پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,573 |
| تعداد مقالات | 71,037 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,523,681 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,783,824 |
بررسی کارکرد قصه‌گویی در روایت تاریخی جهانگشای جوینی | ||
| پژوهش های ایران شناسی | ||
| مقاله 8، دوره 11، شماره 1، شهریور 1400، صفحه 119-134 اصل مقاله (303.35 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2021.323344.986 | ||
| نویسنده | ||
| بهدخت نژادحقیقی* | ||
| دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| بررسی ارتباط تاریخ و ادبیات، واقع‌گرایی تاریخ و میزان بهره‌گیری روایت‌های تاریخی از ادبیات و ابزارهای بلاغی موضوعی است که کانون توجه پژوهشگران تاریخی و ادبی بوده و هست. در کتب تاریخی فارسی نمونه‌هایی که آمیختگی تاریخ و ادبیات داستانی را نشان می‌دهند کم نیستند، اما با اندکی تأمل می‌توان دریافت که استفاده از ابزارهای داستانی در همۀ موارد یکسان و به یک منظور نیست. یکی از موارد تأمل‌برانگیز کاربرد روایت‌های داستانی و نوعی از پیرنگ‌سازی در تأیید وقایع بزرگ و صحّه گذاشتن بر قدرت برتر حاکمان است. استفاده از زبان رندانه و به کارگیری آیات و احادیث متناسب با موضوع، به پیروی از سنّت تاریخنویسی اسلامی، طبیعی و واضح جلوه می‌کند، وقتی مورّخ در صدد توجیه کاستی‌‌های حکومت در حوادثی برگشت‌ناپذیر و یا انتقاد از عوامل قدرت در برخی وقایع است. اما ما در تاریخ با بخش‌‌هایی روبرو می‌شویم که با عدول از تاریخنویسی علمی و با پا گذاشتن به قلمرو ادبیات داستانی، سنّت قصه‌گویی را پیش می‌گیرد، آن هم قصه‌هایی که در باور عامۀ مردم به مراتب از آیات و احادیث قوی‌تر عمل می‌کنند و تنها یکی از نتایجش این است که زمینه را برای پذیرش جبر تاریخی آن عصر آماده می‌سازند. عصر مغول یکی از دوره‌های خطیر تاریخ ایران و تاریخ این دوره یکی از حجیم‌ترین پرونده‌های تاریخی است. جهانگشای جوینی به نوعی نقطۀ آغاز تاریخنویسی این عصر و درخشان‌ترین برگ این پرونده است. روایت خاص جوینی از حوادث و زبان ادبی او در نزدیکترین فاصله به حادثۀ تاریخی، در مقایسه با زبان بسیار ساده و بی‌پیرایۀ کتب تاریخی دیگر با فاصلۀ زمانی دورتر، تفاوت روایت‌های تاریخی یک دوره را بهتر نشان می‌دهد. قصه‌گویی هدفمند به عنوان ابزار بلاغی مورخ در طرح کلان تاریخ، او را از مقام تاریخنویسی به مقام کنشگر اجتماعی نزدیک می‌کند. موقعیت اجتماعی مورّخ هرچه نزدیکتر به دستگاه قدرت باشد، پیچیدگی روایت او بیشتر می‌شود. این مقاله به بررسی جهانگشای جوینی از این منظر می‌پردازد، دیدگاهی که می‌تواند بنیاد چنگ زدن به متن تاریخی را سست کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تاریخ روایی؛ تاریخ اخلاقی‌ـ‌بلاغی؛ قصه‌گویی؛ ابزار بلاغی؛ تاریخ جهانگشای جوینی | ||
| مراجع | ||
|
اقبال، عباس، ۱۳۸۶، تاریخ مغول و اوایل ایام تیموری، تهران، نامک.
بیانی، شیرین، ۱۳۶۷، دین و دولت در ایران عهد مغول، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
بیهقی، ابوالفضل، ۱۳۷۱، تاریخ بیهقی، تصحیح علی اکبر فیاض، تهران، دنیای کتاب.
پلیو، پل، ۱۳۵۰، تاریخ سرّی مغولان، ترجمۀ شیرین بیانی، تهران، دانشگاه تهران.
جوینی، محمد، ۱۳۸۵، تاریخ جهانگشای جوینی، تصحیح محمد قزوینی، تهران، دنیای کتاب.
جهاندیده، سینا، ۱۳۸۲، «بیهقی و ساختار روایت»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ش ۷۰، صص ۷۰ـ۷۳.
حسن‌زاده، اسماعیل، ۱۳۸۲، «هویت ایرانی در تاریخ‌نگاری بیهقی و جوینی»، فصلنامۀ مطالعات ملی، ۱۵، سال چهارم، ش ۱. صص ۶۹ـ۱۰۰.
_____________، ۱۳۸۰، «اندیشۀ مشیت الهی در تاریخ‌نگاری اسلامی: مطالعۀ موردی تاریخ جهانگشای جوینی»، فصلنامۀ تاریخ اسلام، سال 2، ش 1، صص ۱۳۳ـ۱۶۶.
خاتمی، احمد و آرزو عرب‌اف، ۱۳۸۹، «مغول‌ستیزی عطاملک جوینی در تاریخ جهانگشای»، تاریخ ایران، ش 5/66، صص ۲۷ـ۴۸.
دهقانیان، جواد و نجمه دری، ۱۳۹۰، «بازخوانی ذکر خروج تارابی بر اساس رویکرد شالوده‌شکنی»، پژوهش‌های ادبی، ش ۳۳، صص ۵۶ـ۷۶.
رشیدالدین فضل‌الله همدانی، ۱۳۷۳، جامع‌التواریخ، به تصحیح و تحشیه محمد روشن و مصطفی موسوی، تهران، البرز
صفری، جهانگیر و سید مجتبی حسینی، ۱۳۸۷، «گزاره‌های ناسازگار در تاریخ جهانگشای جوینی»، پژوهشنامۀ علوم انسانی، ش ۵۷، صص ۱۹۷ـ۲۱۶.
فقیه ملک‌مرزبان، نسرین و زهرا صابری، ۱۳۹۷، «شیوه‌های اقناع خواننده در نفثة المصدور»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش۵۰، صص ۴۹ـ۷۶.
مارتین، والاس، ۱۳۸۲، نظریه‌های روایت، تهران، هرمس.
میثمی، جولی اسکات، ۱۳۹۱، تاریخ‌نگاری فارسی، ترجمۀ محمد دهقانی، تهران، نشر ماهی.
نجومیان، امیرعلی، ۱۳۸۵، «تاریخ، زبان و روایت»، پژوهشنامۀ علوم انسانی، ش ۵، صص ۳۰۶ـ۳۱۸.
نفیسی، سعید، ۱۳۳۴، ماه نخشب، تهران، طهوری.
Macherey, P., Wall, G. 1978, A theory of literary production, London - Boston: Routledge & Kegan Paul. Melville, C. P., 2012, Persian Historiography, London - New York: I.B. Tauris. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 530 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 380 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب