پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,573 |
| تعداد مقالات | 71,036 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,506,592 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,770,536 |
بررسی کانون‌‌های صوفیانۀ زنان در سده‌‌های سوم تا هشتم هجری | ||
| زن در فرهنگ و هنر | ||
| مقاله 7، دوره 13، شماره 4، دی 1400، صفحه 627-643 اصل مقاله (322.48 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jwica.2021.325276.1621 | ||
| نویسندگان | ||
| اکرم ارجح1؛ شهرام پازوکی* 2؛ طاهره حاج ابراهیمی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری ادیان و عرفان تطبیقی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | ||
| 2استاد موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران | ||
| 3دانشیار گروه ادیان و عرفان تطبیقی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| چکیده سده‌‌های چهارم تا هشتم هجری دورانی که تصوف و مراکز وابسته به آن در تمام سرزمین‌‌های جهان اسلام گسترش یافته بود، بستر مناسبی برای رشد و کنشگری زنان در این زمینه فراهم آمد. در این دوران، تجربۀ زیستۀ زنان در طریق سیر و سلوک عرفانی، نقش کلیشه‌‌ای آنان را که تنها در قالب مادر، همسر، فرزندآور و موجودی وابسته به مرد، بازنمایی شده بود؛ دگرگون ساخت. در این سده‌‌ها، زنان صوفی مجلس درس داشتند و سالک می‌‌پروردند، و برخلاف انتظار خانقاهداری می‌‌کردند و برداشت مردانه پنداشتن این طریق را به چالش می‌کشیدند. تمرکزاصلی این مقاله بر شناخت مکان‌‌های عبادت و زهد ورزی و خانقاه‌‌ها و کانون‌‌های زنانِ اهل تصوف، به روش توصیفی-تحلیلی، است. براساس داده‌‌های موجود زنان پیش از شکل‌‌گیری خانقاه‌‌ها، بیشتر در خانه‌‌ها سیر و سلوک می‌‌کردند و در دورۀ شکل‌‌گیری طریقت‌‌ها، در مجالس و برخی خانقاه‌‌های اهل تصوف، آموزش می‌‌دیدند و از سدۀ پنجم به بعد شهرهای مکّه و قدس به سبب فضای زیارتی و مجاور شدن زائران و صوفیان، کانونِ گونه‌‌ای خانقاه زنان بود که جنبۀ نگهداری و دستگیری از زنان نیازمند را نیز داشت. به نظر می‌‌رسد این خانقاه‌‌ها زمینه ساز کانون‌‌های دیگری به نام رباط در شرق سرزمین‌‌های اسلامی مانند دمشق، قاهره و حلب و حتی آناتولی بوده باشد. در طریقت‌‌هایِ تسامح‌‌مدار ـ مانند مولویه و بکتاشیه ـ نیز زنان افزون بر حضور در مجالس آموزشیِ اهلِ تصوف، خانقاهداری می‌‌کردند. به این ترتیب زنان با مدیریت خانقاه‌‌ها و آموزش تعالیم صوفیانه و عرفانی به مرتبه‌‌ای از استقلال و رهبری جمعی و مرشدیت دست یافتند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| کلید واژگان تصوف؛ جلسات صوفیانۀ زنان؛ خانقاه زنان؛ زنان صوفی؛ مجالست اهل تصوف | ||
| مراجع | ||
منابعابن بزاز، توکل‌‌بن اسماعیل (1376). صفوه‌‌الصفا، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: زریاب.
ابن‌‌جوزی، عبدالرحمن‌‌بن علی(1415). تلبیس ابلیس، تصحیح ایمن صالح، قاهره: دارالحدیث.
ابن‌‌جوزی، عبدالرحمن‌‌بن علی (1423). صفوه الصفوه،ج4، تحقیق ابراهیم رمضان و سعید الحّام،بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌‌عربی (بی‌‌تا). الفتوحات المکیه،ج3، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
افلاکی، شمس الدین احمد(1375). مناقب العارفین،ج2، تصحیح تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب.
