تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,495 |
تعداد مقالات | 70,192 |
تعداد مشاهده مقاله | 123,363,942 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 96,588,911 |
پژوهشی در تکوین و تحول آرامگاههای برجی پرّهدار در معماری اسلامی ایران مورد مطالعاتی: برج اظهر درگزین | ||
مطالعات باستان شناسی | ||
مقاله 10، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 25، خرداد 1400، صفحه 211-234 اصل مقاله (1.16 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2019.290416.142790 | ||
نویسندگان | ||
ﺭﺿﺎ ﻧﻆﺮﻱ اﺭﺷﺪ* 1؛ حسن کریمیان2 | ||
1استادیار گروه باستانشناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران. | ||
2استاد گروه باستانشناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
آرامگاهها و یادمانهای تدفینی در فرهنگ، تمدن و معماری دوران اسلامی همواره جایگاه برجسته و والایی داشتهاند و بخش اعظمی از روند تکامل معماری دوران اسلامی در آنها قابل مشاهده و پیگیری است. آرامگاه برجی پرّهدار موسوم به امامزاده اظهر درگزین، از آثار شاخصِ آرامگاهی است که تاکنون به گونۀ جامعی ارزیابی نشده است. هدفِ پژوهش حاضر، بررسی ویژگیهای ساختاری، عناصر تزیینی، نوآوریهای معماری و تباردانی و هویتیابی شخص مدفون در بنا و همچنین بررسی و تحلیل این یادمان به منزلۀ یکی از معدود آرامگاههای برجی با نقشه و طرح پرهّدار و ستارهایشکل و مقایسۀ آن با برخی بناهای مشابه است. پرسشهایی که بنیان پژوهش پیشِرو را تشکیل میدهند عبارتاند از: 1ـ بنای موسوم به امامزاده اظهر در چه تاریخی و دورهای احداثشده و قابل مقایسه با کدام آثار معماری مشابه است؟ 2ـ ویژگیها، مشخصهها و نوآوریهای معماری و تزیینی بنا کدامند؟ 3ـ با توجه به اهمیت فراوان منطقه درگزین در دوران مختلف بهخصوص در قرون میانی اسلام و ظهور شخصیتهای برجستۀ سیاسی، دینی و...در این منطقه، شناخت هویت و کیستی شخص مدفون در مزار چگونه تبیین میشود؟ برآیند پژوهش نشان میدهد برجمقبرۀ اظهر در نیمۀ یکم قرن هشتم هجری و در دورۀ تسلط ایلخانان (750ـ 654ق)، به عنوان واپسین آرامگاه برجی با نقشه و طرح مضّرس یا پرهدار در تاریخ معماری اسلامی ایران و مطابق با الگوهای معماری و تزیینی رایج این عهد و تحت تأثیر برخی برجآرامگاههای نواحی شمالی و مرکزی ایران، به منظورِ دفن یکی از شخصیتهای دینی برجستة منطقۀ درگزین، به نام شیخ شرفالدین درگزینی احداث شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
درگزین؛ آرامگاه برجی؛ ویژگیهای ساختاری؛ نقشهی پرهدار؛ دورۀ ایلخانی | ||
مراجع | ||
اذکایی، پرویز، (1392)، درگزین تا کاشان، کاشان، سورۀ تماشا.
اولیاچلبی، محمدظلی، (1314)، سفرنامه، استانبول، اقدام مطبعهسی.
بورکهارت، تیتوس، (1365)، هنر اسلامی: زبان و بیان، ترجمۀ مسعود رجبنیا، تهران، سروش.
پوپ، آرتور، (1373)، معماری ایران، ترجمۀ غلامحسین صدریافشار، تهران، فرهنگان.
حاتم، غلامعلی، (1379)، معماری اسلامی ایران در دورۀ سلجوقیان، تهران، مؤسسۀ انتشارات جهاد دانشگاهی.
خاقانی شروانی، (1357)، تحفة العراقین، طبع یحیی قریب، تهران، کتابهای جیبی.
دانشوری، عباس، (1390)، مقابر برجی سدههای میانی ایران: مطالعهای نگارهشناختی، ترجمۀ جواد نیستانی و زهره ذوالفقارکندری، تهران، سمت.
دیتس (دیز)، ارنست، (1387)، معماری دورۀ اسلامی: اصول و انواع. ترجمۀ باقر آیتاللهزاده شیرازی، در مجموعۀ سیری در هنر ایران، جلد سوم، زیر نظر آرتر پوپ و فیلیس آکرمن، ویرایش زیر نظر سیروس پرهام، تهران، علمی و فرهنگی.
