سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات161
تعداد شماره‌ها6,532
تعداد مقالات70,504
تعداد مشاهده مقاله124,123,068
تعداد دریافت فایل اصل مقاله97,231,186
نواب, سید ابوالحسن, رضایی, اسدالله. (1400). خاستگاه، تهافت و توافق امامیه و اهل سنت در انواع مقاصد شرع. , 17(4), 1183-1210. doi: 10.22059/jorr.2020.299666.1008765
سید ابوالحسن نواب; اسدالله رضایی. "خاستگاه، تهافت و توافق امامیه و اهل سنت در انواع مقاصد شرع". , 17, 4, 1400, 1183-1210. doi: 10.22059/jorr.2020.299666.1008765
نواب, سید ابوالحسن, رضایی, اسدالله. (1400). 'خاستگاه، تهافت و توافق امامیه و اهل سنت در انواع مقاصد شرع', , 17(4), pp. 1183-1210. doi: 10.22059/jorr.2020.299666.1008765
نواب, سید ابوالحسن, رضایی, اسدالله. خاستگاه، تهافت و توافق امامیه و اهل سنت در انواع مقاصد شرع. , 1400; 17(4): 1183-1210. doi: 10.22059/jorr.2020.299666.1008765

خاستگاه، تهافت و توافق امامیه و اهل سنت در انواع مقاصد شرع

مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
دوره 17، شماره 4، دی 1400، صفحه 1183-1210    اصل مقاله (808.73 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jorr.2020.299666.1008765
نویسندگان
سید ابوالحسن نواب* 1؛ اسدالله رضایی2
1دانشیار، دانشکدة مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
2دکتری، دانشکدة مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
چکیده
مقاصد الشَّریعه در اهل سنت و تنقیح مناط یا علل احکام، در امامیه نه ماهیت حکم است و نه دلیل آن به‌شمار می‌رود، بلکه غایات و حکمت‌های مصلحت‌خواهانه‌ای پشت صحنة تشریع احکام است که فقیه را در تصمیم‌گیری‌ها صحی و بجا یاری می‌دهد. پیشتازی عالمان اهل سنت در عرصة مقاصدی، این زمینه را فراهم آورده است که از درخت تنومند «مصالح و مفاسد»، شاخ و برگ‌هایی ایجاد و انواع مقاصد شرع را تصویر کنند و از هر کدام آنها آثار علمی و راهکارهای عملی، استخراج کنند. یافته‌ها این تحقیق با رویکرد تحلیلی و نظریه‌پردازیکاربردی مبتنی بر روش بررسی منابع مکتوب، نشان می‌دهد که دو گرایش فقهی امامیه و اهل سنت، خاستگاه مقاصد شرع را مصالح و مفاسد می‌دانند و در «مقاصد جزئیّه»، ضمن همسویی نظری، در عمل نیز، توافق دارند و حکم مسائل جزئی فاقد نص در ابواب مختلف فقه را از طریق مقاصد جزئیه یا تنقیح مناط، روشن می‌کنند، هرچند فقیهان امامیه نسبت به مقاصد دیگر به‌ویژه مقاصد عامه و خاصه، بر نفی و اثبات آنها، موضع جدی نگرفته‌اند.
کلیدواژه‌ها
تنقیح مناط؛ شریعت؛ علل الشرایع؛ علت؛ مصلحت؛ مفسده؛ مقاصد شرع
مراجع
ـ قرآن کریم.

  1. انوری، حسن(1381ش). فرهنگ بزرگ سخن، چ اول، تهران: سخن.
  2. آل‌بحرالعلوم، السید محمد(1404ق). بلغة الفقیه، شرح و تعلیق: السید محمدتقی آل‌بحرالعلوم، چ چهارم، تهران: مکتبة الصادق(ع).
  3. ابن‌اثیر جزری، مبارک بن محمد(1367ش). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق: محمود محمد طناحی، چ چهارم، قم: مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان.
  4. ابن‌بابویه، محمدبن علی(1413ق). من لایحضره الفقیه، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
  5. ابن‌عاشور، محمدبن طاهر(2011م). مقاصد الشریعة الإسلامیه، مقدمه: حاتم بوسمه، قاهره: دارالکتاب المصری ـ بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
  6. ابن‌فارس، أحمد بن ذکریا(1387ش). ترتیب مقاییس اللغه، ترتیب: علی العسکری ـ حیدرالمسجدی، چ اول، قم: مرکز الدراسات الحوزة و الجامعه.
