پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,759 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,137,370 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,900,573 |
حزب توده و مفهوم مارکسیستی-لنینیستی "مساله ملی" در ایران(1320-1357) | ||
| پژوهش‌های علوم تاریخی | ||
| دوره 13، شماره 3، آذر 1400، صفحه 1-26 اصل مقاله (992.13 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhss.2021.327103.473450 | ||
| نویسندگان | ||
| سید هاشم آقاجری1؛ محسن نورمحمد* 2 | ||
| 1دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| 2دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| مسئله ملی مفهوم برستاخته مارکسیستهای قرن نوزدهم در مواجهه با گسترش موج ناسیونالیسم بود؛ مفهومی که بهویژه در آستانه انقلاب اکتبر، از آن به عنوان ابزاری در جهت پیشبرد اهداف خود استفاده کردند. در ایران نیز با تأسیس حزب کمونیست در سال ۱۳۳۸ ه.ق بود که «مسئله ملی» ذیل مفهوم «ملل مختلف ایران» مطرح شد. حزب توده به عنوان مهم‌ترین گروه کمونیستی در دورۀ محمدرضا شاه مفهوم مارکسیستی-لنینیستی «مسئله ملی» را در ایران بسط داد. پرسش اصلی این پژوهش آن است که حزب توده چه رویکردی نسبت به مفهوم مارکسیستی-لنینیستی «مسئله ملی» در ایران داشته و عوامل موثر بر این رویکرد، کدامند؟ فرضیه این تحقیق بر این گزاره مبتنی است که رویکرد حزب توده نسبت به مفهوم «مسئله ملی» برگرفته از آموزههای لنین و استالین و رویکردی کارکردگرایانه در جهت پیشبرد مبارزات خود بوده است و رهبری گروههای مارکسیستی، گسترش سطح مبارزات و پیوندهای ایدئولوژیک با شوروی بیشترین تأثیر را بر این رویکرد داشته است. در این پژوهش از دو رهیافت روش شناسی تفسیری و تبیینی-کارکردگرایانه برای تبیین مسئله استفاده شده است. در تفسیر دادهها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است و در تبیین رخدادها، شناخت ساختارهای سیاسی و توضیح علی کارکرد آنها مورد نظر بوده است. این پژوهش نتیجه میگیرد که رویکرد حزب توده نسبت طرح «مسئله ملی» در ایران، کارکردگرایانه و در جهت اهداف خود بود و حزب توجه بیشتری به آن نمیکرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| "حزب توده"؛ "مساله ملی"؛ "اقوام"؛ "ناسیونالیسم"؛ "مارکسیسم" | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Tudeh Party and the Marxist-Leninist Concept of the "National Question" in Iran (1941-1979) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| seyed hashem aghajari1؛ Mohsen Nourmohammad2 | ||
| 1Associate Professor, Department of History, Tarbiat Modares University | ||
| 2PhD candidate in Islamic Iran; Shahid Beheshti University | ||
| چکیده [English] | ||
| The national question was a concept constructed by nineteenth-century Marxists in the face of the spread of the wave of nationalism, a concept they used as a tool to advance their goals, especially on the eve of the October Revolution. In Iran, it was with the establishment of the Communist Party in 1338 AH that the “national question” came up under the concept of “different nations of Iran.” The Tudeh Party, as the most important communist group during the reign of Mohammad Reza Shah, developed the concept of “national question” in Iran. The main question of this research is what the approach of the Tudeh Party was towards the concept of “national question” in Iran and what the factors influencing this approach were. The hypothesis of this research is based on the proposition that this party’s approach to the concept of “national question” in Iran is derived from the teachings of Lenin and Stalin and a functionalist approach to advance its struggles and the leadership of Marxist groups is to expand the level of struggle, and Ideological ties with the Soviet Union have had the greatest impact on this approach. In this study, interpretive and explanatory-functionalist methodologies have been used to explain the problem. In data interpretation, the content analysis method has been used, and in explaining events, recognizing political structures, and causally explaining their function has been considered. This study concludes that the Tudeh Party’s approach to the “national question” in Iran was functionalist and in line with its goals, and the party did not pay more attention to it. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| "Tudeh Party", "National Question", "Ethnic Groups", "Nationalism", "Marxism" | ||
| مراجع | ||
|
آبراهامیان، یرواند، ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ احمد گل‌محمدی- محمدابراهیم فتاحی، تهران، نشر نی، 1395.
احسان طبری، جامعه ایران در دورۀ رضاشاه، باز نشر اینترنتی از انتشارات انجمن دوستداران احسان طبری، 1356.
استالین ، ی. و ، بی‌تا، مارکسیسم و مسئله ملی ، بی‌جا، نشر الکترونیکی طوفان.
اسکندری، ایرج، خاطرات ایرج اسکندری، به اهتمام بابک امیر خسروی و فریدون آذرنور، ج2و3: 1367، ج4: 1368، انتشارات جنبش توده‌ایهای مبارز انفصالی، بی‌جا، 1366.
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم. 1340، مسالک الممالک، به کوشش ایرج افشار، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
آقاجری, سید هاشم, نورمحمد, محسن، «حزب کمونیست و مسئله - ملیتها- در ایران (۱۳۳۸ه.ق-۱۳۱۱ه.ش)»، فصلنامه جستارهای تاریخی، سال یازدهم، شمارۀ اول، بهار و تابستان 1399 صص 25-54.
امیر خسروی، بابک، «مشارکت در بحث مسئله ملی و بررسی اجمالی آن در ایران»، نشریه راه آزادی، شمارۀ 20-26، 1371.
امیر خسروی، بابک،2006، «درنگهایی درباره اقوام ایرانی و ساختار دولتی آینده»، در: امیر خسروی، بابک، مجموعه اسناد بابک امیرخسروی، دوسیه 98، صص 1307-1319 ،2016.
www. babakamirkhosravi.com
امیرخسروی، بابک، مجموعه اسناد و مکاتبات بابک امیر خسروی، نشر اینترنتی، بی‌جا، 2016.
آوانسیان، آرداشس، خاطرات اردشیر آوانسیان از حزب توده ایران ۱۳۲۰-1326، آلمان، انتشارات حزب دموکراتیک ملت ایران، 1369.
اولیانوف، ولادیمیرایلیچ ( لنین ) ، مجموعۀ آثار، ۳جلد، ترجمه محمد پورهرمزان، تهران، نشر فردوس، ۱۳۸۴.
به‌آفرید، حامد، «حزب توده و مسئله قومیت‌ها (با تأکید بر کردها) »، نگارش: استاد راهنما: داریوش رحمانیان؛ استاد مشاور: رسول جعفریان. دانشگاه تهران؛ دانشکده ادبیات و علوم انسانی؛ گروه تاریخ، 1388.
بهروز، مازیار، شورشیان آرمانخواه؛ ناکامی چپ در ایران، تهران، نشر ققنوس، 1397.
بیات، کاوه، آذربایجان در موج‌خیز تاریخ، تهران، نشر شیرازه، 1379.
ـــــــــــ.ــ، کردها و فرقه دموکرات آذربایجان، تهران، نشر شیرازه، 1388.
ــــــــــــ.ـ، پانترکیسم و ایران، تهران، نشر شیرازه، 1395.
ــــــــــــ، فرامین تأسیس، اداره و انحلال حکومت فرقه دموکرات آذربایجان؛ مجموعهای از اسناد شوروی، تهران، نشر شیرازه،1400.
بیات، کاوه. آذری شهرضایی، رضا. 1396، روزشمار غائله آذربایجان، جلد اول، تهران، نشر شیرازه.
بیانی، خانبابا، 1375، غائله آذربایجان، ویرایش سعید قانعی، تهران، انتشارات زریاب.
ثاقب‌فر، مرتضی، 1370، «ناسیونالیسم ایرانی مسئله ملیتها در ایران»، مجله نگاه نو.
ثقفی، مراد، « چپ و پرسش ملی »، فصلنامه گفتگو، شمارۀ ۳، فروردین ۱۳۷۳، صص ۶۷-۵۵.
جهانشاهلو، نصرت‌الله، ما و بیگانگان؛ خاطرات سیاسی نصرت‌الله جهانشاهلو، به کوشش نادر پیمانی، رشت، انتشارات سمرقند، 1368.
جوادی، عباس، از ۲۱آذر تا۲۱آذر، نشر اینترنتی، 2018.
حزب توده ایران، اسناد و دیدگاهها؛ حزب توده ایران از آغاز پیدایی تا انقلاب 57، تهران، انتشارات حزب توده ایران،1360.
حسنلی، جمیل، آذربایجان ایران، آغاز جنگ سرد، ترجمۀ منصور صفوتی، تهران، نشر شیرازه،1387.
حیسامی، که ریم، له بیره وه ریه کانم، جلد ۱ و ۳، سوئد، 1986.
خسروپناه، محمدحسین، «حزب توده و تحولات کردستان ۱۳۲۰-۱۳۲۵»، فصلنامه گفتگو، شمارۀ ۵۸، تهران، صص: 101-132،۱۳۸۸.
خوبروی پاک، محمدرضا، نقدی بر فدرالیسم، نشر شیرازه، تهران، 1377.
رسول‌زاده، محمدامین، ملیت و بلشویسم ، چاپ اول، تهران، نشر شیرازه،۱۳۸۹ .