اولوداغ، سلیمان(1399). زن در نگاه صوفی، مترجم رحیم کوشش، تهران: سبزان.
بایرام، میکائیل(1379). اوحدالدین کرمانی و حرکت اوحدیه، ترجمۀ منصوره حسینی و داوود وفایی، تهران: نشر مرکز.
بدوی، عبدالرحمن(1393). شهید عشق الهی رابعه عدویه، ترجمۀ محمد حریرچی، تهران: مولی.
تذکره بغراخانی (تذکره مشایخ اویسیه)(1376). تصحیح محمد منیر عالم، راولپندی: آرمی پریس.
جامی، عبدالرحمن(1375). نفحات الانس من حضرات القدس، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: اطلاعات.
جاحظ، عمرو‌‌بن بحر (1948). البیان والتبیین، ج3، تحقیق و شرح عبدالسلام محمد هارون، بیروت: دارالجیل.
جواد، مصطفی(2006). الربط الصوفیه البغدادیه و اثرها فی الثقافه الاسلامیه، بیروت: الدار العربه للموسوعات.
جهانگیری، محسن(1381)." مقام زن در عرفان ابن عربی در حدود شریعت" ، فصلنامه فلسفه دانشگاه تهران، س2، ش 6و7، ص5-20.
حسن‌‌زاده، اسماعیل؛قدرتی وایقان، منیژه (1394). "بانوان صوفیه در طریقت بکتاشیه در آناتولی دوره سلجوقیان روم"، مطالعات تاریخ فرهنگی، بهار، س6، ش23،ص19-44.
حسینی، مریم(1399). نخستین زنان صوفی، چ2، تهران: نشر علم.
دانشگر، مریم(1391). "یافته هایی پیرامون زندگی عبدالله قطب محیی و موقعیت جغرافیایی اخوان آباد"، پژوهشهای علوم تاریخی، س 4، ش 1، پیاپی5، بهار و تابستان ؛ص95-110.
دیلمی، ابوالحسن(1363). سیرت شیخ کبیر ابو عبدالله ابن‌‌خفیف شیرازی، ترجمۀ رکن‌‌الدین یحیی جنید شیرازی، تصحیح آن ماری شیمل، به کوشش توفیق سبحانی، تهران: بابک.
ربانی، زهرا(1391). فرهنگ ایرانی در قلمرو سلجوقیان روم، تهران: علمی فرهنگی.
رضوی، اطهر عباس(1380). تاریخ تصوف در هند،ج1، ترجمۀ منصور معتمدی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی تهران.
زاهدی، سعدیه (1398). 50 میلیون زن جهان اسلام را تغییر دادند، ترجمۀ منصوره موسوی و سمیه سعادتمند، تهران: انتشارات مروارید.
زرین‌‌کوب، عبدالحسین(1363). جستجو در تصوف ایران، تهران: امیر‌‌کبیر.
ستاری،جلال(1374). عشق صوفیانه، تهران: نشر مرکز.
سخاوی، علی‌‌بن احمد(1406). تحفه الاحباب و بغیه الطلاب فی الخطط و المزارات و التراجم والبقاع المبارکات، قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه.
سلمی، ابو عبدالرحمن(1413). ذکرالنسوه المتعبدات الصوفیات، تحقیق محمود محمد الطناخی، قاهره: مکتبه الخانجی.
سمرقندی، عمر‌‌بن حسن (1354). منتخب رونق المجالس و بستان العارفین و تحفه المریدین، تصحیح احمدعلی رجائی، تهران: اتشارات دانشگاه تهران.
سمعانی، ابوسعد عبدالکریم(1418). التحبیر فی المعجم الکبیر، حواشی خلیل المنصور، بیروت: دارالکتب العلمیه.
طاهری، زهرا(1397). حضور پیدا و پنهان زن در متون صوفیه، تهران: نشر ثالث.
عسلی، کامل جلیل(1981). معاهدالعلم فی بیت المقدس، عمان: جامعه الاردنیه.
عطار، محمد‌‌بن ابراهیم (1378). تذکره الاولیاء، تصحیح محمد استعلامی، تهران:زوار.
