پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,978,868 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,650,748 |
تعیین مناطق ممنوع ژئومورفولوژیکی در شهر بجنورد به‌منظور مکان‌گزینی جهت‌های مناسب توسعۀ شهری از دیدگاه مخاطره‌شناسی | ||
| مدیریت مخاطرات محیطی | ||
| مقاله 5، دوره 7، شماره 4، دی 1399، صفحه 401-425 اصل مقاله (1.61 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی کاربردی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhsci.2021.315867.618 | ||
| نویسندگان | ||
| تیمور جعفری* 1؛ ابراهیم مقیمی2 | ||
| 1استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه کوثر بجنورد | ||
| 2استاد ژئومورفولوژی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| فعالیت‌های بدون برنامۀ انسان در محیط، مخاطرات و خسارات مختلفی از جنبه‌های انسانی، اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی در پی دارد که می‌توان آثار و عواقب فاجعه‌آمیز آنها را به کمک برنامه‌ریزی‌های بعدی و آمادگی برای اقدامات اضطراری کاهش داد. هدف پژوهش حاضر، تعیین مناطق ممنوع ژئومورفولوژیکی به‌منظور مکان‌گزینی جهت‌های مناسب توسعۀ شهری از دیدگاه مخاطره‌شناسی در گسترۀ شهری و پیراشهری بجنورد است. با این هدف و در رویکرد سیستمی، متغیرهای محیطی شامل پارامترهای ژئومورفولوژی، زمین‌شناسی (لیتولوژی و گسل‌های فعال)، توپوگرافی (شیب، جهت شیب و ارتفاع)، هیدرولوژی (فاصله از رودخانه و مسیل‌ها) و پارامترهای انسانی (کاربری اراضی و فاصله از نقاط شهری و جمعیتی) در محدودۀ مطالعاتی در قالب نقشه‌های طبقه‌بندی تهیه شد و فازی‌سازی لایه‌ها انجام گرفت. با استفاده از مدل ANP وزن نهایی هر کدام از لایه‌های عاملی در نرم‌افزار Super decision به‌دست آمد. از حاصل‌ضرب وزن نهایی به‌دست‌آمده از مدل ANP با لایه‌های فازی‌شده و با استفاده از عملگر Fuzzy Gamma 0.5، نقشۀ تلفیقی به‌دست آمد و مناطق ممنوع ژئومورفولوژیکی از منظر توسعۀ شهری مشخص شد و پهنه‌های باقی‌ماندۀ محدودۀ مطالعاتی به رده‌های مناسب و بسیار نامناسب طبقه‌بندی شدند. نتایج تحقیق نشان داد که 7/57 کیلومتر مربع معادل 24/21 درصد از محدودۀ تحقیق با توجه به استانداردها و شرایط موجود، منطقۀ ممنوع است که اغلب منطبق بر قسمت‌های شرقی، شمالی و شمال شرقی شهر بجنورد یعنی بستر و حریم بستر رود فیروزه و محل تلاقی مسیل‌های حلقه‌سنگ، ملکش، پسته، دوبرار، آق‌قلعه، قشلاق، لنگر، باغچق و علی‌آباد و نقاط مجاور سامانه‌های گسلی چهار خروار- باباامان، دوبرار- برج و گسل پار‌گی و پنهان منطبق بر بستر رودخانه فیروزه است. از کل مساحت محدودۀ تحقیق، 3/58 کیلومتر مربع معادل 84/15 درصد شامل پهنۀ مناطق بسیار مناسب است که بیشتر در قسمت‌های مرکزی (پادگان ارتش قدیم)، جنوبی (اراضی بالادست پادگان منطقه، ملکش و تخت ارکان)، جنوب غربی (پلیس‌راه قدیم) و جنوب شرقی (اراضی حمزانلو، کلاته یاوری و شهرک فرهنگیان) محدوده قرار دارد و بنابراین با توجه به مساحت کنونی شهر بجنورد، فضای بهینۀ توسعه برای سال‌های آتی مبتنی بر حرکت در مسیر کم‌خطر وجود دارد. نتیجه نهایی این است که پژوهش حاضر مبتنی بر نگرش سیستمی و اعمال مناطق ممنوع ژئومورفولوژیکی است و نتایج تحقیق برای مدیریت فضا از کارایی توسعۀ سکونتگاهی ویژۀ شهری و پیراشهری برخوردار است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بجنورد؛ توسعۀ شهری؛ ژئومورفولوژی شهری؛ مخاطرات طبیعی؛ مناطق ممنوع ژئومورفولوژیکی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Determining Geomorphological Restricted Areas in Bojnourd City in order to Locate Appropriate Directions of Urban Development from a Hazards Perspective | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Teimour Jafari1؛ Ebrahim Moghimi2 | ||
| 1Assistant Professor of Geography and Urban planning group, Kosar University of Bojnord | ||
| 2Full Professor of Geomorphology, Faculty of Geography, University of Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| Introduction Unplanned human activities in the environment lead to various risks and damages from human, social, environmental, and economic aspects that can have catastrophic effects and consequences with the help of planning and preparedness for emergency measures. The location of settlements and other man-made facilities is influenced by environmental factors, especially geomorphology and geology. A population explosion and the expansion of the dimensions and diversity of