شوکت، حمید، نگاهی از درون به جنبش چپ؛ گفتگو با مهدی خانبابا تهرانی، با مقدمه غلامرضا نجاتی، تهران، شرکت سهامی انتشار،۱۳۸۰.
شوکت، حمید، نگاهی از درون به جنبش چپ؛ گفتگو با کوروش لاشایی، تهران، نشر اختران، ۱۳۸۱.
طبری، احسان، «درباره ملت و مسئله ملی» در مردم، دورۀ هفتم، سال اول، شمارۀ 53، 1358.
فدوسیف و دیگران. ۱۳۵۹، لنینیسم و مسئله ملی در جهان امروز، ترجمۀ ع. دخانیاتی، تهران، نشر پارت.
قاسمی، احمد، حزب توده ایران چه می‌گوید و چه می‌خواهد؟، چاپ سوم، تهران، نشریات حزب توده، ۱۳۲۵.
کاشانی ثابت، فیروزه، افسانه‌های مرزی ۱۸۰۴-۱۹۴۶، ترجمۀ ابوالفضل کلانکی، تهران، انتشارات کتاب‌سرا، ۱۳۸۹.
کولاکوفسکی ، لشک، جریان‌های اصلی در مارکسیسم، ۳ج، ترجمۀ عباس میلانی، تهران، ج ۱ و۲ نشر دات، ج ۳، نشر اختران، ۱۳۸۹.
ماتیل، الکساندر، دائرة المعارف ناسیونالیسم، ترجمۀ کامران فانی _ محبوبه مهاجر، تهران، نشر کتابخانه وزارت امور خارجه،۱۳۸۷.
مرادی مراغه‌ای، علی، خشم و هیاهوی یک زندگی، زندگی و خاطرات غلام یحیی دانشیان از فرقۀ دموکرات آذربایجان و حزب توده ایران، تهران، نشر اوحدی، ۱۳۸۸.
مستوفی، حمدالله، نزهة‌القلوب، به تصحیح گای لسترنج، تهران، انتشارات دنیای کتاب، ۱۳۶۲.
مسکوب، شاهرخ، هویت ایرانی و زبان فارسی، تهران، انتشارات فرزان، 1385.
ملکی، خلیل، خاطرات سیاسی خلیل ملکی، به کوشش همایون کاتوزیان، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۶۸.
منتظم، ملت و ملیت، تهران، نشر قیام، ۱۳۲۷.
نورمحمدی، قاسم، حزب توده ایران در مهاجرت، تهران، نشر اختران، 1385.
هابسبام، اریک، ملت و ملی‌گرایی پس از ۱۸۸۰، ترجمه علی باش، مشهد، نشر مهر دامون
هشترودیان. ۱۳۲۴، مسئله ملیت، تهران، شرکت سهامی چاپ فرهنگ ایران، ۱۳۸۳.
نشریات
آذربایجان، ۱۳۲۰، شمارۀ ۱۰ و ۱۳/ ۱۳۲۴، دورۀ دوم، شمارۀ ۸.
جودت،1324، شمارۀ 1447.
حبل‌المتین یومیه، سال اول، شمارۀ ۴۴، ۱۳۲۵ ه.ق .
دنیای امروزه، شمارۀ مخصوص، ۱۳۲۴، ص۴.
رزم، ۱۳۲۲، شمارۀ.۲۲
سیاست، ۱۳۲۰، شمارۀ اول.
ظفر، ۱۳۲۳-۱۳۲۵، شماره‌های مختلف.
مردم، شمارۀ مخصوص۲، ۱۳۲۴.
مردم (مخفی)، شمارۀ 183، 1332.
مردم، دورۀ ششم ،۱۳۴۴-۱۳۵۶، شماره‌های مختلف.
مردم برای روشنفکران، ۱۳۲۳، شمارۀ ۱۲.
نامه رهبر، ۱۳۲۳-۱۳۲۵، شماره‌های مختلف.
نامه مردم، ۱۳۲۴-۱۳۲۷، شماره‌های مختلف.
دنیا، ۱۳۴۰-۱۳۵۷، شماره‌های مختلف.
هفته‌نامه نوید، سال سوم، شمارۀ 12، 16 و سال چهارم، شمارۀ 33.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی، سند شمارۀ 614۳-290/ سند شمارۀ ۷۳۹۳-290.
Abrahamian, E., IRAN Between Two Revolution, New Jersey, Princeton University Press,1983.
Cold War International History Project (CWIHP),119594.
Cold War International History Project (CWIHP),119718.
lepetre, M.,«Languege Policies in the Soviet Successor State: A Brief Assessment on Languege, Linguistic Rights and national identity», peoples el este, No3, pp. 1-34, 2002.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 884 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 638 |
||