زارعی، محمدابراهیم، (1399)، «بررسی و تحلیل حیات تاریخی شهر درگزین در دوران اسلامی»، پژوهشهای باستانشناسی ایران، ش 25، دورۀ دهم، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلیسینا، صص 206ـ 181.
شرفیصفا، حبیب و همکاران، (1396)، «تکوین خطوط مواصلاتی نواحی شرقی همدان و نقش آن در تکامل مراکز سکونتگاهی با تأکید بر ناحیۀ درگزین». پژوهشهای ایرانشناسی، سال 7، ش 2، دانشگاه تهران، صص 49-66. شعاریانستاری، ناصر، (1373)، «ابوالقاسم درگزینی»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 6، زیرنظر کاظم موسویبجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، صص 164- 162.
شیروانی، زینالعابدین، (1338)، بستانالسیاحه، به اهتمام و کوشش سنایی، تهران، بینا.
شیبانی، زرینتاج، (1368)، «برج علاءالدوله (علاءالدین) ورامین»، فصلنامۀ علمی، فنی و هنری اثر، شمارههای 15 و 16، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، صص30-6.
ـــــــــــــــ، (1369)، «امامزاده عبدالله و عبیدالله دماوند». فصلنامۀ علمی، فنی و هنری اثر، شمارههای 18 و 19، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، صص 156- 128.
صالحیکاخکی، احمد و بهاره تقوینژاد، (1395)، «پژوهشی بر آرایههای هندسی محرابهای گچبری دورۀ ایلخانی»، فصلنامۀ پژوهشهای معماری اسلامی، شماره 10، سال چهارم، تهران، دانشگاه علم و صنعت ایران، صص 94ـ77.
عِقابی، محمدمهدی (ویراستار)، (1378)، دائرةالمعارف بناهای تاریخی ایران در دورۀ اسلامی (بناهای آرامگاهی)، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
فاطمی، سیدابوالحسن، (1380)، سیمای گردشگری استان همدان، همدان، سازمان ایرانگردی و جهانگردی.
قمی، نجمالدین، (1363)، تاریخ الوزراء، به کوشش محمدتقی دانشپژوه، تهران، موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
کریمی، فاطمه، (1377)، امامزاده اظهر، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد نهم، زیر نظر کاظم موسوی، تهران، مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، صص 339- 337.
کیانی، محمدیوسف، (1374)، تاریخ هنر معماری ایران در دورۀ اسلامی، تهران، سمت.
گرابار، اُلگ، (1375)، «اولین بناهای یادبود اسلامی»، ترجمه کلود کرباسی، فصلنامۀ علمی، فنی و هنری اثر، شمارههای 27 و 26، تهران، سازمان میراثفرهنگی کشور، صص 59- 16.
مصطفوی، محمدتقی، (1332)، هگمتانه: آثار تاریخی همدان، تهران، انجمن آثار ملی.
مطراقچی، نصوح، (1379)، بیان منازل، ترجمه و تعلیق رحیم رئیسدانا، تهران، سازمان میراثفرهنگی کشور.
مستوفی، حمدالله، (1378)، نزهة القلوب، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، انتشارات طه.
نظریارشد، رضا، (1381)، «بناهای آرامگاهی همدان در دوران اسلامی». پایاننامۀ کارشناسیارشد باستانشناسی (دوران اسلامی). به راهنمایی دکتر سوسن بیانی و مشاورۀ دکتر حسن کریمیان، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران.
ــــــــــــــــ، (1384)، «بناهای آرامگاهی شهر همدان در دوران اسلامی». فصلنامۀ علمی، فنی و هنری اثر، شمارههای 39 ـ 38، تهران، سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور، صص 345ـ324.
ــــــــــــــــ، (1392)، بررسی و تحلیل باستانشناختی بناهای آرامگاهی دوران سلجوقی و ایلخانی استان همدان، رسالۀ دکتری باستانشناسی. به راهنمایی دکتر محمود طاووسی، دانشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، واحد علوم و تحقیقات.
ـــــــــــــــ، محمود طاووسی، سوسن بیانی، جواد نیستانی، (1393)، «پژوهشی باستانشناسی در بنای آرامگاهی برج قربان همدان»، مطالعات باستانشناسی، دورۀ 6، شمارۀ 1، شمارۀ پیاپی 9، دانشگاه تهران، صص 149ـ 163.
