systeme Sasanidischer Bauwerke I, Archäologischer Anzeiger. pp. 510-17. Huff, Dietrich, 1986: A Brief Overview of Urbanization and Urban Planning in Iran, By: Mohammad Yousef Kiani, Tehran, Iran, Islamic Guidance Publication [In Persian]. Huff, Dietrich, 1987: Firoozabad, Translation by Keramatollah Afsar, Collection of Articles on Iranian Cities, Ed: Mohammad Yousef Kiani, Volume 2, Tehran, Iran, The Ministry of Culture and Guidance Publication [In Persian]. Huff, Dietrich, 1996: In the Field of Reconstruction of Firoozabad Tower, Fars, Iran, by The Cultural Heritage Organization Publication [In Persian]. Huff, Dietrich, 2012: Das Plansystem von Ardašīr-xwarrah: Agrarkolonisatorisches Großprojekt und gebautes Staatsmodell eines von Gott gegebenen Königtums, Beiträge des internationalen Symposiums in Göttingen, 28. und 29. Juni 2012. Huff, Dietrich, 2014: The Sassanid Four Studies in Persia, Translated by Ehsan Tahmasebi, International Journal of Iranian Studies and Research, First Year, No. 3, Pp. 123-134 [In Persian]. Noldeke, Theodore, 1979: History of Iranians and Arabs during the Sassanid era, translated by Abbas Zaryab, Tehran, Iran, National Association Publishing Series [In Persian] Nowruzzadeh Chegini, Nasser, Naser Khaki, Ahmad and Ahmadi, Hesamuddin, 2014: From Palace to City, A Study and Identification of Ardeshirkhoreh (Goor) Water Transfer Methods in The Sassanid and Islamic Periods, In Iranian of Archaeological Research Journal, Volume 7, Number 4, Pp. 153 - 173 [In Persian]. Roaf, Micheal, 1998: Multiple Rabbets on Doors in Iron Age Assyria and Western Iran, In: Iranica Antica, Volumn 33, 57-80. Sauer, Eberhard W., (ed. 2017. Sasanian Persia: Between Rome and the Steppes of Eurasia. Edinburgh: Edinburgh University Press. Schippmann, Klaus, 1971: Die iranischen Feuerheiligtümer, Walter de Gruyter, Berlin. Wandai, Milad and Tajbakhsh, Roya, 2014: Ardeshir Khoreh, The Religious Capital of The Sassanids, Two Specialized Quarterly on The Science of Restoration and Cultural Heritage Journals, Winter, Special Issue of Fire Temples and Fire Temples of Iran, Page 11 42 [In Persian]. Yaqubi, Ahmad, 2003: Yaqoubi History, Ed: Mohammad Ibrahim Ayati, Volume I, elmi and farhangi Publication [In Persian]. Young, Keller et al, 2010: Ancient Iran, Translated by Yaghoub Azhand, Second Edition, Tehran, Iran, Molly Publication [In Persian]. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 304 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 364 |
||