  7. ابن‌ماجه، محمد بن یزید(بی‌تا). سنن ابن ماجه، تعلیق: محمد فؤاد عبدالباقی بیروت: دارالفکر.
  8. ابوزهره، محمد(بی‌تا). مالک، حیاته وعصره ـ آرائه فقهه، بی‌جا: دارالفکر العربی.
  9. أزهر، هِشام بن سعید(1431ق). مقاصد الشریعة عند إمام الحَرَمَین و آثارها فی التصرف المالیّه، چ اول، ریاض: مکتبة الرشد ـ ناشرون.
  10. الیوبی، محمدبن أحمد(1418ق). مقاصد الشریعة الإسلامیة و علاقتها بالأدلّة الشرعیه، چ اول، ریاض: دارالهجرة للنشر و التوزیع.
  11. أمیر الصنعانی، محمدبن إسماعیل(1986م). أصول الفقه المسمّی إجابة السائل شرح بغیة الآمل، تحقیق: القاضی حسین بن أحمدالسیاغی و حسن محمد مقبولی الأهدل، چ اول، بیروت: مؤسسةالرساله.
  12. أمین، حسن(1432ق). دائرة المعارف الإسلامیة الشیعیّه، چ ششم، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
  13. بحرانی، یوسف بن أحمد(بی‌تا). الحدائق الناضرة، تحقیق: محمد تقی الإیروانی، قم: جماعة المدرسین.
  14. بدوی، یوسف أحمد(بی‌تا). مقاصد الشریعة عند ابن‌تیمیه، بیروت: دارالنفائس للنشر و التوزیع.
  15. جرجانی، علی بن محمد(1405ق). التعریفات، تحقیق: إبراهیم الأبیاری، چ اول، بیروت: دارالکتاب العربی.
  16. جوهری، اسماعیل بن حماد(1429ق). معجم الصّحاح، چ سوم، بیروت: دارالمعرفه.
  17. حاکم نیسابوری، محمدبن عبدالله(1411ق). المستدرک علی الصحیحین، تحقیق: عبدالقادر عطا، چ اول، بیروت: دارالکتب العلمیّه.
  18. حسینی، السید حیدر(1369ش). مقاصد الشریعة فی عملیة الإستنباط عن الفریقین، چ دوم، قم: مرکز المصطفی(ص) العالمیة للترجمة والنشر.
  19. حلیبی، فیصل بن مسعود(1430ق). مقاصد المکلفین عند الأصولیین، چ اول، ریاض: مکتبة الرشد ناشرون.
  20. خمینی، السید روح‌الله الموسوی(1418ق). الإجتهاد و التقلید، چ اول، تحقیق و نشر: مؤسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی.
  21. روحانی، السید محمد صادق(1418ق). منهاج الفقاهه، چ پنجم، قم: انوار الهدایه.
  22. زبیدی، بلقاسم بن ذاکر(1435ق). الاجتهاد فی مناط الحکم الشرعی دراسة تأصیلیة تطبیقیه، چ اول، عربستان: مرکز تکوین للدراسات والأبحاث.
  23. زبیدی، محمد(1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق و تصحیح: علی هلالی و علی‌سیری، چ اول، بیروت: دارالفکر.
  24. زحیلی، محمد مصطفی(1427ق). الوجیز فی أصول الفقه الإسلامی، چ دوم، دمشق: دار الخیر للطباعة والنشر والتوزیع.
  25. شاطبی، إبراهیم بن موسی(1417ق). الموافقات، تحقیق: ابوعبیدة مشهوربن حسن آل سلمان، چ اول، بی‌جا، دار ابن عفان.
  26. شریف المرتضی، سید مرتضی(بی‌تا). الذَّریعة إلی أصول الشریعه، تحقیق: دکتر ابوالقاسم گرجی، تهران: دانشگاه تهران.
  27. شهید اول، محمدبن مکی(بی‌تا). القواعد و الفوائد، تحقیق: دکترالسید عبدالهادی الحکیم، قم: مکتبة مفید.
  28. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی(بی‌تا). رسائل الشهید الثانی، چ اول، قم: بصیرتی.
  29. ــــــــــــــــ(1410ق). الرَّوضةُ البهیة شرح اللمعة الدّمشقیه، چ اول، قم: داوری.
  30. صاحب بن عباد، إسماعیل(1414ق). المحیط فی اللغه، تحقیق: محمدحسن‌ آل‌یاسین، چ اول، بیروت: عالم الکتاب.
