![سامانه نشر مجلات علمی دانشگاه تهران](./data/logo.png)
تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,578 |
تعداد مقالات | 71,072 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,698,582 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,930,757 |
مناسبات افشارهای خمسه و حکومت قاجار (مدلی از تعامل دولت مرکزی با خاندانهای محلی حکومتگر) | ||
پژوهش های ایران شناسی | ||
دوره 10، شماره 1، شهریور 1399، صفحه 169-188 اصل مقاله (533.68 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2020.304932.875 | ||
نویسندگان | ||
رسول عربخانی* ؛ حسن اسماعیلی | ||
استادیار تاریخ دانشگاه پیام نور | ||
چکیده | ||
منطقۀ زنجان یا خمسۀ قدیم از قرون میانه ایران تا به امـروز به عنوان سکـونتگاه اصلی ایل افشار و تیرههای مختلف آن شناخته شده است. افشارها طایفهای از قوم اغوز بودند که در مسیر مهاجرت خود به ایران در مناطق مختلف از جمله زنجان استقرار یافته و در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در ادوار مختلف نقش بسزایی داشتهاند. از دورۀ صفویه به بعد علیالخصوص از زمان قاجار، افراد منتسب به ایل افشار به سبب برخورداری از قابلیتهای ایلی به ویژه در عرصۀ نظامی و نیز بروز پارهای وقایع تاریخی که بسترساز مشروعیت تاریخی برای ایل بود، توانستند نقش مهمی در حوادث سیاسی ـ اجتماعی مناطق مختلف ایران ایفا کنند. ظهور خاندانهای حکومتگر و شخصیتهای نظامی سیاسی تأثیرگذار از میان افشارهای خمسه از دورۀ صفویه تا پهلوی، حکایت از میزان بالای اثرگذاری آنها در ساختار قدرت در ایران دارد. نحوه تعامل افشارهای خمسه با دولت قاجار به عنوان یکی از قدرتهای محلی پرنفوذ از منظر مناسبات میان و خاندانهای محلی، موضوعی است که این مقاله قصد دارد به آن بپردازد. موقعیت جغرافیایی و استراتژیک ولایت خمسه، نفوذ محلی و ریشهدار افشارهای خمسه به همراه برخی عوامل تأثیرگذار دیگر چون جذابیتهای اقتصادی و ظرفیتهای نظامی این سرزمین، نقش مهمی در نحوه شکلدهی به مناسبات سیاسی میان افشارها و حکومت مرکزی ایران داشته است. این پژوهش، بر آن است تا با تکیه بر اصول روش پژوهش تاریخی ضمن بررسی ریشههای تاریخی نفوذ افشارها در خمسه به تبیین مناسبات میان این خاندان با دولت مرکزی و تأثیر آن بر تحولات سیاسی عصر قاجار بپردازد. | ||
کلیدواژهها | ||
افشار؛ خمسه؛ زنجان؛ تاریخ محلی؛ قاجاریه | ||
مراجع | ||
آذری شهرضایی، رضا، 1378، در تکاپوی تاجوتخت (اسناد ابوالفتح میرزا سالار الدوله)، تهران، سازمان اسناد ملی. ابن اثیر،1370، الکامل فی التاریخ. ج 11، ترجمۀ حمیدرضا آژیر، تهران، اساطیر. ابوالغازی، بهادرخان،1287 ق/1871، شجرة ترک، به کوشش دمزن، سن پترزبورگ. احتشام السلطنه، محمودخان،1367، خاطرات احتشام السلطنه، به کوشش سید محمد موسوی، تهران، زوار. اصیلی، سوسن،1381، «ده فرمان از عصر فتحعلیشاه»، نشریه تخصصی گروۀ تاریخ دانشگاه تهران، دورۀ 3، ش 1، صص 91-110. اعتضادالسلطنه، علیقلی میرزا،1370، اکسیرالتواریخ، به اهتمام جمشید کیان فر، تهران، ویسمن. ایلچی شیرازی، میرزا ابوالحسنخان،1357، سفرنامه به قلم میرزا محمدهادی