urban development patterns have accompanied accelerated urbanization and the move towards urbanization in the world. This increase in population in Iran over the past few decades has not been commensurate with the ability to equip urban spaces and expand infrastructure, and has created problems such as expensive housing prices, unemployment, and informal housing in the most severe way possible in the appearance of cities. The city of Bojnourd, as the administrative-political center of North Khorasan province, which has a special place in the residential system of the northeast of Iran, is the 44th city in Iran in terms of population. The rate of increase of urban settlements in Bojnourd plain has increased from 17% in 1998 to 37% in 2013, which has destroyed a large area of agricultural uses and fertile gardens in the Bojnourd plain. Lack of suitable land for allocation to urban uses, economic poverty and inaccurate study and location of urban land uses, has caused the population in high-risk areas such as floodplains, rivers and canals privacy, settle near active faults and points with high water table. This issue has always been one of the concerns of city administrators and urban planners. In the field of locating cities using various natural and human parameters, many studies have been done on many cities inside and outside the country. Especially in recent years due to the importance of the issue, its understanding and the need for research such an upward trend has taken place. Considering that, so far no research has been done on determining the geomorphological restricted areas and locating suitable aspects of Bojnourd urban development from the perspective of risk. Therefore, it is necessary to conduct research on this issue in the urban and suburban areas of Bojnourd. The purpose of this study is to determine the geomorphological restricted areas in order to locate suitable aspects of urban development from the perspective of risk in urban and suburban areas of Bojnourd. In this study, with a systemic-environmental perspective, and with the idea that urban geomorphological studies are the basis for identification and management of the environment and risk reduction, by evaluating and locating appropriate spaces and directions of urban development in Bojnourd with geomorphological perspective and the influential components are dealt with systematically. Research scope The study area is the tectonic-alluvial plain of Bojnourd, on which the urban area of Bojnourd and the surrounding towns are located. This plain is limited from the northeast to Garmkhan plain, from the north to Maneh plain, from the east to Shirvan Township, from the west to Badranlu river basin, and from the south to Esfarayen Township (Figure 1). In the present study, the urban area of Bojnourd and Golestanshahr (Maskane Mehr) was surveyed up to a radius of 6 km based on experts. Physical growth towards high-risk areas, population settlement, establishment of equipment and facilities, and public and private investment in these areas, increased the risk of city limits from flood, earthquake, and water table hazards. These features have caused this city to have a fragmented and island growth. Geomorphological barriers have been the main limitations of development in the privacy of Bojnourd city. Fig. 1. Location of Bojnourd city and its surrounding towns in Materials and Methods Regarding the systemic approach, environmental variables including geomorphological parameters, geology (lithology and active faults), topography (slope, slope direction and altitude), hydrology (distance from rivers and canals), and human parameters (Land use and distance from urban and demographic points) in the study area in the form of classification maps and layer fuzzy operation was performed. Using the ANP model, the final weight of each factor layer in the Super Decision software was obtained. From the multiplication of the final weight obtained from the ANP model with fuzzy layers and using the Fuzzy Gamma 0.5 operator, an integrated map was obtained. The geomorphological restricted areas were identified from the perspective of urban development, the remaining areas of the study area into appropriate, and very inappropriately categories were classified. Apply Prohibited Areas In order to zoning and locating areas prone to urban development, after preparing the information layers, fuzzy layers were attempted and the prohibited areas were identified. Considering the purpose of the present study, which is to determine the prohibited areas and apply these areas in the location of urban development, by giving zero score to the prohibited classes, fuzzy construction was performed. Results The results showed that 57.7 KM2 equivalent to 21.24% of the study area, according to the existing standards and conditions, is a restricted area, which often corresponds to the eastern, northern and northeastern parts of Bojnourd. That is, the bed and river bed privacy of Firoozeh River, and the intersection of Halghehsang, Malkesh, Pesteh, Doberar, Aghghaleh, Gheshlagh, Langar, Baghchegh , Aliabad canals and the adjacent points of the Chaharkharvar-Babaaman, Doberar-Borj fault systems and the torn and hidden fault that it corresponds to the bed of Firoozeh river (Figure 2). From the total area of study area, 58.3 KM2 equivalent to 15.84% includes the very suitable areas, which are mostly in the central (old army barracks), southern (upstream lands of the Mantagheh barracks, Maleksh and Takhte Arkan), southwestern (old police station) and southeastern parts (Hamzanlu, Kalateh Yavarie and Farhangian town) in the research area. Therefore, considering the current area of Bojnourd, there is an optimal development space for the coming years based on moving in a low-risk path. The present study is based on a systemic approach and the application of geomorphological restricted areas and the research results for space management have the residential development efficiency for urban and suburban areas. Condition: Suitable areas Very unsuitable areas Forbidden areas Figure 2. Map of forbidden areas and prospects for residential development in research area | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Urban Geomorphology, Geomorphological Restricted Areas, Urban Development, Natural Hazards, Bojnourd | ||
| مراجع | ||
|
[1]. اسفندیاری، مهدیه (1392). «بررسی نقش عوامل ژئومورفولوژیک بر توسعۀ فیزیکی شهر اراک به‌منظور تدوین مدل دادۀ مفهومی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی. [2]. اسمیت، کیت (1382). مخاطرات محیطی، ترجمۀ ابراهیم مقیمی و شاپور گودرزی‌نژاد، تهران: سمت. [3]. امانپور، سعید؛ علیزاده، هادی؛ و قراری، حسن (1392). «تحلیلی بر مکان‌یابی جهت‌های بهینۀ توسعۀ فیزیکی شهر اردبیل با استفاده از مدل AHP»، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دورۀ 3، شمارۀ 10، ص 97-83. [4]. پورطاهری، مهدی؛ پاشانژاد، احسان؛ و احمدی، حسن (1395). «ارزیابی میزان روایی روش‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه در تعیین پهنه‌های مناسب توسعۀ شهری (مطالعۀ موردی: شهرستان آذرشهر)»، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دورۀ 20، شمارۀ 1، ص 20-1. [5]. جعفری، تیمور؛ سلمانی مقدم، محمد؛ و سعیدی برجی، معصومه (1395). «بررسی نقش برنامه‌ریزی شهری در بهبود تاب‌آوری در برابر زلزله (نمونۀ موردی: شهر بجنورد)، مجموعه مقالات سومین کنفرانس جامع مدیریت بحران و HSE. [6]. چورلی، ریچارد جی.؛ شوم؛ استانلی اِی.؛ و سودن، دیوید اِی. (1379). ژئومورفولوژی (جلد سوم) (فرایندهای دامنه‌ای، آبراهه‌ای، ساحلی و بادی)، ترجمۀ احمد معتمد، تهران: سمت. [7]. رضایی مقدم، محمدحسین؛ و خیری‌زاده آروق، منصور (1393). «شبیه‌سازی فضایی، مخاطرات و محدودیت‌های ژئومورفولوژیکی توسعۀ فیزیکی شهر ملکان»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 1، شمارۀ 1، ص 24-5. [8]. روستایی، شهرام؛ و جباری، ایرج (1391). ژئومورفولوژی مناطق شهری، چاپ چهارم، تهران: سمت. [9]. زیاری، کرامت‌الله (1384). برنامه‌ریزی شهرهای جدید، چاپ ششم، تهران: سمت. [10]. سالاری، ممند؛ نیری، هادی؛ امانی، خبات؛ و گنجائیان، حمید (1396). «مکان‌گزینی جهات مناسب توسعۀ شهری کامیاران با رویکرد مخاطره‌شناسی مبتنی بر اِعمال مناطق ممنوع ژئومورفولوژیکی»، مدیریت مخاطرات محیطی (دانش مخاطرات سابق)، دورۀ 4، شمارۀ 4، ص 436-419. [11]. سلمانی‌مقدم، محمد؛ زنگنه اسدی، محمدعلی؛ تقوی مقدم، ابراهیم؛ و پوریان، زهرا (1399). «تحلیل و ارزیابی پارامترهای ژئومورفولوژیکی تأثیرگذار بر جهات توسعۀ فیزیکی شهر بجنورد با استفاده از روش‌های ANP، AHP و الگوریتم‌های فازی»، جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، سال دهم، شمارۀ 34، ص 170-147. [12]. شکور، علی؛ شمس‌الدینی، علی؛ و توکلی، لیلا (1395). «نقش عوامل ژئومورفولوژیک در توسعه‌ی فیزیکی شهرها با استفاده از نرم‌افزار GIS (مطالعۀ موردی: بخش میمند استان فارس)، جغرافیای طبیعی، دورۀ 9، شمارۀ 2. [13]. عابدینی، موسی؛ میرزاخانی، بهاره؛ و عسگری، آتنا (1394). «پهنه‌بندی ژئومورفولوژیکی تناسب زمین در شهرستان اراک با استفاده از مدل منطق فازی (با رویکرد توسعۀ آتی شهر اراک)»، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال پنجم، شمارۀ 18. [14]. قدیری معصوم، مجتبی؛ جعفربیگلو، منصور؛ موسوی روزان، سیدمحمد؛ و بخشی، زهرا (1392). «نقش عوامل طبیعی در پراکنش سکونتگاه‌های روستایی شهرستان تربت جام»، اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی، دورۀ 2، شمارۀ 4، ص 54-33. [15]. مخدوم، مجید (1384). شالودۀ آمایش سرزمین، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. [16]. مقیمی، ابراهیم (1391). ژئومورفولوژی شهری، چاپ پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. [17]. مقیمی، ابراهیم (1391). فلسفۀ تغییرات محیط (بر مبنای معرفت‌شناسی معنوی)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. [18]. مقیمی ابراهیم (1399)، ژئومورفولوژی و توسعۀ پایدار شهری در استان خراسان شمالی، وبینار، سخنرانی، دانشگاه کوثر و بنیاد نخبگان استان خراسان شمالی، 26/9/1399 [19]. ملکی، امجد؛ دهساری، مهین؛ و رضایی، پیمان (1394). «تنگناهای ژئومورفولوژیک توسعۀ کالبدی شهر جوانرود با استفاده از مدل Fuzzy logic»، مدرس علوم انسانی (برنامه‌ریزی و آمایش فضا)، دورۀ 19، شمارۀ 4، ص 183-159. [20]. میرکتولی، جعفر؛ و حسینی، سید محمدحسن (1392). «ارزیابی تناسب اراضی میان‌بافتی شهر گرگان برای توسعۀ میان‌افزا با استفاده ترکیبی از GIS و AHP»، مطالعات شهری، شمارۀ 9، ص 80-69. [21]. نظریان، اصغر (1389). پویایی نظام شهری ایران، چاپ دوم، تهران: مبتکران. [22]. وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، نقشۀ زمین‌شناسی 100000/1 بجنورد. [23]. Chunyan, J.; Yonggang, J.; Hongxian, S.; Changwei, T.; Fanghui, J.; & Zhongnian, Y. (2011). “Coastal Urban Road Geo-Disaster Monitoring Problems of Laoshan District”, Procedia Engineering, V. 21, pp: 368-375. [24]. Del Monte, M.; D`Orefice, M.; Luberti, G.M.; Marini, R.; Pica, A.; & Vergari, F. (2016). “Geomorphological Classification of Urban Landscapes: the case study of Rome (Italy)”, Journal of Maps, V. 12, pp: 178-189. [25]. Garcia, P.M.B.; Augustin, C.H.R.R.; & Casagrande, P.B. (2020). “Geomorphological Index asSupport to Urban Planning”, Mercator, Fortaleza, V. 19, e19003, ISSN: 1984-2201, pp: 1-24. [26]. Han, H.; & Jia, H. (2017). “Simulating the spatial dynamics of urban growth with an integrated modelling approach: A case study of Foshan, China”, Ecological Modelling, V. 23, pp: 107-116. [27]. Hassan, A.; Almatar, M. G.; Torab, M.; & Allen, C.D. (2020). “Environmental Urban Plan for Failaka Island, Kuwait: A Study in Urban Geomorphology”, Sustainability, 12, 7125, pp: 1-21. [28]. Malczewski, J. (2006). “Ordered weighted averaging with fuzzy quantifiers: GIS-based multicriteria evaluation for land-use suitability analysis”, International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, V. 8 (4), pp: 270-277. [29]. Mohapatra, S.N.; Pani, P.; & Sharma, M. (2014). “Rapid Urban Expansion and its Implications on Geomorphology: A Remote Sensing and GIS Based study”, Geography Journal, Hindawi, Article ID 361459, pp: 1-10. [30]. Reynard, E.; Pica, A.; & Coratza, P. (2017). “Urban Geomorphological Heritage. An Overview”, Quaestions Geographicae, V. 36 (3), pp: 7-20. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 410 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 365 |
||