  31. طوسی، محمدبن الحسن(1417ق). العدّة فی الأصول الفقه، تحقیق: محمدرضا الأنصاری، چ اول، قم: ستاره.
  32. عسکری، حسن بن علی(1400ق). الفروق فی اللغه، چ اول، بیروت: دار الآفاق الجدیده.
  33. علّامه‌حلّی، حسن بن یوسف(1420ق). تحریر الأحکام، تحقیق: إبراهیم البهادری، إشراف: سبحانی، چ اول، قم: مؤسسة الأمام الصادق(ع).
  34. غزالی، محمد بن محمد(1417ق). المستصفی من علم الأصول، دراسة و تحقیق: محمد بن سلیمان الأشقر، چ اول، بیروت: مؤسسة الرساله.
  35. فراهیدی، خلیل بن أحمد(1409ق). العین، چ دوم، قم: هجرت.
  36. فیروز آبادی، محمدبن یعقوب(1433ق). معجم القاموس المحیط ـ مرتب بحسَب الحروف الهجائیه ـ، ترتیب و تصحیح: ابراهیم شمس‌الدین، چ اول، بیروت: شرکة الأعلمی للمطبوعات.
  37. فیومی، أحمد بن محمد بن علی المُقرِی(1425ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، چ سوم، قم: دارالهجره.
  38. کلینی، محمد بن یعقوب(1429ق). الکافی، چ اول،قم: دارالحدیث.
  39. مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی(1389ش). فرهنگ‌ نامة اصول فقه، چ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
  40. محقق حلّی، جفعربن الحسن(1403ق). الإجتهاد و التقلید، چ اول، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
  41. مصطفوی، حسن(1368ش). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، چ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  42. مظفر، محمدرضا(1370ش). اصول الفقه، چ چهارم، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغاتحوزة علمیة قم.
  43. ملکی اصفهانی، مجتبی(1432ق). فرهنگ اصطلاح اصول، مقدمه: جعفر سبحانی، چ اول، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص).
  44. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن(1431ق). القوانین المحکمة فی الأصول المتیقنه، شرح و تعلیق: رضا حسین صبح، چ اول، قم: مؤسسة إحیاء الکتب الإسلامیه.
  45. ــــــــــــــــ(1417ق). غنائم الأیام فی مسائل الحلال و الحرام، تحقیق: عباس تبریزیان، چ اول، قم: مکبت الأعلام الإسلامی.
  46. نائینی، محمدحسین(1410ق). أجود التقریرات، تقریر: السید ابوالقاسم الخویی، چ دوم، قم: مؤسسة مطبوعاتی دینی.
Refrences

  1. Abu Zohre, Muhammad. (1949). Abu Hanifa, Hayatohoo, Asrohoo, va Araa e-hol Fighhiyya (Abu Hanifa: His life, Time and His Religious Views). Beirut: Dar Al Fikr Al-Arabi. (in Arabic)
  2. Al-Ayyubi, Muhammad ibn Ahmad. (1998). Maqāsid Al-Sharī‘ah Al-Eslamiya and Alaghatha Bel Adella Al-Shariya, First ed, Riyadh: Dar Al-Hujrah Al-Nashr and Al-Tuzi (the institute of publication and distribution). (in Arabic)
  3. Al-Bahr Al-Ulum, Seyyed Muhammad. (1984). Bulgha to Alfaghih, Described by Al-Sayyid Muhammad Taghi Al-Bahr Al-Ulum, First ed, Tehran: Sadeghiye Maktab. (in Arabic)
  4. Allameh Helli, Hasan ibn Yousef. (2000). Tahrir Alahkam, Researched by Ibrahim Al-Bahadori, Eshraf Sobhani, First ed, Qom: Imam Sadegh Inistitute. (in Arabic)
  5. Amin, Hasan. (2011). Islamic Shiٰite encyclopedia, sixth ed. Beirut: Daral-Ta'rof lel- (in Arabic)
  6. Amir Al-San’ānī, Muhammad ibn Ismaeil. (1986). Usul Al-Figh Al-Musamma ijaba Al-Masael Sharh Baghiya Al-Amal, Researched by Al-Ghazi Hussein ibn Ahmad Al-Siyaghi and Hasan Muhammad Maghbuli Al-Ahdal, First ed, Beirut: Al-Resala institute. (in Arabic)
  7. Anvari, Hasan. (2002). Farhang-e Bozorg-e Sokhan, First ed, Tehran: Sokhan. (in Persian)
  8. Askari, Hasan ibn Ali. (1980). Al-Forogh fi Al-loghah, first ed, Beirut: Dar Al-Afagh Al-Jadidah
  9. Azhar, Hisham ibn Saeed. (2010). Maqāsid Al-Sharī‘ah ‘inda Imām al-Haramayn wa-āthāruhā fī al-tasarrufāt al-mālīyah, first ed, Riyadh: Maktab Al-Roshd. (in Arabic)