ـــــــــــــــ، (1395)، «بررسی و مطالعۀ باستانشناختی آرامگاه برجی باباحسین ملایر»، مجموعۀ مقالات کنگرۀ تاریخ معماری و شهرسازی استان همدان، همدان، سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان همدان، صص 232ـ221.
ــــــــــــــ، (1398)، «بررسی و مطالعۀ باستانشناسانۀ آرامگاه برجی حبقوق تویسرکان»، مجموعۀ مقالات نخستین همایش ملی باستانشناسی و تاریخ هنر، بابلسر، دانشگاه مازندران.
ــــــــــــــ و رضا خلج، (1398)، «پژوهشی در برج آرامگاهی شاهزادهحسین کُردان، استان البرز»، مجموعۀ مقالات نخستین همایش ملی باستانشناسی و تاریخ هنر، بابلسر، دانشگاه مازندران.
یوسفی، نگار، (1392)، «پژوهشی پیرامون برج منسوب به طغرل در ری»، صفه، شمارۀ 62، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، صص 78ـ 102.
ــــــــــــ، (1396)، «بررسی و تحلیل برج مهماندوست دامغان»، فصلنامۀ علمی، فنی و هنری اثر، شمارۀ 79، تهران، سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور، صص 75 ـ 88.
ویلبر، دونالد، (1365)، معماری اسلامی ایران در دورۀ ایلخانیان، ترجمۀ عبدالله فریار، تهران، علمی و فرهنگی.
مویدی، عاطفه، (1390)، سالنامه آماری استان همدان در سال 1389، همدان، معاونت برنامهریزی استانداری همدان.
هیلنبراند، رابرت، (1379)، «برج آرامگاهی پرّهدار بسطام»، ترجمه کرامتاله افسر، در هنر و جامعه در جهان ایرانی، به کوشش شهریار عدل، ترجمه و ویرایش زیر نظر احسان اشراقی و شهریار عدل، تهران، توس.
ــــــــــــــ، (1383)، معماری اسلامی: عملکرد، شکل و معنا، ترجمۀ باقر آیتاللهزاده شیرازی، تهران، روزنه.
Adkai. P. 1994. “Darjazin”. Encyclopaedia Iranica. Vol. VII. fase. 1. pp: 36-55 Azkai. P. 2013. Dargazin to Kashan. Kashan: SurehTamasha Pub [In Persian]. Burckhardt. T. 1986. Islamic Art: Language and Expression. Trans into Persian by Massoud Rajabnia. Tehran: Soroush publishing [In Persian]. Daneshvari. A. 2012. Tower Shrines in Middle Centuries of Iran; A Hieroglyphic Survey. Tehran; Samat Publications [In Persian]. Diez. E. 2008. The Architecture of Islamic Era; Principles and Sorts. Tans into Persian by Bagher Ayatullahzadeh Shirazi. Tehran: Elmi Farhangi Pubishers [In Persian]. Eghabi. M. 1999. Encyclopedia of Historical Buildings in Islamic Era. Tehran: Center for Studies on Islamic Art and Culture [In Persian]. Fatemi. S. 2001. The Tourism Scope of Hamadan Province. Hamadan: Tourism Management Organization [In Persian]. Ghomi. N. 1984. Tarihk-o-Avozara (The History of Ministers).Ed. Mohammad Taghi Daneshpajoh. Tehran: The Center for Cultural Studies. [In Persian]. Godard. A. 1949. “ Les coupoles”. Athar-e-Iran. Paris. Grabar. Oleg. 1996. The First Islamic Monumental Building. Trans. into Persian by Clod Karbasi. The Technical Journal of Assar. (26-7), 16-59. [In Persian]. Hatam. G. 2000. Islamic Architecture in Salukis Era. Tehran: Jahad Daneshgahi publishers [In Persian]. Hillenbrand. R. 2000. The Finny Tower Sepulcher of Bastam. Trans. into Persian Keramtulla Afssar. In Art and Society in Iranian World. Tehran: Tuss publishers [In Persian]. ------------------. 2004. .Islamic Architecture: Performance, Shape and Meaning. Trans. into Persian by Bagher Ayatullazadeh Shirazi. Tehran: Ruzaneh [In Persian]. Karimi. F. 1998. “Imamzadeh Azhar” in Great Islamic Encyclopedia, 6th vol. Tehran: The Center for Islamic Encyclopedia Press. 337-339 [In Persian]. Khaghani. S. 1978. Tohfit-o- Alaraghin, ed. Yahya Gharib. Tehran: Pocket Books Publishing [In Persian]. Kiani. M. 1995. The History of Architecture Art of Iran in Islamic Era. Tehran: Samt [In Persian]. Kleiss. W. 1971. “Erkundungsfahrten in Iran 1970”. AMI. Band 4. pp: 106-109. Moayedi. A. 2011. The Statistical Calendar of Hamadan Province in 2000. The Vice-presidency of Planning of Hamadan press [In Persian]. Metraghchi. N 2000. Relating the Stages. Trans. into Persian by R. Rais Dana. Tehran: Cultural Heritage Organization Press [In Persian]. Momeni. M. and Kalafchi. 