باقری میاب, شهلا, کریمی کیا, محمد صادق. (1400). مدل‌یابی خط مشی گذاری فرهنگی پدیده حاشیه نشینی در اهواز. , 13(2), 561-584. doi: 10.22059/jrd.2022.334052.668694
شهلا باقری میاب; محمد صادق کریمی کیا. "مدل‌یابی خط مشی گذاری فرهنگی پدیده حاشیه نشینی در اهواز". , 13, 2, 1400, 561-584. doi: 10.22059/jrd.2022.334052.668694
باقری میاب, شهلا, کریمی کیا, محمد صادق. (1400). 'مدل‌یابی خط مشی گذاری فرهنگی پدیده حاشیه نشینی در اهواز', , 13(2), pp. 561-584. doi: 10.22059/jrd.2022.334052.668694
باقری میاب, شهلا, کریمی کیا, محمد صادق. مدل‌یابی خط مشی گذاری فرهنگی پدیده حاشیه نشینی در اهواز. , 1400; 13(2): 561-584. doi: 10.22059/jrd.2022.334052.668694
مدل‌یابی خط مشی گذاری فرهنگی پدیده حاشیه نشینی در اهواز
1دانشیار گروه جامعه شناسی ،دانشکده ادبیات و علوم انسانی ،دانشگاه خوارزمی
2دانشجوی دکتری جامعه شناسی ،گرایش سیاستگذاری فرهنگی ،دانشکده ادبیات و علوم انسانی ،دانشگاه خوارزمی
چکیده
حاشیه‌نشینی به‌عنوان ابرچالش اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و حتی سیاسی کشور دارای ابعادی پیچیده و متداخل است که متمرکزشدن بر بعد فرهنگی آن به شناخت و مداقۀ مضاعف و جامع نیاز دارد. پژوهش حاضر با تمرکز بر پدیدۀ حاشیه‌نشینی در خوزستان، به‌عنوان یکی از پرچالش‌ترین استان‌های کشور، سعی دارد تا با شناخت عمق و زوایای پنهان و آشکار این پدیده، برمبنای ارزیابی سیاست‌های گذشته، اعمال دیدگاه‌های ذی‌نفعان و مطلعان محلی، مقتضیات میدان و مقوله‌های تأثیرگذار بر ساحت حاشیه‌نشینان را شناسایی و مدل خط‌مشی‌گذاری متناسب با اقتضائات آن را طراحی کند. در این پژوهش از روش کیفی مبتنی بر رویکرد نظریۀ داده‌بنیاد استفاده شده است. جامعۀ مورد مطالعه، محله‌های حاشیه‌نشین (ملاشیه، عین دو، سیاحی، حصیرآباد و زویه) شهر اهواز بود و روش جمع‌آوری داده‌ها، از طریق مصاحبه با چهل نفر از مطلعان محلی و مدیران اجرایی مرتبط انجام شد. یافته‌های پژوهش (ویژگی‌های اصلی حاشیه‌نشینی در محله‌های هدف) شامل بی‌اعتمادی نهادی، احساس تبعیض مضاعف، عادت‌وارۀ دوگانۀ شهری و روستایی، محرومیت نسبی ادراک‌شده، تحولات بنیادی منطقه، سرمایۀ اجتماعی درون‌گروهی (زیست کلونی)، نارضایتی عمومی، انباشتگی مشکلات کالبدی، فقر فرهنگی، درهم‌تنیدگی حاشیه‌نشینی و قومیت‌گرایی، تعارض منافع ذی‌نفعان، دولت‌محوربودن توقعات و انتظارات و واگرایی مذهبی است که ساحت حاشیه‌نشینان در شهرستان اهواز را تشکیل داده و درنهایت در سه بعد پارادایمی شرایطی-ایجابی، کنش/تعامل و پیامدی ترسیم شده است. مطابق با مختصات اجتماعی و فرهنگی، و کالبدی احصاشده، مدل خط‌مشی‌گذاری اقتضایی-فراگردی-تعاملی سیال با محوریت اقتضائات محلی، نظرات ذی‌نفعان و تعامل‌گرا (فرایندی) ارائه شد. مدل طراحی‌شده، بر اشتراکات فرهنگی، مطالبات ذی‌نفعان، تعامل بین ذی‌نفعان و مدیران و متمرکز بر اقتضائات محیطی استوار شده است.
