تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,032 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,502,566 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,766,696 |
رویکرد علم بومی و جهانی در ایران و ضرورت تعامل بین آنها | ||
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق) | ||
دوره 27، شماره 2، اسفند 1399، صفحه 61-79 اصل مقاله (425.53 K) | ||
نوع مقاله: علمی وپزوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jsr.2021.81418 | ||
نویسنده | ||
یعقوب موسوی* | ||
دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی دانشگاه الزهراء، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
در حال حاضر ساختار و سازمان علم در کشور بیش از هر زمان دیگر با تداوم چالش مهم دو رویکرد عمده علم بومی و علم جهانی روبرو است. طرح و بررسی کلامی این موضوع به گذشتههای بسیار دور از جمله در کار مولفان اخوانالصفا در قرن پنجم هجری در جهان اسلام و با شرح مبسوط جفرافیای دانش در مقدمه کتاب رسائل آنها مربوط میشود. بنا به دلایل مختلف این موضوع طی قرنها هیچگاه در کانون بررسیهای فلسفی و کلامی مورد توجه نبوده است. تحقیق پیرامون جوانب مختلف علم در ایران از منظر معرفتشناختی و جامعهشناختی تقریباً به سالهای قبل از انقلاب باز میگردد. طی دهههای اخیر عوامل متعددی سبب تقویت تمایل به تأسیس و توسعه علم بومی و تشدید چالشهای آن در استفاده از علم جهانی را موجب شده است. عدم توسعه پایدار علم در کشور، بحران در نظام کارایی آن، عدم کفایت سیاستورزی علم نوین در کاهش معظلات ملی، تردید در قبال تمربخشی نظریههای علمی مدرن در قبال ساختار پیچیده اجتماعی و فرهنگی کشور و نیز آمیختگی مقاومت فرهنگی همراه با خردهفرهنگهای متعارض با بنیادهای دانش نوین، زمینه رویش و پذیرش انگارههای علم بومی یا بومیشدن علم را موجب شده است. در حالی که ویژگی شناخته شده علم چه در دنیای باستان و چه در ازمنه جدید همانا فرامکانی و فرازمانی ماهیت علم است و یا به عبارت دیگر گفته میشود ساحت علم در ادراک و تفسیر آن از یک مقیاس جهانی پیروی میکند. در این رویکرد علوم عاری از هر نوع تعین مکانی قابلیت تولید، پذیرش، انتشار و کاربرد را در جغرافیای جهان پیدا میکنند. موضوعی که در این مقاله بدان پرداخته میشود بررسی به شیوهای تحلیلی و نقادانه از جنبهها و جهتهای هر یک از رویکردهای فوق در یک فرایند معرفتشناسانه است. به عبارت دیگر هدف از تولید این نوشتار نقد و بررسی جنبههای متعارض این دو وجه از علم و تدقیق راهبردهایی ممکن جهت برساخت نوین از معرفتشناسی بومی در تعاطی و تعامل با ساحت علم جهانی است. | ||
کلیدواژهها | ||
علم بومی؛ علم جهانی؛ دوگانگی معرفتشناختی؛ تعامل پایدار معرفتی؛ علم و توسعه | ||
مراجع | ||
- العطاس، سید نقیب (1374)، «اسلام و دنیویگری»، ترجمه احد آرام، تهران، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران. - باقری، خسرو (1386)، «علم بومی: قابلیتها و تنگناها»، مقالات علم بومی، علم جهانی: امکان یا امتناع؟، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی تربیت معلم. - برزگر، ابراهیم (1389)، «چیستی علم انسانی بومی»، دوماهنامه داخلی فارابی، شماره 14، فرودین و اردیبهشت. - پیر زبید، کریم (1384)، هوسرل و بحران علم اروپایی، نشریه فرهنگ و هنر «زیبا شناخت»، تهران. - توکل، محمد (1389)، جامعهشناسی علم، انتشارات جامعهشناسان، تهران. - ریتزر، جرج (1378)، نظریههای جامعهشناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، انتشارات علمی. - داوری اردکانی، رضا (1383)، در باره علم، چاپ مرمس، تهران. - فراستخواه، مقصود (1386)، «مقایسه سه گذرگاه معرفتی درباره «دانش بومی» در ایران با تاکید بر تحولات مفهومی، ساختی و کارکردی علم»، مجموعه مقالات علم بومی، علم جهانی: امکان یا امتناع؟، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی تربیت معلم. - فروند ژولین (1393)، ترجمه علیمحمد کاردان، چاپ دوم، مرکز نشر دانشگاهی. - فی، برایان (1394)، فلسفه علوم اجتماعی با نگرش چند فرهنگی، ترجمه خشایار دیهیمی، انتشارات طرح نو چاپ پنجم. - فوکو، میشل (1388)، دیرینهشناسی دانش: ترجمه عبدالقادر سوری، انتشارات کویر. - علیزاده عبدالرضا؛ اژدریزاد، حسین؛ کافی، مجید (1383)، جامعهشناسی معرفت، انتشارات موسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه. - قانعیراد، محمد امین (1389)، «علوم اجتماعی مستقل/ دگرواره و عینیت چندگانه»، مجموعه مقالات علم بومی، علم جهانی: امکان یا امتناع؟، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی تربیت خوارزمی. - سیدمن، استیون (1386)، کشاکش آراء در جامعهشناسی، نشر نی. - حقیقی، شاهرخ (1395)، گذر از مدرنیته، انتشارات آگه. - کوهن، تامسن (1369)، ساختار انقلاب علمی، ترجمه احمد آرام، انتشارات سروش. - منصوری، رضا (1386)، «دانش بومی شاید، علم بومی خیر»، مجموعه مقالات علم بومی، علم جهانی: امکان یا امتناع؟، تهران، اتشارات جهاد دانشگاهی تربیت معلم. - مولکی، مایکل (1376)، علم و جامعهشناسی معرفت، نشر نی. - موسوی، یعقوب (1386)، «ساختار علم در چالش میان جهانشمولی، بومگرایی و محلیگرایی»، مجموعه مقالات علم بومی، علم جهانی: امکان یا امتناع؟، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی تربیت معلم - موسوی، یعقوب؛ رحیمی، مریم (1389)، فقر نظریهپردازی در جامعهشناسی: پیشنهاد مدلی تحلیلی برای تبیین وضعیت رشد جامعهشناسی در ایران، مجله مسائل اجتماعی ایران (دو فصلنامه). - مؤمنی، فرشاد (1386) «ایران و چالشهای مواجهه با علم بومی و علم جهانی»، مجموعه مقالات علم بومی، علم جهانی: امکان یا امتناع؟، تهران، اتشارات جهاد دانشگاهی تربیت معلم. - مهدوی آزاد بنی، رمضان (1391)، علمزدگی و بحران در علوم انسانی، مجله مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، سال شانزدهم، شماره 1. - نصر، سید حسین (1376)، «نیاز به علم مقدس»، ترجمه حسن میانداری، قم، موسسه فرهنگی طه. - هوسرل ادموند (1388)، بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی، ترجمه عباس جمالی، انتشارات گام نو. منابع انگیسی: - Alatas, s. f. (2001), “The Study of the Social Science in Developing Societies: To ward an Conceptualization of Relevance” Current Sociology, Vol: 49, issue: 2.
- Alatas, S. H. (1972), “The Captive Mind in Development Studies”, International Social Science Journal, Vol: 34, Issue: 1.
- Antweiler, C. (1998), “Local Kowledge and Local Knowing” Anthropos. Vol: 93.
- Merton,R,K (1975), “The Sociology of Science”, Theotical Investigation, University of Chicago Press.
- Visavanathan, Shive (2006), “Alternative Science”, Theory, Cultur&Society, Vol: 23. Issue: 2-3.
- Zembylass, M. (2002). The Global and Local and the sciences; Science Education, Vol 24. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 329 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 282 |