1دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران
2دانش‌آموخته دکتری علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران
چکیده
«اقتصاد سیاسی مقاومتی» که ریشه در اندیشه‌های اقتصادی رهبران انقلاب اسلامی و قانون اساسی ایران دارد، توجه تحلیلگران اقتصاد سیاسی را جلب کرده است. یکی از اهداف این پژوهش پاسخگویی به دو پرسش است: 1. مهم‌ترین مؤلفه و ویژگی‌های اقتصاد سیاسی مقاومتی ایران در چارچوب نظریه اقتصاد ملی فردریک لیست کدام است؟ 2. چگونه توسعه مبتنی بر اقتصاد مقاومتی بر قدرت ملی و رفاه عمومی تأثیرگذار خواهد بود؟ در چارچوب نظریه اقتصاد ملی، مؤلفه‌های مهم اقتصاد مقاومتی شامل آداب و رسوم اجتماعی، شرایط خاص تاریخی کشور و ملت، قوانین، کارکرد و تکامل نهادهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی‌اند. در فرضیه استدلال می‌شود که ارتقای بنیه تولید ملی برای افزایش کیفیت زندگی مردم، و توان رقابت اقتصادی به‌عنوان دو هدف مهم سیاست‌های توسعه مبتنی بر اقتصاد سیاسی مقاومتی به افزایش رفاه عمومی و قدرت ملی منجر می‌شود. این مطالعه کیفی با رویکردی نهادی در چارچوب نظریه اقتصاد لیست، و با استفاده از ارزیابی یافته‌های سایر پژوهشگران در زمینه تحلیل مفهومی پایداری اقتصاد، تاب‌آوری اقتصادی، توسعه پایدار و نیز پیامدهای سیاست‌های اقتصادی موفق در سایر کشورها، و تحلیل کیفی مواضع و دیدگاه‌های اقتصادی رهبران ایرانی به این نتیجه می‌رسد که در فرایند نهادسازی اقتصاد مقاومتی، تأکید بر دو سیاست (الف، درون‌زایی و خوداتکایی اقتصادی با استفاده از ظرفیت‌های بومی و ملی برای تولید، به موازات توجه به فرهنگ اقتصادی اسلامی، و ب، برون‌گرایی تعاملی همگرایانه اقتصادی برای رونق تجارت و صادرات تولید داخلی)، به افزایش رفاه ملی و ارتقای قدرت ملی در عرصه بین‌المللی می‌انجامد.
احمدی امویی، بهمن. (1382) اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: گام نو.
امیری طهرانی‌زاده، سید محمدرضا. (1394، بهار و تابستان) «مبانی سیستمی اقتصاد مقاومتی،» جستارهای اقتصادی ایران، 12، 23: 33-52. در: http://iee.rihu.ac.ir/article_943.html (15 اردیبهشت 1396).
ترحمی، فرهاد؛ فاطمه بزازان. (1397) «نقد و تحلیل کتاب اقتصاد مقاومتی از نظریه تا عمل،» پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، 18، 9: 92-69. در: https://criticalstudy.ihcs.ac.ir/ article_3698_a6246f2e130e5a91f6befdf8240fb533.pdf (12 اردیبهشت 2018).
ترک‌زاده، جعفر؛ فاطمه عبدشریفی. ( 1397، پاییز و زمستان) «بافت‌نگاری اقتصاد مقاومتی به‌مثابه یک نظام رفتاری،» مطالعات اقتصاد اسلامی، 11، 1: 140-113، .
حجتی اشرفی، غلامرضا. (1384) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: گنج دانش.
خمینی، روح‌الله. (1378) صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، ج 10-6، 17 و 19.
دادگر، یدالله. (1383) تاریخ تحولات اندیشه اقتصادی. قم: دانشگاه مفید.
داوودی، فیروز. (1395) اقتصاد مقاومتی از نظریه تا عمل. تهران: قرارگاه خاتم‌الانبیاء و جهاد دانشگاهی امیرکبیر.
سریع‌القلم، محمود. (1390) عقلانیت و توسعه‌یافتگی ایران. تهران: فرزان روز.
ژید، شارل؛ شارل ریست. (1380) تاریخ عقاید اقتصادی، ترجمه کریم سنجابی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سمیعی نسب، مصطفی؛ عادل پیغامی، یاسر سلیمانی. (1394) جستارهایی در اقتصاد مقاومتی (مقاوم‌سازی اقتصادی در ادبیات متعارف؛ مبادی علمی و نظری): تاب‌آوری و آسیب‌پذیری. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق، ج 1.
قدیری اصل، باقر. (1368) سیر اندیشه‌های اقتصادی. تهران: دانشگاه تهران.
———. (1378) اقتصاد ملی و اقتصاد جهانی، تجانس‌ها و تعارض‌ها، ترجمه عزیز کیاوند. تهران: دیدار
مؤمنی، فرشاد. (1395، بهار) «بنیة تولید ملی؛ بررسی انتقادی برنامه‌های توسعه و عملکرد اقتصادی،» فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 5، 1: 169-147، .
———. ( 1394) اقتصاد سیاسی توسعه در ایران امروز. تهران: انتشارات نقش و نگار.
نوفرستی، محمد. (1395). «اقتصاد مقاومتی و راه‌های دستیابی به آن،» فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، 4: 168-157. در: http://www.jmsp.ir/article_42054.html (22 خرداد 1397).
یوسفی، محمدعلی. (1395) مبانی و مدل‌های مشارکت مردمی در اقتصاد مقاومتی. تهران: انتشارات مقاومت.
Miller, Ethan. (2010) "Solidarity Economy: Key Concepts and Issues," in Emily Kawano, Tom Masterson and Jonathan Teller-Ellsberg, eds. Solidarity Economy I: Building Alternatives for People and Planet. Amherst, MA: Center for Popular Economics. Available at: http://www.socioeco.org/bdf_fiche-document-429_en.html (Accessed 2 June 2021).
Paehlke, Robert. (2005) “Sustainability as a Bridging Concept,” Conservation Biology 19, 1: 36–38. Available at: http://www.jstor.org/stable/3591005 (Accessed 2 July 2020).
World Commission on Environmental and Development (WCED). (1987) Our Common Future. Oxford: Oxford University Press.
