پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,504 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,122,623 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,230,682 |
بازتاب اندیشه نجومی جامعه ایلخانی در نقوش کاشی‌های زرین‌فام کوکبی | ||
| پژوهش‌های علوم تاریخی | ||
| مقاله 4، دوره 13، شماره 2، شهریور 1400، صفحه 69-94 اصل مقاله (816.5 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhss.2021.322280.473391 | ||
| نویسندگان | ||
| مجید بهدانی* 1؛ سید ابوتراب احمدپناه2 | ||
| 1دانشجوی دکتری هنراسلامی دانشگاه تربیت مدرس | ||
| 2استادیار گروه گرافیک دانشگاه تربیت مدرس | ||
| چکیده | ||
| اندیشه و سنت نجومی سابقه‌ای دیرین در علم، فرهنگ و هنر ایران دارد. این اندیشه جوامع و جوانب مختلف دوره‌های تاریخی ایران را تحت تأثیر خود قرار داده است. این اندیشه در سدۀ هفتم هجری با آمدن مغولان و شروع حکومت ایلخانان از رونق بیشتری برخوردار شد و بر همه جوانب جامعه تأثیر گذاشت. از آنجایی که آثار هنری جوهر جامعه‌اند و هنرمندان از چشمه اندیشه، سنت و باورهای رایج در اجتماع سیراب می‌شوند؛ شاهد حجم گسترده‌ای از آثار هنری مخصوصاً کاشی‌های کوکبی با نقوش تزئینی نجومی در عصر ایلخانی هستیم. این کاشی‌ها بخش زیادی از بناهای امامزاده‌ها را در دورۀ ایلخانی آراسته‌اند. ازآنجایی‌که استفاده از نقوش تزئینی حیوانی در بناهای مذهبی در هنر ایرانی-اسلامی سابقه‌ای نداشته و محل ایراد بوده است؛ هدف پژوهش بر آشکار ساختن این ارتباط استوار است. در راستای هدف، نقوش تزئینی-حیوانی هشت تا از کاشی‌های کوکبی عصر ایلخانی تجزیه‌وتحلیل شده و ضمن تطبیق با نقاشی‌های رساله نجومی صورالکواکب عبدالرحمن صوفی رازی به پیشینه کاربرد این نقوش نیز پرداخته شده است. در همین راستا پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که چه ارتباطی بین نقوش تزئینی-حیوانی کاشی‌های کوکبی عصر ایلخانی با اندیشه و سنت نجومی رایج در آن عصر وجود دارد؟ روش تحقیق این مقاله توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای گردآوری‌شده است. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که نقوش تزئینی-حیوانی کاشی‌های کوکبی صرفاً کارکردی تزئینی نداشته بلکه حاوی مفاهیم نمادین نجومی است و تأثیرات آشکاری از نقاشی‌های صورالکواکب صوفی دارند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| کاشی کوکبی؛ نقوش تزئینی؛ اندیشه نجومی؛ صور فلکی؛ ایلخانان | ||
| مراجع | ||
|
آکرمن، فیلیس، «مهرهای ساسانی»، سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا امروز، آرتر پوپ و
فیلیس آکرمن، جلد دوم، ترجمۀ ناصر نوروززاده چگینی، تهران، علمی و فرهنگی، 1387.
آیتی، عبدالمحمد، تحریر تاریخ وصاف، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1346.
ابونصر محمد بدرالدین، فراهانی، نصاب الصبیان، به اهتمام محمد جواد مشکور، تهران، 1349.
اشپولر، برتولد، تاریخ مغول در ایران، ترجمۀ محمود میرآفتاب، تهران، علمی و فرهنگی،1376.
اعتمادالسلطنه، محمدحسنخان، مطلع الشمس در تاریخ و جغرافیای مشروح بلاد و اماکن خراسان، جلد
3، تهران، نشر فرهنگسرا، 1363.
انوری، دیوان انوری، به کوشش سعید نفیسی، تهران، نشر سکه، 1364.
