تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,495 |
تعداد مقالات | 70,192 |
تعداد مشاهده مقاله | 123,364,089 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 96,589,178 |
بررسی تغییرات فرهنگی منطقۀ زرندیه از دورۀ مس و سنگ تا دوران اسلامی، بر اساس نتایج بررسی باستانشناختی | ||
مطالعات باستان شناسی | ||
مقاله 1، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 25، خرداد 1400، صفحه 1-22 اصل مقاله (1.3 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2019.285834.142755 | ||
نویسندگان | ||
حنان بحرانی پور1؛ مژگان خان مرادی* 2 | ||
1دانش آموخته دکتری باستان شناسی، پژوهشکده باستان شناسی، تهران، ایران. | ||
2استادیار گروه باستان شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
زرندیه در استان مرکزی و در حاشیه ی شمال غربی فلات مرکزی قرار دارد. این منطقه تا اواخر دهه ی 1380 خورشیدی از نظر پژوهش های باستانشناختی منطقه ای تقریباً کم شناخته بود. در سال1387 بررسی این شهرستان با هدف شناسایی مکان های باستانی، شناسایی عوامل تأثیرگذار در شکلگیری استقرارها و برهمکنش های فرهنگی با مناطق همجوار صورت گرفت. تعداد، نوع و وسعت محوطه ها، ارتباط زمانی و مکانی بین استقرارها، بسط و گسست استقرارها در دوران مختلف از جمله پرسشهای بنیادین این برنامهی میدانی بود. در نتیجهی این بررسی که هم دشت و هم مناطق کوهستانی را در بر می گرفت، 99 اثر تاریخی که به دورهی مس و سنگ تا دوران اسلامی متأخر قابل تاریخ گذاری هستند، شناسایی گردید. این آثار شامل محوطه های بزرگ، تپه، مسجد، امامزاده، پل، آب انبار، یخچال، کاروانسرا، قلعه، حمام و کبوترخانه است که هم در دشت زرندیه و هم در دامنه های کوه خرقان کشف شدند. قدمت کهنترین استقرارهای شناسایی شده به دورهی مس و سنگ میرسد. محوطه هایی از دوران مفرغ و آهن نیز شناسایی گردید. در دوران تاریخی تعداد محوطه ها کاهش مییابد. با این حال بیشترین فراوانی آثار به دوران اسلامی تعلق دارد. در دوران اسلامی با ایجاد شهر و روستاهای بزرگ و کوچک و همچنین با ساخت بناهای مختلف با کاربری های متفاوت مواجه هستیم. بررسی صورت گرفته نشان می دهد که آثار شناسایی شده عمدتاً در دشت شکل گرفته اند. | ||
کلیدواژهها | ||
زرندیه؛ استقرار؛ بررسی باستانشناختی؛ فلات مرکزی؛ استان مرکزی | ||
مراجع | ||
ابن حوقل، ابوالقاسم محمد، (1345)، صورة الارض، ترجمۀ جعفر شعار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. ابن خرداذبه، ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله، (1370)، المسالک و الممالک، ترجمۀ سعید خاکرند، تهران، تاریخ ملل . ابن رسته، احمد بن عمر، (1365)، اعلاق النفیسه، ترجمه و تعلیق حسین قره چانلو، تهران، امیرکبیر. اصطخری، ابواسحاق ابراهیم بن محمد (1367)، المسالک و الممالک، به کوشش ایرج افشار، تهران، علمی و فرهنگی. جعفری، عباس، (1379)، گیتاشناسی ایران، جلد سوم، تهران، مؤسسۀ جغرافیایی و کارتوگرافی و گیتاشناسی. جیهانی، ابوالقاسم بن احمد، (1368)، اشکال العالم، ترجمۀ علی بن عبدالسلام کاتب، با مقدمه و تعلیقات فیروز منصوری، تهران، آستان قدس رضوی. خدیش، پوریا، (1394)، «دستاوردهای بررسی فراگیر دشت ساوه، استان مرکزی»، پژوهشهای باستانشناسی مدرس، شمارۀ 10 و 11، صص 186-171. دارابی، حجت، عابدی، اکبر، اسکندری، نصیر، علیزاده، محمد، (1388)، «گزارش مقدماتی بررسی باستانشناسی شهرستان دلیجان»، پژوهشهای باستانشناسی مدرس، سال اول، شمارۀ 2، صص 129-112. رضالو، رضا، (1380)، «باستانشناسی و محیط زیست تپه گزنک صدرآباد ساوه از دیدگاه باستانشناسی چشم انداز»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد باستانشناسی، استاد راهنما علیرضا هژبری نوبری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات (منتشرنشده). روستایی، کورش، آزادی، احمد (1396)، «روابط فرهنگی زاگرس مرکزی و فلات مرکزی در هزارۀ چهارم ق.