  10. Badawi, Yousef ibn Ahmad. (2000). Maqāsid Al-Sharī‘ah inda ibn Timiye, Beirut: Dar al-Nafaes. (in Arabic)
  11. Bahrani, Yousef ibn Ahmad. (1985). Al-Hadaegh Al-Nazerah, Researched by Muhammad Taghi Al-Iravani, Society of Seminary Teachers of Qom. (in Arabic)
  12. Fairuz Abadi, Muhammad ibn Yaqub. (2012). Muٰjam Al-Qamus Al-Muhit (The Surrounding Ocean), Corrected by Ibrahim Shams Al-Din, First ed, Beirut: Al-Shirka Alami Matbuٰ (in Arabic)
  13. Farahidi, Khalil ibn Ahmad. (1989). Al-Ayn (The Source), Second ed, Qom: Hejrat. (in Arabic)
  14. Fiyumi, Ahmad ibn Muhammad ibn Ali Muqri. (2004). Al-Mesbah Al-Munir fi Gharib Al-Sharh Al-Kabir Lelrafeٰi, Qom: Dar Al-Hujra. (in Arabic)
  15. GhazaliMuhammad ibn Hasan. (1997). Al-Mustasfa min ‘ilm al-usul’ (The Clarified in Legal Theory), Researched by Muhammad ibn Suleyman Al-Ashghar, Beirut: Al-Resalah Institute. (in Arabic)
  16. Hakim Nishapuri, Muhammad ibn Abdullah. (1991). Al-Mustadrak `alâ Al-Sahîhayn (Supplement for what is missing from Al-Bukhârî and Muslim), Researched by Abd Al-Ghader Ata, first ed, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Elmiyye. (in Arabic)
  17. Halibi, Feisal ibn Masoud. (2009). Maqāsid Al-Mutekalefin inda Al-Usuliin, First ed, Riyadh: Makta Al-Rushd- Nasherun. (in Arabic)
  18. Huseini, Seyyed Heidar. (1990). Maqāsid Al-Sharī‘ah fi Amaliya Al-Estenbat An e-Al-Fariqain, Second ed, Qom: Al-Mustafa International Translation and Publication Center. (in Arabic)
  19. Islamic Documents and Information Center (2010). A Usul Figh, first ed, Qom: Islamic sciences and Culture Academy, Islamic Propogation Office of Howzeh Elmiya. (in Persian)
  20. Johari, Ismaeil ibn Himad. (2008). Moٰjam Al-Sahah, third ed, Beirut: Dar Al-Marefa. (In Arabic)
  21. Jorjani, Ali ibn Muhammad. (1985). At-taٰrīfāt (book of definitions), Researched by Ebrahim Al-Abyari, First ed. Beirut: Dar Alketab Al-Arabiya. (in Arabic)
  22. Khomeini, Rouhollah. (1998). Al-Ejtehad & Al-Taghlid, First ed, Qom: The institute for Complication and Publication of Imam Khomeini’s Works. (in Arabic)
  23. Kulayni, Muhammad ibn Yaqub. (2008). Al-Kafi, Researched by Dar Al-Hadith, First ed, Qom: Dar Al-Hadith. (in Arabic)
  24. Ibn Al-Athir Al-Jazari, Mubarak bin Muhammad. (1988). Al-Nihayah fi Gharib Al-Hadith and Al-Athar, Researched by Maḥmūd Muḥammad Ṭanāḥī, fourth ed, Qom: Esmailian Publication Institute.
  25. Ibn Āshūr, Muhammad ibn Tahir. (2011). Maqasid Al-Shariah Al-Islamiyya (The Objectives of Islamic Law), Introduction: Hatem Busme, Cairo: Dar Al-Kitab Al-Masri. (in Arabic)
  26. Ibn Babawayh, Muhammad ibn Ali. (1993). Man la Yahduruhu al-faqih, Corrected by Ali Akbar Ghaffari, Vol.2, Qom: Islamic Publications of Society of Howzeh Elmiya Seminary Teachers of Qom. (in Arabic)
  27. Ibn Faris, Ahmad Ibn Zakaria. (2008). Mu’jam Maqayis Al-lughah, Tartib: Ali Al- Askari- Heydar Almasjedi, First ed, Qom: Research institute of Hawzah & University. (in Arabic)
  28. Ibn Majah, Muhammad ibn Yazid. (2009). Sunan ibn Majah, Taٰliq: Muhammad Fouad Abd Al-Bagi, Beirut: Dar Al-Fikr.(in Arabic)
  29. Maleki Esfahani, Mojtaba. (2011). Farhang Estelah-e Usul (Usul’s terminologies), Introduction: Jafar Sobhani, First ed, Qom: Al-Mustafa’s International Center of Translation and publication. (in Arabic).
