تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,037 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,517,053 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,777,725 |
تحلیل «صنعت فرهنگ» در رمان خاطرات اردیبهشت از جعفر مدرس صادقی | ||
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت | ||
دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 19، مهر 1399، صفحه 25-42 اصل مقاله (320.46 K) | ||
نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlcr.2020.291095.1351 | ||
نویسندگان | ||
الناز خجسته زنوزی* 1؛ محبوبه مباشری2 | ||
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهراء(س)، تهران، ایران | ||
2دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهراء(س)، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
هویتهای فرهنگی در جوامع معاصر تحت تأثیر مقولۀ «صنعت فرهنگ» یا «فرهنگ توده»، که از زیرمجموعۀ آرای مکتب فرانکفورت است، به پدیدهای کاملاً مادّی و کاذب تبدیل شده و تحت تأثیر این پدیدة نوظهور، مفهوم فرهنگ کاملاً از اصالت و پویایی خود دور افتاده است. «صنعت فرهنگ»، حاصل خواستههای کاذب و غیرواقعی جوامع است که تودۀ مردم را از فرهنگ اصیل دور میسازد و براساس اهدافی کاملاً برنامهریزیشده، سطح انتظارات مادّی و فکری آنان را دستکاری میکند تا زیر سلطۀ قدرتهای سرمایهداری قرار گیرند و کالاهای فکری و صنعتی آنها را بهعنوان یک نیاز مبرم تلقی کرده و مصرف کنند. امروزه فرهنگ مصرفی غرب، الگوی فکری انسان مدرن شدهاست. انسانِ مصرفی طبق خواستۀ قدرتهای اقتصادی زندگی و فکر میکند و حتی بهخاطر همراهی با این جریان فکری، با ارزشهای اصیل فرهنگی خویش به مقابله برمیخیزد. رمان خاطرات اردیبهشت اثر جعفر مدرس صادقی، از جمله رمانهای نوشتهشده در دهۀ نود شمسی است؛ یعنی برههای از تاریخ معاصر که طبقۀ متوسط شهری، بهشدت درگیر ظواهر مدرینته و مصرفگرایی میشود و بهواسطۀ اهداف برنامهریزیشدۀ صنعت فرهنگ، خاستگاههای فکری اصیل خویش را به دست فراموشی میسپارد. شخصیت اصلی به عنوان نمادی از یک انسان مدرن، کاری جز مصرفگرایی و پیروی از فرهنگ توده ندارد، تا جایی که از بُعد معنوی خود کاملاً دور میافتد. این پژوهش با استفاده از روش توصیفیـ تحلیلی درصدد است مقولۀ «صنعت فرهنگ» و ابعاد آن را در این اثر تحلیل کند. بر اساس پژوهشهای انجامگرفته، به نظر میرسد راوی در جامعهای مدرن زندگی میکند که بنیان مدرنیته در آن، از خاستگاههای فرهنگی و اجتماعی اصیل تهی شده است. وی فردی تنهاست که خلأ روحی خود را با دستآویز قراردادن فرهنگ غرب، مصرفگرایی و روی آوردن به صنعت رسانه پر میکند؛ زیرا جامعه چیزی جز این را در دسترس وی قرارنداده ست. ازاینرو،میتوان او را نمادی از انسان تکساختی مارکوزه دانست و معیارهای ازخودبیگانگی را در این شخصیت، تحلیل کرد. | ||
کلیدواژهها | ||
مکتب فرانکفورت؛ صنعت فرهنگ؛ مصرفزدگی؛ خاطرات اردیبهشت؛ مدرس صادقی | ||
مراجع | ||
آدورنو، تئودور و ماکس هورکهایمر (1385)، دیالکتیک روشنگری، ترجمۀ مراد فرهادپور و امید مهرگان، تهران: گام نو. آرام، علیرضا (1393)، «بُعد زیباییشناسی و قاعدۀ طلایی (نگاهی به تعامل هنر و اخلاق در اندیشۀ هربرت مارکوزه)»، کیمیای هنر، ش 12، صص 29ـ48. احمدی، بابک (1396)، حقیقت و زیبایی (درسهای فلسفۀ هنر)، تهران: مرکز. استوری، جان (1389)، مطالعات فرهنگی دربارۀ فرهنگ عامه، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: آگه. بودریار، ژان (1388)، جامعۀ مصرفی، ترجمۀ پیروز ایزدی، تهران، ثالث. تایسن، لویس (1387). نظریههای نقد ادبی معاصر، ترجمۀ مازیار حسینزاده و فاطمه حسینی، تهران: نگاه امروز و حکایت قلم نوین. حیدری، احمدعلی (1387)، «نظریۀ انتقادی مکتب فرانکفورت و هنر منفی در آرای تئودور آدورنو»، پژوهشنامۀ فرهنگستان هنر، ش 10، صص 35ـ60. ریتزر، جورج (1390)، نظریههای جامعهشناختی، ترجمۀ عزیزاالله علیزاده، تهران: فردوس. ریچاردز، بری (1388)، روانکاوی فرهنگ عامه، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: ثالث. ریمونکنان، شلومیت (1387)، روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حرّی، تهران: نیلوفر. شاهنده، نوشین و حسینعلی نوذری (1392). «هنر و حقیقت در نظریۀ زیباییشناسی آدورنو»، مجلۀ حکمت و فلسفه، س9، ش 3، صص 63ـ81. کاظمی، عباس (1394)، پرسهزنی در زندگی روزمرۀ ایرانی، تهران: فرهنگ جاوید. کانرتون، پُل (1393)، جامعهشناسی انتقادی، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: کتاب آمه. کلنر، داگلاس (1392)، نظریۀ انتقادی از مکتب فرانکفورت تا مکتب پسامدرن، ترجمۀ محمدمهدی وحیدی، تهران: سروش. مارکوزه، هربرت (1368)، بُعد زیباییشناختی، ترجمۀ داریوش مهرجویی، تهران: اسپرک. ـــــــــــــــ (1394)، انسان تکساحتی، ترجمۀ محسن مؤیدی، تهران: امیرکبیر. مدرس صادقی، جعفر (1393)، خاطرات اردیبهشت، تهران: مرکز. مکاریک، ایرنا ریما (1384)، دانشنامۀ نظریههای ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگاه. نوذری، حسینعلی (1394)، نظریۀ انتقادی مکتب فرانکفورت در علوم اجتماعی و انسانی، تهران: آگه. Aaraam, A. (2014)," Bo'de zibayishenasi va gha'edeye tala'I (negahi be ta'amole honar va akhlagh dar Andisheye Marcuse)'', kimiaye honar, shomaareye 12, pp 29 – 48, [in Persian]. Adorno, T. & Horkheimer, M. (2006), Dialectic of enlightenment. Tarjomeye Morad farhadpoor va Omid Mehregan, Tehran: Gaame No, [in Persian]. Ahmadi, B. (2017), Haghighat va zibaa'I (darshaye falsafeye honar), Tehran: Markaz, [in Persian]. Bodriar, J. (2009), Jaame'eye masrafi, Tarjomeye pirooz izadi, Tehran: Saales, [in Persian]. Cannerton, P. (2014), Jaame'eshenaasie Enteghaadi, Tarjomeye Hasan Chaavoshian, Tehran: Ketebe Aame, [in Persian]. Heidari, A. (2008), "Nazariyeye enteghadie maktabe Frankfurt va honare manfi dar aaraaye Theodor Adorno", Pazhooheshnameye fahangestaane honar, shomaareye 10, pp 35-60, [in Persian]. Hoseinali , N. (2015), Nazariyeye Enteghaadie maktabe Frankfur dar olume Ejtemaa'I va Ensaani, Tehran: Aagah, [in Persian]. Kaazemi, A. (2015), Parsezani dar Zendegie Roozmarreye Irani, Tehran: Farhange Jaavid, [in Persian]. Kellner, D. (2013), Nazariyeye Enteghaadi az maktabe Frankfurt ta maktabe postmodern, Tarjomeye Mohammadmahdi Vahidi, Tehran: Soroush, [in Persian]. Makkaric, I. R. (2005), Daaneshnaameye nazariyehaaye adabie mo'aaser, Tarjomeye Mehraan Mohaajer va Mohammad Nabavi, Tehran: Aagaaah, [in Persian]. Marcuse, H. (1989), Ensaane Taksaahati, Tarjomeye Mohsen Mo'ayyedi, Tehran: Amirkabir, [in Persian]. Marcuse, H. (2015), Bode Ziba'ishenaakhti, Tarjomeye Dariush Mehrjoo'I, Tehran: Esparak, [in Persian]. Modarres Sadeghi, J. (2014), Khaateraate Ordibehesht, Tehran: Markaz, [in Persian]. Richards, B. (2009), Ravaankaavie farhange Aame, Tarjomeye Hosein Paayande, Tehran: Saales, [in Persian]. Rimmon-Kenan, S. (2008), Ravaayate dastani: Bootighaaye Mo'aaser, Tarjomeye Abolfazl Horri, Tehran: Niloofar, [in Persian]. Ritzier, J. (2011), Nazariyehaye Jame,e Shenakhti, Tarjomeye Azizollah Alizade, Tehran: Ferdows, [in Persian]. Shaahande, N. va Nozari, H. (2013), "Honar va haghighat dar nazariyeye ziba'ishenasi Adorno", Majalleye Hekmat va falsafe, seri 9, shomaaraye 3, pp 63-81, [in Persian]. Story, J. (2010), Motale'ate farhangi darbareye farhange aame, tarjomeye Hosein Paayande, Tehran: Aagah, [in Persian]. Tyson, L. (2008), Nazariyehaaye Naghde adabie moaaser, Tarjomeye Maaziyaar Hoseinzaade va Faateme Hoseini, Tehran: Negaahe Emruz va Hekaayate ghalame novin. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 469 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 301 |