م: شواهدی از محوطۀ شط غیله، ملایر»، پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارۀ 14، صص 58-39. رهبر، مهدی، (1382)، سومین فصل کاوشهای باستانشناسی خورهه، تهران، معاونت پژوهشی میراث فرهنگی کشور، مدیریت میراث فرهنگی استان مرکزی. شیرزاده، غلام، کاکا، غفور، محمدی، منیره، (1391)، «گزارش مقدماتی بررسی و شناسایی باستانشناسی شهرستان خمین»، باستانشناسی ایران، سال دوم، ش 1، صص 40-21. شیرزاده، غلام، کاکا، غفور، محمدی، منیره، (1392 الف)، «مطالعات باستانشناسی استان مرکزی؛ چالشها و چشماندازها»، مجموعۀ مقالات اولین همایش ملی باستانشناسی ایران (دستاوردها، فرصتها، آسیبها)، دانشکده هنر دانشگاه بیرجند (اردیبهشت 1392)، به کوشش حسن هاشمی زرج آباد، بیرجند، دانشگاه بیرجند، صص 13-1. شیرزاده، غلام، شراهی، اسماعیل، کاکا، غفور، (1392 ب)، «گزارش بررسی و شناسایی شهرستان کمیجان، استان مرکزی»، پیام باستانشناس، سال دهم، ش 19، صص 51-71. صدیقیان، حسین، (1389)، «بررسی باستانشناسی سفالهای اسلامی محوطه مشکین تپه پرندک»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد باستانشناسی، استاد راهنما فیروز مهجور، دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی (منتشرنشده). عبدالهی، مصطفی، نیکنامی، کمالالدین، حصاری، مرتضی، سرداری زارچی، علیرضا، (1393)، «روستانشینی و تغییرات فرهنگی جوامع شرق زاگرس مرکزی: کاوش باستانشناختی تپۀ قِلاگپ»، مطالعات باستانشناسی، شمارۀ 9، صص 87-67. عزیزی خرانقی، نیکنامی، کمالالدین، (1392)، «دورۀ مس سنگی جدید در تپه سگزآباد بر مبنای یافتههای سفالی»، پیام باستانشناس، شمارۀ 20، صص 66-51. عظیم زاده، هوشنگ، (54-1353)، بررسی باستانشناسی شهرستان ساوه، مرکز اسناد پژوهشکدۀ باستانشناسی (منتشرنشده). علی بیگی، سجاد، (1389)، «از سرگیری پژوهشهای باستانشناختی در محوطه پارتی بیستون»، پژوهشهای باستانشناسی مدرس، شمارۀ 3، صص 69-39. فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور، (1369)، فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. کلایس، ولفرام، (1393)، «در مورد توپوگرافی دامنه پارتی در بیستون»، ترجمۀ محـمدعلی پوستی، در مجموعۀ مقالههای باستانشناسی در بیستون، به کوشش حسین راعی و مژگان خانمرادی، تهران، ایران نگار، صص 175-129. گیرشمن، رومن، (1379)، سیلک کاشان، جلد اول، ترجمۀ اصغر کریمی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه). مختاری طالقانی، اسکندر، (1376)، «تحلیل آماری بررسیهای باستانشناسی منطقه ساوه»، در یادنامۀ گردهمایی باستانشناسی شوش 28-25 فروردین ماه 1373 شمسی، به کوشش محمود موسوی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، صص 293-253. مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد، (1361)، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ترجمۀ علینقی منزوی، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران. مهجور، فیروز و حسین صدیقیان، (1388)، «بررسی سفالهای اسلامی محوطۀ مشکین تپه پرندک در استان مرکزی»، پیام باستانشناس، ش 12، صص 120-104. مهجور، فیروز، صدیقیان، حسین، موسوی نیا، مهدی خاکساری، غزل، (1389)، «پیشنهادی برای تعیین محل شهر مشکویه بر اساس اسناد تاریخی و شواهد باستانشناسی»، پژوهشهای باستانشناسی مدرس، سال دوم و سوم، ش 4 و 5، صص 203-193. نعمتی، محمدرضا، (1388)، گزارش گمانهزنی به منظور تعیین عرصه و حریم پیشنهادی محوطة مشکین تپه پرندک، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان مرکزی، (منتشرنشده). نوری شادمهانی، رضا، (1389)، تبیین جایگاه مشکویه (مشکین تپه) در فرایند تولید سفال ایران قبل از مغول، رسالۀ دکتری باستانشناسی دوران اسلامی، استاد راهنما هایده لاله، دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی (منتشرنشده). نوری شادمهانی، رضا، (1391)، «گزارش فصل اول کاوش مشکویه (مشکین تپه) ساوه»، در چکیده مقالههای یازدهمین گردهم آیی سالانۀ باستانشناسی ایران، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، ص 449. هنریکسون، رابرت، (1386)، «گودین III و گاهنگاری غرب مرکز ایران در حدود 2600-1400 ق.