2001. “The Collection of Funeral Towers of Hamadan Province” the Second Conference on the History of Architecture and Urbanization. Kerman, Cultural Heritage Organization, 659-682 [In Persian]. Mostafavi. M. 1988. Hegmataneh: Historical Works of Hamadan. Tehran: The National Works Association Press [In Persian]. Mustofi. H. 1999. Nozat-o-Agholob (The Hearts’ Bliss).Ed. Mohammad Dabir Siaghi. Tehran: Taha Publication [In Persian]. Nazari Arshad. R. 2002. “An Architectural Study of Funeral Buildings in Seljuk and Ilkhanate Dynasties. PhD thesis, Advisor, Mahmud Tavousi, PhD. Islamic Azad University, Research and Sciences Branch [In Persian]. ----------------------. 2002.“The Funeral Buildings of Hamadan in Islamic Era”.MA dissertation in Archeology.Tehran University [In Persian]. -----------------------. 2005.“The Funeral Buildings of Hamadan in Islamic Era”.The Scientific Journal of Assar. The Cultural Heritage and Tourism Organization (38-9). 324-345 [In Persian]. -----------------------. 2016. “An Architectural Study of the Tower Sepulcher of Baba Hossien in Malyaer”. The Provincial Congress on the History of Architecture and Urbanization in Hamadan Province. The Cultural Heritage and Tourism Organization of Hamadan.221-232 [In Persian]. Nazari Arshad, R, and R. Khalaj. 2019. “A Study of the Tower Sepulcre of Sahzdeh Hossein of Kurdan in Alborz Province” the First Conference on Architecture and the History of Arts. Babolsar. Mazandarn University [In Persian]. Nazari Arshad. R. M. Tavosi. S. Bayani, and J.Neyesani. 2014.“An Architectural Study of the Funeral Building of Ghorban Tower”.Archaeological Studies Journal. 6 (1). 149-163 [In Persian]. Oluia-Chalabi. M. 1935. Istanbul. Eghdam publishers. Pope. A. 1994. Islamic Architecture. Trans into Persian by Gholam Hossein Sadri Afshar. Tehran. Farhangian Publishers [In Persian]. Salehi K. A. and B. Taghavinejad. 2016. “A Study of the Geometrical Decorations of Ilkhanate Era”.Islamic Architecture Studies Journal. (10). 77-94 [In Persian]. SharfiSafa. H. et al. 2017. “Evolution of Roads in Eastern Parts of Hamadan and its Role in the formation of Residential Regions: the Case of Daegazin Region”. Iran Studies Journal. (7). 2. 49-66 [In Persian]. Shoarian. S. N. 1994. “Abulfgsem Dargazini” in the Great Islamic Encyclopedia, 6th vol. Tehran: The Center for Islamic Encyclopedia Press. 162-164 [In Persian]. Shaybani. Z. 1989. “Imam Zadeh Abdullah of Damavand”. The Technical Journal of Assar. (18, 19). 128-156. Shaybani. Z. (1989). “The Alaldullah Tower of Varamin”. The Technical Journal of Assar. (18, 19). 6-30 [In Persian]. Shirvani. Z. 1959. Bostan-o-Alsiaha. Ed. Sannai. Tehran [In Persian]. Wilber. D. 1983. The Islamic Architecture of Iran in Ilkhanate Era. Trans. into Persian by Abdulla Faryar. Tehran: ElmiFarhangi Publication [In Persian]. Yusufi. N. 2014. “A Study of Toghrol Tower in Ray”.Sofeh Quarterly, Shahid Beheshti University. (62). 78-102 [In Persian]. ------------------. 2017 .“A Study of the Mehmandoost Tower in Damghan.Assar technical Journal. The Cultural Heritage and Tourism Organization of Iran. (79). 75-88 [In Persian]. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 820 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 470 |