تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,099,349 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,206,862 |
نظام نیارش گنبدخانة کهن کاشان (گنبدخانه مسجد جمعه) | ||
نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی | ||
دوره 25، شماره 3، آذر 1399، صفحه 73-86 اصل مقاله (18.91 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jfaup.2021.312670.672544 | ||
نویسندگان | ||
بابک عالمی* 1؛ صدیقه کمالی زارچی2 | ||
1عضو هیت علمی دانشکده معماری و هنر دانشگاه کاشان و مدیر اجرایی مجله مطالعات معماری ایران | ||
2دانشکده معماری و شهر سازی/ دانشگاه شهید بهشتی | ||
چکیده | ||
گنبد، فرمی است که تأثیر بسزایی در شکلگیری ساختارها و مناظر معماری ایران دارد. شناخت انواع، شیوههای ساخت، و عملکرد سازهای آن همواره دغدغه معماران و محققان بودهاست. این پژوهش، به گنبدخانه مسجد جامع کاشان، از معدود بناهای کهن و پابرجا پس از زلزلههای ویرانگر منطقه پرداختهاست. تاکنون به معماری و فنساخت این بنا پرداخته نشده است و بررسی آن نمایانگر تمایزاتی با گنبدهای مشابه است. هدف پژوهش، مستندنگاری، بررسی پیشینة تاریخی، تزیینات و شیوة ساخت این گنبدخانه است. راهبرد پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و تفسیری-تاریخی است. پژوهش با حضور در بنا، کار میدانی و همچنین مطالعه منابع کتابخانهای و اسناد شفاهی برای کنترل یافتهها و درک فنون بهکاررفته و آگاهی از فرایند ساخت انجامشدهاست. یافتههای پژوهش نشانمیدهد که گنبد متعلق به دوره ایلخانی و بهصورت دوپوسته گسسته است که با استفاده از فنِ شاهنگ و زنجیر و شابلون متحرک ساختهشده؛ شکل قوس گنبد داخلی، منحنی ریسمان آویختهاست. نتایج پژوهش ضمن شناسایى دقیق اجزا و چگونگى کاربرد مصالح و خشخاشىها در گنبد، نشانگر تشابه سلسله مراتب فن ساخت در منطقه، در مقایسه با گنبدخانهی چند بنای همدوره خود است. تزئینات ایوان و محراب، نمونه منحصربهفردی از کاربندی و مقرنس است. | ||
کلیدواژهها | ||
مسجد جمعه کاشان؛ فضای گنبدخانه؛ فن ساخت گنبد؛ گنبد دوپوسته گسسته؛ فن شاهنگ و زنجیر | ||
مراجع | ||
ارجمندفر، مسعود و علی زمانیفرد( 1387)، منار عنصر هویتبخش در مسجد جامع کاشان. دومین کنگرة معماری و شهرسازی ایران، ارگ بم، کرمان، جلد چهارم، 247-251. اسماعیلی سادیانی، معصومه و احمدیان فینی، ملیحه، (1392)، بررسی و تحلیل کورههای مسجد جامع کاشان. اولین همایش ملی باستانشناسی ایران، بیرجند. اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان،(1367)، مرآت البلدان، به کوشش عبدالحسین نوایی، میرهاشم محدث، تهران: دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ. اوبن، اوژن، (1362) ، سفرنامه و خاطرات اوژن اوبن سفیر فرانسه در ایران در آستانه جنبش مشروطی ، ترجمۀ علیاصغر سیدی، تهران: زوار. بهادری, رویا، بهشتی, ایرج، یونسی, محسن و عسگرپور, وحید، 1394، مطالعات باستانسنجی بر روی گچبری محراب بزرگ و تزئینات مسجد جامع کاشان. دومین همایش ملی باستانشناسی ایران، بیرجند. پیرنیا، محمد کریم،(1370)، گنبد در معماری ایران، مجله اثر، شماره20. تهرانی، فخار، (1387)، جزوه سازهای سنتی، دانشگاه شهید بهشتی. توسلی نوشآبادی، علیاکبر، (1398)، گفتگوی شخصی با نویسندگان، کاشان، خردادماه، خانه آقاسلیم. حیدری، فهیمه، (1389)، مسجد جامع کاشان، گذری بر شکلگیری مساجد، دوماهنامه گردشگری 26،صص 40-42. دفتر تدوین و ترویج مقررات ملی ساختمان، (1392)، مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان: .ساختمانهای بنایی. دفتر تدوین و ترویج مقررات ملی ساختمان، (1392)، مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان: .پی و پیسازی. زرگرزاده دزفولی، مجتبی، لاری بقال، کیانوش، سالارینسب، نجمه و مهناز باباییمراد،(۱۳۹۵)، خوونچینی، تکامل و تناسب ابعاد آجر در نماسازیهای آثار معماری دزفول، مطالعات معماری ایران، بهار و تابستان1395، ۵ (۹)،صص۴۷-۶۵. زمرشیدی، حسین، (1389)، گنبد و عناصر تاقی ایران،تهران: نشر زمان. ساطع، محمود، (1389) ،کاشان در گذار سیاحان و ایران شناسان، تهران: دعوت. ضرابی، عبدالرحیم کلانتر (سهیل کاشانی)، ( 1378). تاریخ کاشان. به کوشش ایرج افشار. تهران: امیرکبیر. عادل، حامد و سعید محمود کلایه، (1387)،طرح مرمت و باز زندهسازی مسجد جامع کاشان، اداره میراث و فرهنگی و صنایعدستی و گردشگری کاشان. عالمی، بابک و کمالی زارچی، صدیقه و اسدی چیمه، نغمه، (1398)، نخستین یادگار دوران اسلامی کاشان؛ بررسی فرم، سازه و شیوه ساخت مناره مسجدجامع کاشان، مطالعات معماری ایران، بهار و تابستان 1398، 8(15)،صص5-25 . عالمی، بابک و اسدی چیمه نغمه و کمالی زارچی، صدیقه، (1398)، بررسی تزیینات آجری منارۀ مسجدجامع کاشان. پژوهشنامۀ کاشان (22)،صص 208ـ185. - عسگری، سیمین دخت، (1396)، بررسی تحلیلی و مقایسهای محراب ضلع غربی شبستان شمالی جامع کاشان، کاشانشناسی ۱۶ (۱) ،صص۸۸-۱۰۷. کیانی، محمد یوسف، (1366)، معماری ایران، دوره اسلامی، جهاد دانشگاهی. گنجنامه، (1383)،گنجنامه :فرهنگ آثار معماری ایران: دفتر هشتم : مساجد جامع، تهران: شهید بهشتی. محمدیان، منصور و صاحب، سینا فرامرزی، (1390)، گونه شناسی و تدوین ساختار هندسی کاربندی در معماری ایران، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره 48،صص 97-109. معماریان، غلامحسین، (1397)، معماری ایرانی نیارش،تهران:گلجام. نراقی، حسن،(1374)، آثار تاریخی شهرستانهای کاشان و نطنز،تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چاپ دوم. ولی بیگ، نیما، آریایی، رحیمی، افروز و ساناز رهروی پوده ، (1396)، تحلیل ویژگیهای هندسی و توانمندی معماران محلی در فنآوری ساخت گنبدهای دوپوسته گسسته در شیوه نائین، پژوهشهای باستانشناسی ایران، 7(14)،صص 191-206. یونسی، محسن، وحید عسگرپور، و فرانک بحرالعلومی، (1396)، مطالعۀ باستانسنجی روی گچبری محراب بزرگ و تزیینات مسجدجامع کاشان. پژوهشنامۀ کاشان 10 (18)،صص 68ـ87.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 917 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,865 |