م» در باستانشناسی غرب ایران، ویراستار فرانک هول، ترجمۀ زهرا باستی، تهران، سمت، صص 447-406. Abdollahi. M. Niknami. K. Hesari. M. Sardari Zarchi. A. 2014. Village life and the cultural transformations of the eastern central Zagros societies: Archaeological excavation at Tappeh Qela-Gap. Journal of Archaeological Studies 6: 67-86. [In Persian].Alibaigi. A. 2010. Resuming archaeological researches in the Parthian site of Bisotun, Modares Archeological Research 2) 3(: 39-69. [In Persian]. Azem Zadeh. H. 1973-4. Archaeological survey at Saveh. Documents Center of Cultural Heritage Organization. [In Persian]. Azizi Khranaghi. M. H. Niknami. K. 2014. Late Chalcolithic period of Tepe Segzabad. Payam -E Bastanshenas 10) 20(: 51 - 68. [In Persian].Darabi. H. Abedi. A. Eskandari. N. Alizadeh. M. 2010. Preliminary report on the archaeological survey at Delijan county, center of Iran plateau. Modares Archeological Research 1) 2(: 112-129. [In Persian]. Djamali. M. Esu. D. Gliozzi. E. Okhravi. R. Soulié – Marsche. I. 2006. Palaeoenvironment of a Lacustrine-Palustrine Carbonate complex: Zarand basin, Saveh, central Iran. Palaeogeography Palaeoclimatology Palaeoecology (237(: 315-334. Eskndari. N. Abedi. A. Niazi. N. Saeediyan. S. 2010. Tapeh Mes: A Possible Middle Palaeolithic site in the Delijan plain, central Iran. Antiquity 323. Ghirshman. R. 1938. Fouilles de Sialk près de Kashan 1933. 1934. 1937. Vol. I. Paris. Paul Geuthner. Hendrickson. R. 1987. The Godin III chronology for central western Iran 2600-1400 B.C. In: Hole. F. (ed.). The Archaeology of Western Iran. Washington. D.C and London. Smithsonian Institution Press: 205-27.Ibn Hawqal. A. 1966. Surat al-‘Ard, Tehran. Bonyad-e Farhang-e Iran Publications. [In Persian]. Ibn ḵurdādbih. Obiydallah b. Abdullah. 1991. Masālik va Mamālik. Tehran. Moasise Moṭāli ‘āt va Entišārāt-e Tārīḵī-e Milal. [In Persian] Ibn Rusta. Aḥmad b. ‘Omar. 1986. Alāq al-Nafīsa. Tehran. Amīr Kabīr. [In Persian]. Istakhri. A. 1988. Masalik al-Mamalik. Tehran. Foundations for Dr. Mahmoud Afshar Yazdi. [In Persian]. Jafari. A. 2000. Iranian Geology. Tehran. Gitashenasi Geographical and Cartographic Institute. [In Persian].Jayhani. A. 1989. Ashkal al-'alam. Tehran. Astan e qhods e Razavi. [In Persian]. Keall, E.J. Keall, M. 1981. The Qalʿeh-i Yazdigird pottery: A statistical approach. Iran XIX: 33-80. Khadish. P. 2014. Results of the full - coverage archaeological survey at Saveh county: Markazi province. Modares Archeological Research 5&6) 10&11(: 171-186. [In Persian]. Kleiss. W. 1970. Zur Topographie des Partherhangs in Bisotun. Archäologische Mitteilungen aus Iran 3: 133-168. Kleiss. W. 1983. Khowrabad und Djamgaran, Zwei Vorgeschichtliche siedlungen am Wetrand des Zentraliranischen Plateaus. AMI: 69-103. Levine. L. D. Young. T. C. Jr. 1987. A summary of the ceramic assemblages of the central western Zagros from the Middle Neolithic to the late third Millennium BC. In: Hout. J. L. (ed.). Prehistoire de la Mesopotamie. Paris. Centre National de la Recherche Scientifique, Colloques Internationaux; 15-53. Mahjour. F. Sedighian. H. 2009. The review on Islamic potteries from the sites of Moshken Tape. Parandak in