استراس و کوربین، آنسلم و جولیت (1385)، اصول روش تحقیق کیفی: نظریۀ مبنایی؛ رویه‌ها و شیوه‌ها، ترجمۀ بیوک محمدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اسماعیلی، رضا و امیدی، مهدی (1391)، بررسی تجربۀ حاشیه‌نشینی از دیدگاه حاشیه‌نشینان: یک مطالعۀ پدیدارشناسانه، مجلۀمطالعات جامعه‌شناختی شهری، شمارۀ 3: 179-208.
ایران‌دوست، کیومرث (1395)، مدیرت شهری، فقر و عدالت اجتماعی در بنیان‌های نظری در مطالعات شهری، جلد یکم: مدیریت شهری (با نگاهی بر شرایط ایران)، تهران: تیسا.
جاجرمی، ایمانی و حسین و همکاران (1381)، مدیریت شهری، جلد اول: مدیریت شهری در ایران، تهران: تیسا.
مهندسان مشاور آمایش و توسعۀ البرز (1390)، برنامۀ سامان‌دهی و توانمندسازی سکونتگاه‌های رسمی شهرستان قدس و اقدامات توانمندسازی اجتماعات آن‌ها.
بهمنی، سجاد؛ همتی، رضا و همکاران (1398)، فهم فرایند شکل‌گیری تجربۀ حاشیه‌نشینی براساس نظریۀ داده‌بنیاد (محله‌های ملاشیه و تل برمی خوزستان)، نشریۀ توسعۀ اجتماعی، دورۀ چهاردهم، شمارۀ 2: 127-158.
پـیران، پرویـز (۱۳۶۶)، شهرنشـینی شتابان و ناهمگون، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، دورۀ 2، شمارۀ 3: 4-24.
جمعه‌پور، محمود و طالبیان، ندا (1397)، بررسی مقایسه‌ای تأثیر کلان‌شهر تهران بر حاشیه‌شدن حومه‌ها: مورد مطالعه شهرهای شهریار و لواسان، مجلۀ توسعه محلی روستایی و شهری، دانشگاه تهران، دورۀ دهم، شماره18: 29-48.
دانایی‌فرد، حسن (1395)، گفتارهایی جدید در خط‌مشی‌گذاری عمومی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
زاهد زاهدانی، سید سعید و آرگون، زهره (1387)، بررسی تطبیقی تفاوت فرهنگ حاشیه‌نشین و غیرحاشیه‌نشین و عوامل مؤثر بر آن: مطالعۀ موردی جوانان 18-30 سال مناطق یک تا پنج شیراز، نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، سال سوم، شمارۀ 5، 26-5.
زنگی‌آبادی، علی و مبارکی، امید (1391)، بررسی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری حاشیه‌نشینی شهر تبریز و پیامدهای آن (محله‌های احمدآباد، کوی بهشتی و خلیل‌آباد)، مجلۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دورۀ 23، شمارۀ 1: 67-80.
سجاسی قیداری، حمدالله، صادقی، فخری و قسمتی، لیلا (1393)، راهکار راهبردی کنترل رشد حاشیه‌نشینی در مناطق شهری، مطالعۀ موردی: شهرستان بناب، مجلۀ جغرافیا و توسعۀ فضای شهری، سال اول، شمارۀ 1: 77-90.
عنبری، موسی و بقایی، سارا (1393)، ارتباط فرهنگ فقر و آسیب‌گرایی زنان حاشیه‌نشین شهری (منطقۀ دیزج همدان)، مجلۀ توسعۀمحلی (روستایی و شهری)، دورۀ ششم، شماره 2: 209-232.
منوریان، عباس (1394)، اجرا و ارزیابی خط‌مشی عمومی، تهران: نشر مهربان.
نقدی، اسداله (1384)، بررسی وضعیت حاشیه‌نشینی و مسائل آن در شهر همدان، استانداری همدان.
Strauss, A., & Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research. Sage publications.
Dahal, S., Nepal, S. K., & Schuett, M. A. (2014). Examining marginalized communities and local conservation institutions: The case of Nepal’s Annapurna Conservation Area. Environmental management, 53(1), 219-230.
What-we-do/slum-rehabilitation/what-is-a-slum/Information Systems advance، online publication 29 November. https://www.habitatforhumanity.org.uk/
Masum, F. (2009, October). Urban fringe management and role of good governance: Integrating stakeholders in land management process. In 7th FIG Regional Conference Proceedings(pp. 1-11).
Strauss, A., & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory. London: SAGE. Un-habitat strategic plan 2020-2023, http://unhabitat.org/sites/default/files/documents/2019