بیانی، شیرین، دین و دولت در ایران عهد مغول، ج1، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1389.
خلیل شروانی، جمال، نزهة المجالس، تصحیح و مقدمه و حواشی دکتر محمدامین ریاحی، چاپ دوم،
تهران، علمی، 1375.
طبری، محمدکاظم بن رضا، فصول الطبری، شمارۀ نسخه 3333، محفوظ در کتابخانه و موزۀ ملی ملک.
فرنبغ دادگی، بندهش، ترجمۀ مهرداد بهار، تهران، توس، 1395.
فریه، ر.دبلیو، هنرهای ایران، ترجمۀ پرویز مرزبان، تهران، فرزان روز، 1374.
کاشانی، افضل‌الدین محمد، مصنفات، تصحیح مجتبی مینوی-یحیی مهدوی، چاپ دوم، تهران، خوارزمی،
1366.
کسروی، احمد، کاروند، به کوشش یحیی ذکاء، تهران، بهمن، 2536.
کوپر، جی.سی، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمۀ ملیحه کرباسیان، تهران، فرشاد، 1386.
گنجوی، مهستی، رباعیات، مقدمه رفائیل حسینوف، باکو، یازیچی، 1985.
گیاهی یزدی، حمیدرضا، «ثور»، دانشنامه جهان اسلام، شمارۀ 9، 157-154، 1384.
مارکوپولو، سفرنامه مارکوپولو، ترجمۀ سید منصور سجادی و آنجلادی جوانی رومانو، تهران، گویش، 1363.
مصفی، ابوالفضل، فرهنگ اصطلاحات نجومی همراه با واژه‌های کیهانی در شعر فارسی، تبریز، انتشارات
مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران، 1357.
مکلا، ابراهیم، «شیر و خورشید: نشان رسمی دولت ایران»، وزارت امور خارجه، شمارۀ 12، 170-106،
1344.
نبئی، ابوالفضل، «تقویم دوازده حیوانی در تاریخ و فرهنگ ایرانی»، آینده، سال هشتم، شمارۀ 7، 388-
397، 1361.
نظامی، الیاس بن یوسف، هفت‌پیکر، تصحیح بهروز ثروتیان، تهران، امیرکبیر، 1391.
نفیسی، سعید، درفش ایران و شیر و خورشید، تهران، چاپ رنگین، 1328.
واتسون، آلیور، سفال زرین‌فام ایرانی، ترجمۀ شکوه ذاکری، تهران، سروش، 1390.
ورجاوند، پرویز، کاوش رصدخانه مراغه و نگاهی به پیشینه دانش ستارهشناسی در ایران، تهران،
امیرکبیر،1384.
ولس، امی، «نسخه‌ای قدیمی از رساله عبدالرحمن صوفی در کتابخانه بادلیان آکسفورد در صورت‌های
فلکی اسلامی»، شمایل‌نگاری صور نجومی در آثار هنر اسلامی، طاهر رضازاده، مترجمان طاهر رضازاده و مریم خسروشاهی، تهران، فرهنگستان هنر، 1397.
هارتنر، ویلی، «تقویم‌های ایران باستان»، تاریخ ایران کمبریج، جلد دوم، دوره‌های ماد و هخامنشی،
قسمت دوم، ویراستار ایلیاگرشویچ، ترجمه تیمور قادری، تهران، مهتاب، 1396.
Bahrami, M. “Le problème des ateliers détoiles de faïence lustrée”, Revue des Arts
Asiatiques, Vol. 10, No. 4, 180-191, 1936.
Black, J.& Green, A. Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia, London, The British Museum Press, 2004.
Blake,S. Astronomy and Astrology in the Islamic World, Edinburgh University Press,2016.
Krappe, A.H. "The Anatolian Lion God", Journal of the American Oriental Society, Vol. 65, No. 3, 144-154, 1945.
Nyamaa, B. The Coins of Mongol Empire and Clan Tamgha of Khans (XIII-XIV), Mongol ULS, 2005.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 457 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 499 |
||