central Province. Payam -E Bastanshenas 6 (12): 105 – 120. [In Persian].Mahjour. F. Sedighian. H. Mosavi- Niya. M. Khaksari. Gh. 2010. The location of the Moshkoye city: Based on historical documents and archaeological record. Modares Archeological Research 2&3 (4&5): 193-203. [In Persian]. Majidzadeh. Y. 1976. The early prehistoric cultures of the central Plateau of Iran: An archaeological history of its development during the fifth & fourth millennia B.C. PhD thesis. Department of Near Eastern Languages and Civilizations. University of Chicago. Majidzadeh. Y. 2008. Excavations at Tepe Ghabristan, Iran. Rome. ISIAO. Maqdisi. Abu Abdullah Mohammad Ibn Ahmad. 1982. Ahsan al-Taqasim fi Ma'rafat al-Aqalim. Translated by Alinaghi Monzavi. part II. Tehran. Iranian Authors and Translators Company. [In Persian].Mokhtari Taleghani. E. 1994. Statistical analysis of archaeological studies in Saveh region. In: Mousavi. M. (ed.). Archaeological Symposium of Iran in Shush. Tehran. Cultural Heritage Organization: 253-293. [In Persian].Nemati. M. 2009. Report of sounding at Moshkin Tape Parandak, Documents Center of Cultural Heritage Organization of Markazi Province. [In Persian]. Nouri Shadmahani. R. 2010. Explaining the position of Moshkoyeh (Moshkin Tape) in pottery industrial process of Iran before Mongol. PhD Thesis. Department of Archeology .University of Tehran. [In Persian]. Nouri Shadmahani. R. 2013. Report on the first season of excavations at Moshkoyeh (Moshkin tape) Saveh. Proceedings of the 11th Annual Iranian Archaeological Conference: 449. [In Persian]. Rahbar. M. 2009. The third archaeological excavation season at Khorheh. Center of Cultural Heritage Organization of Markazi Province. [In Persian]. Rezalo. R. 2001. Tepe Gaznak Sadrabad Saveh from the point of the landscape archaeology and environment of the archaeology. MA Thesis. Department of Archeology. Tarbiat Modares University [In Persian]. Rothman. M. Badler. V. 2011. Contact and development in Godin period VI. In: On the high road: The history of Godin Tape. Iran. In: Gopnik. H. Rothman. M.S (eds.). Royal Ontario Museum: 67-138. Roustaei. K. Azadi. A. 2017. The cultural contact between central Zagros and central plateau During the 4th Millennium B. C: Further evidence from Shat Ghilah, Malayer. Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran 7 (14): 39 – 58. [In Persian]. Sedighian. H. 2010. The archaeological survey Islamic pottery in site of Moshken Tape Parandak. MA Thesis. Department of Archeology. University of Tehran. [In Persian]. Shirzadeh. Gh. Kaka. Gh. Mohamadi. M. 2012. Preliminary report on archaeological survey of Khomain, Markazi province. Bastanshenasi e Iran 2 (1): 21 – 40. [In Persian]. Shirzadeh. Gh. Kaka. Gh. Mohamadi. M. 2013a. Archaeological studies of Markazi province; challenges and prospects. Proceedings of the first National Archaeological Conference of Iran (achievements. opportunities and damages). Birjand. University of Birjand: 1-13.[In Persian]. Shirzadeh. Gh. Sharahi. E. Kaka. Gh. 2013b. Preliminary report on archaeological survey of Komijan, Markazi province. Payam -E Bastanshenas 10 (19): 51 – 72. [In Persian]. Talai. H. 2006. The Bronze Age in Iran. Tehran. SAMT. [In Persian]. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 644 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 603 |