علوی شیرازی، به کوشش محمد گلبن، تهران، مرکز اسناد فرهنگی آسیا. باستانىپاریزی، محمدابراهیم،1366، «افشارها در تاریخ و سیاست کرمان، ناموارة دکتر محمود افشار، به کوشش ایرج افشار و کریم اصفهانیان، تهران، بنیاد موقوفات افشار. بامداد، مهدی،1387، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲، ۱۳ و ۱۴. ۶ ج، تهران، زوار. بیات، مسعود،1386، انقلاب اسلامی در زنجان، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. حسینعلی، حسن،1388، گذری بر تاریخ زنجان، زنجان، دانش زنجان. خاطرات و اسناد صادق مستشارالدوله،1362، به کوشش ایرج افشار، تهران، فردوسی. خالقی مقدم، محمد،1380، استان زنجان سرزمین اقوام افشار، زنجان، دانشگاه زنجان. ــــــــــــــــــــ، 1388، «مردمشناسی افشارهای ایرلوی زنجان»، ماهنامه فرهنگی اجتماعی بایرام، شمارۀ 18، سال سوم، ص 3. رستم الحکما، 1348، رستم التواریخ، تصحیح محمد مشیری، تهران، بینا. رشیدالدین فضلالله، 1338، جامع التواریخ. به کوشش بهمن کریمى، تهران، اقبال. ژوبر، امیلی پروپ آمده، 1347، مسافرت در ایران و ارمنستان، ترجمۀ علیقلی اعتمادمقدم، تهران، بنیاد نشر فرهنگ ایران. سلطانی، رامین، 1389، جستارهایی در تاریخ زنجان، زنجان، نیکان کتاب. سلطان، هاشم میرزا، 1378، زبور آل داوود، تصحیحات و تعلیقات عبدالحسین نوایی، تهران، میراث مکتوب. کاشغری، محمود،1333، دیوان لغات الترک، استانبول، مطبعه عامره. گلستانه، ابوالحسن بن محمدامین،2536، مجملالتواریخ. به اهتمام مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران. عاقلی، باقر،1384، خاندانهای حکومتگر ایران، تهران، نامک. فیلد، هنری،1343، مردمشناسى ایران، ترجمة عبدالله فریار، تهران، فرانکلین. قزوینی، یحیی عبدالطلیف،1363، لب التواریخ، تهران، بنیاد و گویا. لسترنج، گی،1377، جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمۀ محمود عرفان، تهران، علمی فرهنگی. مجتهدی، مهدی، 1379، رجال آذربایجان در عصر مشروطیت، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، زرین. مستوفی، ابوالحسن، 1369، گلشن مراد، به کوشش غلامرضا طباطبایى مجد، تهران، زرین. مستوفی، عبدالله،1393، شرح زندگانی من، تهران، زوار. مروی، محمدکاظم،1363، عالمآرای نادری، به کوشش محمدامین ریاحى، تهران، زوار. وزیری کرمانى، احمدعلى،1366، تاریخ کرمان، به کوشش محمدابراهیم باستانیپاریزی، تهران، علم. نامی اصفهانی،1363، تاریخ گیتیگشا در تاریخ زندیه، تصحیح سعید نفیسی، تهران، اقبال. نیرومند، کریم، 1389، مشاهیر شهرستان تاریخی خدابنده، زنجان، محقق. هدایت، رضاقلیخان،1380، روضةالصفای ناصری، ج9، تهران، اساطیر. Atsız, B. G., 2912, "Avşar kelimesinin Kökeni Hakkında".Avşar Kültür Cografyasi ve Halk Kültürü. Yaşar kalafat, Adnan Menderes Kaya, Mustafa Aksoy. Ankara. Menderes, K. A., 2012, "Tarihi Gelisim İçinde Avşarlar". Avşar kültür Cografyasi ve Halk Kültürü. Yaşar kalafat, Adnan Menderes kaya, Mustafa Aksoy, Ankara. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,067 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 543 |