  30. -Mirzaye Ghomi, Abulqasem (2010). Al-Ghavanin Al-Muhkama fi Al-Usul Al-Mutghana, Described by Reza Hussein Sobh, First ed, Qom: Ehya Al-Kotob Al-Eslamiya institute
  31. Mirzaye Ghomi, Abulqasem. (1997). Ghanaem Al-Ayyam fi Masael Al-Halal and Al-Haram, Researched by Abbas Tabriziyan, First ed, Qom: Maktab Al-Eٰlam Al-Eslami. (in Arabic)
  32. Muhagegh Hlli, Jafar ibn Hasan. (1983). Al-Ejtihad and Al-Taghlid, Qom: Al-E-Al-Beit Inistitute. (in Arabic)
  33. Mustafavi, Hasan. (1989). Al-Tahqiq fi Kalimat, First ed, Tehran: The Ministry of Culture and Islamic Guidance. (in Arabic)
  34. Muzaffar, Muhammad Reza. (1991). Usul Al-Figh, Fourth ed, Qom: Publication Center of Howzeh Elmiya Prpogation Office. (in Arabic)
  35. Naini, Muhammad Husain.. (1990). Ajvad Al-Taqrirat, Tqriri (Reported by): Abu Al-Qasim Khoei, Second ed, Qom: Dini Matbuat Institute (The Institute of Religious publications). (in Arabic)
  36. Rouhani, Muhammad sadiq. (1998). Minhaj al-Fuqaha (The Way of the Jurists), fifth ed, Qom: Anvar Al-Hedayah. (in Arabic)
  37. Sahib ibn Abbad, Ismaeil. (1994). Al-Muhit fi Al-Lughah, Researched by Muhammad Hassan Al Yassin, First ed, Beirut: Alem Alkitab. (in Arabic)
  38. Shahid Al-Awwal, Muhammad ibn Makki. (1980). Al-Ghawaed and Al-Fawaed, Researched by Dr. Al-Sayyid Abd Alhadi Alhakim, Qom: Maktab Mufid. (in Arabic)
  39. Shahid Thani, Zeinoddin ibn Ali. (1990). Al-Rouza Al-Bahiya Sharh Al-Lome Al-Dameshghiya, First ed, Qom: Davari. (in Arabic)
  40. Shahid Thani, Zeinoddin ibn Ali. (2001). Rasael Al-Shahid Al-Sani, First ed, Qom: Publication Center of Howzeh Elmiya Prpogation Office. (in Arabic)
  41. Sharif Almurtaza, Seyyed Murteza. (1997). Al- Zaria ela Usool Al-Sharia, Researched by Dr. Abulghasem Gorgi, Tehran: University of Tehran. (In Persian)
  42. Shatibi, Ibrahim bin Mousa. (1997). Al-Muwafaqaat, Researched by Abu Obayde Mashhur ibn Hassan Ale Salman. First ed, (place not clear), Dar ibn Afan. (in Arabic)
  43. Tusi, Muhammad ibn Hasan. (1997). Al-Iddah fi Usul Fighh, Rsearched by Muhammad Reza Al-Ansari, First ed, Qom: Setare. (in Arabic)
  44. Zubeydi, Bilqasem Bilzaker. (2014). Al- Ejtehad fi Manat Al-Hakam Al-Shra'I Derasa Tasiliye Tatbighiya, first ed, Saudi Arabia: Markaz Takvin Al-Derasat va Al-Abhath. (in Arabic)
  45. Zubeydi, Muhammad. (1994). Taj al-Arus Min Jawahir Al-Qamus, Corrected by Ali Helali & Ali Seyri, Beirut: Dar Al- Fikr. (in Arabic)
  46. Zuhayli, Muhammad Mustafa. (2006). Al-Wajiz fi Usul al-Fiqh (The Brief Summary in Usul al-Fiqh), second ed, Damascus: Dar Al-Kheir Al-Tabaٰa publication and distribution. (in Arabic)
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 469
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 306


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب