بختیار نصرآبادی, راضیه, اردبیلی, محمدعلی. (1400). احالۀ دادرسی کیفری میان کشورها؛ بازشناسی مفهوم و چالش‌های عملی آن در نظام حقوقی ایران. , 12(2), 461-479. doi: 10.22059/jcl.2021.313481.634105
راضیه بختیار نصرآبادی; محمدعلی اردبیلی. "احالۀ دادرسی کیفری میان کشورها؛ بازشناسی مفهوم و چالش‌های عملی آن در نظام حقوقی ایران". , 12, 2, 1400, 461-479. doi: 10.22059/jcl.2021.313481.634105
بختیار نصرآبادی, راضیه, اردبیلی, محمدعلی. (1400). 'احالۀ دادرسی کیفری میان کشورها؛ بازشناسی مفهوم و چالش‌های عملی آن در نظام حقوقی ایران', , 12(2), pp. 461-479. doi: 10.22059/jcl.2021.313481.634105
بختیار نصرآبادی, راضیه, اردبیلی, محمدعلی. احالۀ دادرسی کیفری میان کشورها؛ بازشناسی مفهوم و چالش‌های عملی آن در نظام حقوقی ایران. , 1400; 12(2): 461-479. doi: 10.22059/jcl.2021.313481.634105
احالۀ دادرسی کیفری میان کشورها؛ بازشناسی مفهوم و چالش‌های عملی آن در نظام حقوقی ایران
1دانش‌آموختۀ دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشگاه آزاد علوم تحقیقات، تهران، ایران
2استاد دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
یکی از مباحث مهم در حقوق جزای بین‌الملل، تعیین قلمرو مکانی برای اجرای صلاحیت رسیدگی محاکم است. در این راستا، بر اساس اصل صلاحیت سرزمینی، تمامی جرایم ارتکاب‌یافته در محدودۀ قلمرو سرزمینی یک کشور، قابل تعقیب و محاکمه در همان کشور است. از سویی دیگر در مواردی مرتکب جرم تبعۀ کشور دیگری است یا ادلۀ وقوع جرم در کشور دیگری وجود دارد و چنانچه رسیدگی و محاکمه در این کشورها صورت پذیرد، با مقتضیات انصاف و عدالت، حفظ ادلۀ موجود، جلوگیری از اطالۀ دادرسی و ... بسیار نزدیک‌تر است. بر اساس یکی از جلوه‌های همکاری‌های حقوقی قضایی میان دولت‌ها، در انتقال یا احالۀ دادرسی در امور کیفری، کشوری که بالذات دارای صلاحیت رسیدگی به جرمی است، می‌تواند رسیدگی به آن جرم را به کشوری دیگر بر اساس اصول و موازین خاصی احاله دهد. حال سؤالی که در متون و پژوهش‌های حقوقی کمتر به آن پرداخته شده، این است که احالۀ دادرسی کیفری بین کشورها، اصولا چه مفهومی دارد؟ تفاوت آن با نهادهایی همچون انتقال محکومان یا استرداد مجرمان در چیست و در نهایت، جایگاه عملی این نهاد در نظام حقوقی کشورمان و چالش‌های عملی آن کدام است؟ بر این اساس در این پژوهش، ابتدا به بررسی مفهوم این نهاد و بازشناسی آن از مفاهیم مشابه می‌پردازیم، سپس به بررسی جایگاه عملی این نهاد و چالش‌های آن در نظام حقوقی قضایی کشورمان خواهیم پرداخت و در نهایت، تدابیری برای بهبود جایگاه این اقدام مفید در نظام عدالت کیفری ایران و رفع چالش‌های عملی موجود ارائه خواهیم داد.
بر این اساس، در این پژوهش ابتدا به بررسی مفهوم این نهاد و بازشناسی آن از مفاهیم مشابه خواهیم پرداخت، سپس به بررسی جایگاه عملی این نهاد و چالش های آن در نظام حقوقی قضایی کشورمان می پردازیم و در نهایت تدابیری برای بهبود جایگاه این اقدام مفید در نظام عدالت کیفری ایران و رفع چالش های عملی موجود ارائه خواهیم داد.
احمدی‌نژاد، مریم (1391). «موانع استرداد و اخراج مجرمین در رویۀ دادگاه اروپایی حقوق بشر»، فصلنامۀ پژوهش حقوق کیفری، سال اول، ش 1.
ارفع‌نیا، بهشید (1388). حقوق بین‌الملل خصوصی، ج 1، چ 2، تهران: انتشارات بهتاب.
انیس، ابراهیم (1384). المعجم الوسیط، مترجم: محمد بندرریگی، چ 1، تهران: انتشارات اسلامی.
آخوندی، محمود (1379). آیین دادرسی کیفری، ج 4، چ 1، تهران: انتشارات اشراق.
آزمایش، علی (1387). تقریرات درس حقوق بین‌المللی کیفری، دورۀ دکتری حقوق بین‌الملل، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه، نیمسال دوم.
آشوری، محمد (1383). حقوق بشر و مفاهیم مساوات، انصاف و عدالت، چ 1، تهران: انتشارات دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
بدری، حسن و پوربافرانی، حسن (1396). «انتقال دادرسی کیفری در حقوق اتحادیۀ اروپا و امکان‌سنجی پذیرش آن در حقوق ایران: با نگاهی به مبانی فقهی»، فصلنامۀ پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال چهارم، ش 1.
پرالوس، میشل (1377). «بررسی قاعدۀ منع تعقیب مجدد در حقوق جزای بین‌الملل و حقوق جوامع اروپا»، مترجم: علی اوسط جاوید‌زاده، مجلۀ حقوقی دادگستری، ش 25.
پوربافرانی، حسن (1393). حقوق جزای بین‌الملل، چ 7، تهران: انتشارات جنگل.
حبیب‌زاده، محمدجعفر؛ اردبیلی، محمدعلی؛ جانی‌پور، مجتبی (1384). «قاعدۀ منع محاکمه و مجازات مجدد در حقوق کیفری بین‌المللی»، فصلنامۀ مدرس علوم انسانی، ویژه‌نامۀ حقوق.
دل‌افروز، مصطفی و لطفی، فروزان (1397). «استرداد مجرمین در نظام‌های حقوقی ایران، کانادا و حقوق بین‌الملل»، فصلنامۀ علمی- حقوقی قانون‌یار، دورۀ 2، ش 8 .
دلخوش، علیرضا (1390). مقابله با جرایم بین‌المللی: تعهد دولت‌ها به همکاری، تهران: انتشارات شهر دانش.
دلماس مارتی، می ری (1376). «به دنبال حقوق جزای مشترک اروپایی»، مترجم: علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، مجلۀ حقوقی دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی.
رضوی فرد، بهزاد (1390). «حقوق کیفری بین‌المللی و زمینه‌های شکل‌گیری یک سیاست جنایی بین‌المللی»، فصلنامۀ آموزه‌های حقوق کیفری، ش 1.
زراعت، عباس (1382). آیین دادرسی کیفری، تهران: ف‍ک‍رس‍ازان.
سلیمی، صادق (1395). چکیدۀ حقوق جزای عمومی، چ 3، تهران: انتشارات جاودانه.
شکفته گوهری، معصومه و جانی‌پور، مجتبی (1396). «قاعدۀ مجرمیت متقابل در حقوق جزای بین‌الملل ایران»، مجلۀ پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، ش 7 .
صوفی زمرد، محسن (1395). «چگونگی تأثیرپذیری حقوق کیفری ایران از نظام حقوق بین‌الملل»، فصلنامۀ مطالعات بین‌المللی پلیس، سال ششم، ش 10.
عمید، حسن (1369). فرهنگ عمید، چ 3، تهران: انتشارات امیر کبیر.
مقتدر، هوشنگ (1357). «دولت و نظم عمومی»، مجلۀ کانون وکلا، سال سی‌ام، ش 143،144 و 145.
ب) خارجی
Painter, Richard (2011). “The Dodd-Frank Extraterritorial Jurisdiction Provision: Was It Effective, Needed or Sufficient?”, Harvard Business Law Review, vol. 1.
European Convention on the Transfer of Proceedings in Criminal Matters. Strasbourg, (15.V.1972).
FIDH (International Federation for Human Rights). Extraterritorial Jurisdiction in the European Union. A Study of the Laws and Practice In the 27 Member State of the European Union. Paris: FIDH, 2010.
Lowenfeld, Andreas (1980). Public Law in the International Arena: Conflict of Laws, International Law, and Some Suggestions for Their Interaction, Sijthoff & Noordhoff.
Model Agreement on the Transfer of Foreign Prisoners and Recommendations on the Treatment of Foreign Prisoners. Adopted by the Seventh Crime Congress, Milan, (26 August-6 September 1985) and endorsed by the General Assembly in resolution 40/32.