عطار، محمد‌‌بن ابراهیم (1368). منطق الطیر(مقامات الطیور)، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
علبی، اکرم حسن(1410). خطط دمشق: دراسه تاریخیه شامله علی علی مدی الف عام من سنه 400ه- سنه 1400ه، دمشق لدور القرآن و الحدیث و المدارس و البیمارستانات و الجوامع الکبری و الخوانق و الربط و الزوایا و الاسواق و الحمامات و الدروب، دمشق: دارالطباع.
غزالی، محمد بن محمد(1427). احیاء العلوم الدین،ج4، تصحیح محمد وهبی سلیمان و اسامه عموره، دمشق: دارالفکر.
غزی، نجم الدین(1979). الکواکب السائره فی الاعیان المائه العاشره، ج1،تصحیح جبرائیل سلیمان جبور، بیروت: دارالافاق الجدیده.
غنیمه، عبدالرحیم (1364). تاریخ دانشگاه‌‌های بزرگ اسلامی، ترجمۀ نورالله کسایی، تهران، انتشارات یزدان.
فاسی، تقی الدین محمد بن احمد (1985). شفاالغرام باخبارالبلدالحرام،ج1، بیروت:دارالکتاب العربی.
قشیری، ابوالقاسم(1361). رساله قشیریه، ترجمۀ ابوعلی بن احمد عثمانی، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: مرکز انتشارات علمی فرهنگی.
کحاله، عمر رضا(1404). اعلام النساء فی عالمی العرب والاسلام، ج1، بیروت:دارالکتاب العربی.
کیانی، محسن(1369). تاریخ خانقاه در ایران، تهران: کتابخانه طهوری.
گولپینارلی، عبدالباقی(1382). مولویه بعد از مولانا، ترجمۀ توفیق سبحانی، تهران، انتشارات کیهان.
مایر، فریتس(1387). ابوسعید ابوالخیر:حقیقت و افسانه، مترجم مهرآفاق بایبوردی تهران:مرکز نشر دانشگاهی.
مرتل، ریچارد(1397). "رباط‌‌های مکه در قرون میانه اسلامی"، مترجم محمد حسین رفیعی، میقات حج، س26، ش14، تابستان1397،ص85-109.
محمد بن منور (1366). اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگاه.
محمود بن عثمان (1358). فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
مقریزی، احمد‌‌بن علی(1414). المواعظ و الاعتبار فی ذکر الخطط و الآثار،ج2، حواشی خلیل المنصور، بیروت: دارالکتب العلمیه.
مکی، ابوطالب(1422). قوت القلوب فی معامله المحبوب و وصف طریق المرید الی مقام التوحید، ج2، تصحیح محمود ابراهیم رضوانی، قاهره: مکتبه دارالتراث.
مناقب اوحدالدین حامد‌‌بن ابی الفخر کرمانی(1347). تصحیح و حواشی بدیع الزمان فروزانفر، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مولانا جلال الدین محمد(1371). مکتوبات، تصحیح توفیق سبحانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
نیشابوری، حسن بن محمد(1418). عقلا‌‌‌‌المجانین، تحقیق عمرالاسعد، بیروت: دارالنفائس.
یوسف، شریف(1982). تاریخ العماره العراقیه فی مختلف العصور، بغداد: دارالرشید للنشر.
Cornell, Rkia Elaroui (1999). Early Sufi Women(Dhikr an- Niswa al-Muta abbidat as-Sufyyat), (edited and translated from the Riydh Manuscript with introduction and Nots, from Abu Abd Arahman Assulami), Louisville: Fons Vita. Schimmel, Annemarie (1999). My soul is a woman: the feminine in Islam, translated by Susan H. Ray, New York: Continuum. Smith, Margaret (1984). Rabia the Mystic and her fellow-saints in Islam, Cambridge: Cambridge University Press. Smith, Margaret (2001). Muslim Women Mystics:The Life and work of Rabia and other women Mystics in Islam, Oxford: One World.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 531 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 381 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب