کریپتوسپوریدیوزیس یکی از بیماری‌های تک یاخته‌ای بوده که عامل آن کوکسیدیایی و از جنس کریپتوسپوریدیوم می‌باشد. این تک‌یاخته نخستین بار توسط Tyzzer در سال 1907 از غدد معدی یک موش آزمایشگاهی گزارش گردید (32). کریپتوسپوریدیوم یکی از مهمترین پاتوژن‌های شایع روده‌ای است که تا به امروز در بسیاری از موجودات و در اکثر نقاط جهان گزارش شده است (9). نقش زئونوتیک کریپتوسپوریدیوم اهمیت آن را نیز از نظر اقتصادی و بهداشت عمومی باعث شده است. در این جنس، آنالیز توالی نوکلئوتیدی DNA انگل نشان داده است که پیچیده بوده و تاکنون 20 گونه با ژنوتیپ‌های متفاوت از پنج رده مهره­داران گزارش شده‌اند. دوازده گونه‌ی کریپتوسپوریدیوم انگل حیوانات و انسان می­باشند (33). از این 20 گونه، گونه‌های کریپتوسپوریدیوم پاروم، کریپتوسپوریدیوم آندرسونی، کریپتوسپوریدیوم بوویس، کریپتوسپوریدیوم فلیس و ژنوتیپ شبه آهو (مترادف کریپتوسپوریدیوم ریانه) از گاو گزارش شده‌اند (6،19،34). کریپتوسپوریدیوم پاروم مهمترین گونه‌ی کریپتوسپوریدیوم است که در 79 گونه از پستانداران از جمله انسان، نشخوارکنندگان و سگ عفونت‌زا می‌باشد (10). برخی از گونه‌ها میزبان اختصاصی دارند و برخی دیگر مانند کریپتوسپوریدیوم پاروم طیف وسیعی از بی مهرگان تا انسان را آلوده می‌کنند (37). کریپتوسپوریدیوم پاروم از روده باریک و کریپتوسپوریدیوم آندرسونی از مخاط شیردان به عنوان عامل کریپتوسپوریدیوزیس در گاو گزارش شده‌اند که از لحاظ اقتصادی جزء مهمترین گونه‌های کریپتوسپوریدیوممحسوب می‌شوند. زیرا آلودگی با گونه‌های کریپتوسپوریدیومموجب کاهش تولید شیر در گاوهای شیری و کاهش وزن آن‌ها می‌گردد (10).اولین وقوع درمانگاهی آلودگی کریپتوسپوریدیوم گاوی را Panciera و همکاران در سال 1971 گزارش نمودند. کریپتوسپوریدیوم پاروم (Senso stricto یا همان ژنوتیپ گاوی) شایع‌ترین گونه‌ی مشترک در میان پستانداران است (10). در ایران نیز اولین‌ بارکریپتوسپوریدیوم در گوساله توسط Gharagozlou در سال 1984 گزارش شد (12،20). در سراسر دنیا آلودگی با گونه‌ی کریپتوسپوریدیوم پارووم از گوساله‌های تازه متولد شده و گونه‌ی کریپتوسپوریدیوم آندرسونی از گوساله‌های مسن‌تر گزارش گردیده است و تاکنون در هیچ منطقه‌ای از دام‌های مسن‌تر گزارش نشده است (11،28). گرچه فراوانی گونه‌ی کریپتوسپوریدیوم آندرسونی در شیردان گاوهای بالغ بیشتر است ولی بیماریزایی کمتری دارد (39). نخستین آلودگی کریپتوسپوریدیایی در سگ توسط Tzipori و Ward در سال 1981 گزارش گردید (33). دو گونه‌ی کریپتوسپوریدیوم پاروم و کریپتوسپوریدیوم کانیس نیز از سگ گزارش گردیده‌اند (15). مطالعات همه گیری شناسی نشان داده است که سگ منشأ انتقال آلودگی‌های تک یاخته‌ای به انسان و در مواردی نشخوارکنندگان می‌باشد (14). وقوع آلودگی در انسان با منشأ  کریپتوسپوریدیوم کانیس و کریپتوسپوریدیوم پاروم توسط گوساله‌ها و یا بره‌ها نیز تأیید گردیده است (4،13،19،36،37،38). بررسی‌های کریپتوسپوریدیوزیس در ایران عمدتاً مربوط به گاو، پرندگان و انسان بوده است. شیوع کریپتوسپوریدیوزیس در گاو 8/42 - 8/3 درصد، گوسفند 85 - 4 درصد، بز 23 درصد و انسان 13 -6/2 درصد گزارش گردیده است (9).

براساس گزارش شبکه دامپزشکی شهرستان مهاباد در شمال شهر 2866 گله (1032 گله نشخوارکنندگان بزرگ، جمعیت گله: 80-30 راس دام و 1834 گله نشخوارکنندگان کوچک، جمعیت گله: 200-40 راس دام)؛ جنوب 10893 گله (2949 گله نشخوارکنندگان بزرگ، جمعیت گله: 80-30 راس دام و 7944 گله نشخوارکنندگان کوچک، جمعیت گله: 60-15 راس دام)؛ شرق 8371 گله (167 گله نشخوارکنندگان بزرگ، جمعیت گله: 80-30 راس دام و 1834 گله نشخوارکنندگان کوچک، جمعیت گله: 200-40 راس دام) و غرب 8456 گله (140 گله نشخوارکنندگان بزرگ، جمعیت گله: 60-30 راس دام و 140 گله نشخوارکنندگان کوچک، جمعیت گله: 70-35 راس دام) در 250 روستا وجود دارند. براساس اطلاعات موجود تاکنون مطالعه‌ای در خصوص وضعیت آلودگی گاو و گاومیش به کریپتوسپوریدیومدر دامداری‌های اطراف شهرستان مهاباد صورت نگرفته است. بنابراین مطالعه حاضر به منظور تعیین فراوانی کریپتوسپوریدیوم در گاو و گاومیش در دامداری‌های اطراف شهرستان مهاباد انجام شد.

مواد و روش کار

منطقه مورد مطالعه و روش نمونه برداری: شهرستان مهاباد (49/33 درجه شمالی و 17/46 درجه شرقی) در جنوب استان آذربایجان غربی واقع شده است. این شهرستان دارای آب و هوای نیمه خشک با متوسط بارندگی سالیانه 350 میلی‌متر است. میانگین بیشینه و کمینه‌ی دما به ترتیب 5/36 درجه سانتی‌گراد در مرداد ماه و 4/3- درجه سانتی‌گراد در دی ماه می­باشد.

حجم نمونه به تفکیک هر دام و براساس شیوع احتمالی 30 درصد، دقت 5 درصد و سطح اعتماد 95 درصد (5 درصدα=) تعیین گردید (30). به تفکیک از هر راس دام، نمونه مدفوع تازه مستقیماً از راست روده 248 راس گاو و 248 راس گاومیش تهیه شد. دام‌ها ساکن و از دامداری‌های سنتی و نیمه صنعتی در چهار روستا بودند که به روش تصادفی ساده از آن‌ها در چهار منطقه‌ی جغرافیایی (شمال (90راس)، جنوب (70 راس)، شرق (48 راس)، غرب (40راس)) از اردیبهشت ماه سال 1395 تا اردیبهشت ماه سال 1396 نمونه برداری گردید. نمونه‌ها در ظرف‌های نمونه­گیری پلاستیکی در پیچ‌دار با برچسب اطلاعات دام (سن، جنس، نژاد، روش تغذیه، قوام مدفوع) به آزمایشگاه انگل شناسی دانشکده‌ی دامپزشکی دانشگاه ارومیه در دمای 4+ درجه سانتی‌گراد منتقل شدند.

روش جدا سازی اووسیست‌های کریپتوسپوریدیوم به روش گرادیان سوکروز: روش گرادیان سوکروز برای جدا سازی و تخلیص اولیه اووسیست‌های کریپتوسپوریدیوم است و اساس آن بر روش شناور سازی نمونه در محلول قندی می‌باشد. 320 میلی لیتر آب مقطر، 500 گرم سوکروز و 9 میلی لیتر فنل مخلوط گردید و محلول شیتر تهیه شد. بافر از مخلوط فسفات سالین (PBS، 25 میلی مول)،Tween80   1 درصد و محلول شیتر (رقت 1:4 و وزن مخصوص 064/1) تهیه شد. 10 میلی لیتر از محلول با رقت 1:4 در لوله آزمایش ریخته شد و 5 میلی لیتر از نمونه‌ی صاف شده نیز به محلول اضافه گردید. نمونه در1500 دور 30 دقیقه سانتریفیوژ شد و سه لایه از بالا به پایین شامل مواد زائد و ناخالصی‌های مدفوع، محلول رقیق (1:4) و رسوب تشکیل گردید. به رسوب نظیر مراحل قبل 5 میلی لیتر از سوسپانسیون تهیه شده اضافه گردید و در 1500 دور 30 دقیقه سانتریفیوژ شد. به رسوب حاوی اووسیست کریپتوسپوریدیومدیکرومات پتاسیم 5/2 درصد اضافه شد (8).

تخلیص اووسیست‌های کریپتوسپوریدیوم به روش گرادیان پرکول: از روش گرادیان پرکول برای خالص سازی اووسیست‌ها از مواد زائد و نیز باکتری‌های موجود در مدفوع استفاده گردید. 9 قسمت محلول پرکول با مخلوط کردن 1 قسمت محلول آلسور (10×) با 9 قسمت محلول آلسور (1×) تهیه گردید. 1 میلی لیتر از اووسیست‌های بدست آمده از روش گرادیان سوکروز به 9 میلی لیتر محلول پرکول اضافه گردید و در 22000 دور به مدت 30 دقیقه سانتریفیوژ شد. رسوب حاوی اووسیست‌ها با بافر نمکی فسفات سالین و 4 میلی لیتر محلول آلسور (1×) به مدت 20 دقیقه در22000 دور سانتریفیوژ گردید (8).

روش شناسایی اووسیست‌های کریپتوسپوریدیوم به روش رنگ آمیزی اصلاح شده زیل-نلسون: نمونه‌های تهیه شده به روش رنگ آمیزی کاینیون اسید فست تغییر یافته (زیل-نلسون) رنگ آمیزی شدند و با میکروسکوپ نوری (بزرگنمایی 1000×) از نظر وجود اووسیست‌های کریپتوسپوریدیوم بررسی گردیدند. براساس خصوصیات ریخت شناسی و مورفومتریک (اندازه و ضریب شکلی) و با استفاده از کلیدهای تشخیص گونه‌های کریپتوسپوریدیوم شناسایی گردیدند (40).

روش ارزیابی آماری: برای ارزیابی ارتباط شیوع آلودگی با سن و جنس دام از روش آماری مربع کای (²χ) و ارزیابی ارتباط شیوع آلودگی با توزیع جغرافیایی و فصلی آلودگی از آزمون واریانس یک طرفه (One Way-ANOVA) و با استفاده از نرم افزار SPSS 24  استفاده گردید. سطح اطمینان 95 درصد و سطح معنی داری 5 درصد تعیین گردید.

نتایج

در یافته‌های ریزبینی، اووسیست‌های کریپتوسپوریدیوم تقریباً کروی و دارای چهار اسپوروزوآیت بودند. براساس اختلاف‌های ریخت شناسی و اندازه اووسیست‌ گونه‌های کریپتوسپوریدیوم آندرسونی و کریپتوسپوریدیوم پارووم،‌ شناسایی گردیدند (جدول 2). میانگین اندازه‌ی اووسیست‌های کریپتوسپوریدیوم پارووم (32/40 درصد) 4/0±5×3/0±5/4 میکرون و میانگین ضریب شکلی آن‌ها 3/0±1/1 بود. در حالی که میانگین اندازه اووسیست‌های کریپتوسپوریدیوم آندرسونی (68/9 درصد) 7/0±6/5×3/1±4/7 میکرون با میانگین ضریب شکلی 2/0±3/1 ثبت گردید. آلودگی توام دو گونه‌ی کریپتوسپوریدیوم پاروم و کریپتوسپوریدیوم آندرسونی 47/8 درصد بود (جدول 1 و 2، تصویر 1).

از مجموع نمونه‌های مدفوع آزمایش شده دام‌های تحت مطالعه، 124 راس گاو آلوده (50 درصد) به انگل کریپتوسپوریدیومبودند. فراوانی آلودگی در گروه‌های سنی مختلف معنی دار بود (012/0= P،903/10 =²χ). به طوری که بیشترین فراوانی آلودگی به ترتیب در گوساله‌های کمتر از 1 سال (72/15 درصد) با قوام مدفوع طبیعی بود. فراوانی آلودگی با جنس دام (ماده 65/30 درصد و نر 35/19 درصد) ارتباط معنی داری داشت (012/0= P،323/6=²χ) (جدول 1).

بیشترین فراوانی در گاوهای آلوده در فصل تابستان (16/20 درصد) بود. ارتباط فراوانی آلودگی با فصول مختلف سال معنی‌دار بود (05/0>P). شیوع کریپتوسپوریدیوم در گاوهای هر چهار منطقه جغرافیایی تحت مطالعه در شهرستان مهاباد مطرح بود (05/0<P).

بحث

کریپتوسپوریدیوزیس بیماری مشترک با اهمیتی است که می­تواند از طریق علفخواران و گوشتخواران اهلی آلوده به انسان منتقل شود (23). کریپتوسپوریدیوم از تک‌یاخته‌های انگلی مهمی است که در انسان و انواع حیوانات تولید بیماری کریپتوسپوریدیوزیس می‌کند. این تک یاخته از جمله اجرام نوپدیدی است که به دلیل سازگاری زیاد و قدرت حیاتی بالا خود را با شرایط جدید به خوبی سازگار می‌کند. در چند سال اخیر مطالعات بسیاری در رابطه با این انگل در نقاط مختلف دنیا در عرصه پزشکی و دامپزشکی انجام شده است (19).

در مطالعه حاضر، فراوانی آلودگی به کریپتوسپوریدیومفقط در گاو و بیشترین فراوانی آلودگی در گوساله‌های کمتر از یک سال و با قوام طبیعی مدفوع مطرح بود. این یافته‌ها تا حدودی با یافته‌ها در سایر نقاط دنیا (59 -22 درصد) و ایران (8/42 -8/3 درصد) هم‌خوانی داشت (1،9،16،19،24،39). در کرمان فراوانی آلودگی در گوساله‌ها 6/21 درصد گزارش گردید و بیشترین میزان شیوع آلودگی در گروه سنی زیر یک سال بود (025/0 P=)(9). آلودگی به کریپتوسپوریدیوم در کرمان در گوساله 6/21 درصد گزارش شد (9،24). Yakhchali و  Gholamiدر سال 2008 شیوع کریپتوسپوریدیوم را در گاوهای شهرستان سنندج در استان کردستان 1/4 درصد گزارش کردند و بیشترین میزان آلودگی در گوساله‌های 4-1 ماهه بود (39). در مطالعه Maleki و Nayebzadeh در سال 2004 گاوهای بالغ غیر اسهالی بالاترین میزان آلودگی (75/23 درصد) و گوساله‌های اسهالی بالاترین میزان آلودگی (8/21 درصد) را نشان دادند (18). Mokhber Dezfuli و Meshgi در سال 2002 میزان آلودگی در گاوهای شیری بدون اسهال را 11 درصد، گوساله‌های اسهالی زیر 3 ماه 20 درصد و در گوساله‌های کمتر از سه ماه بدون اسهال 24 درصد گزارش کردند (20). Lotfollahzadeh و همکاران در سال 2004 میزان آلودگی گوساله‌های اسهالی زیر یک ماه قائم شهر و بابل را 8/22 درصد گزارش نمودند (17). Rezazadeh و همکاران در سال 2004 میزان آلودگی در گوساله‌های اسهالی و گوساله‌های زیر یک سال به ظاهر سالم را در یک گاوداری شیری در تهران به ترتیب 1/2 درصد و صفر درصد گزارش کردند (27). Vahedi و همکاران در سال 2009 نیز شیوع کریپتوسپوریدیوزیس را در گوساله‌های زیر 6 ماه شهرستان آمل 92/3 درصد گزارش کردند (35). Nourmohammadzadeh و همکاران در سال 2010 میزان آلودگی در گوساله‌های مبتلا به اسهال را در استان آذربایجان شرقی 4/41 درصد گزارش کردند (05/0>P) (22). Ranjbar Bahadori و Aliari در سال 2012 وجود آلودگی به کریپتوسپوریدیومرا در 9 درصد از گوساله‌های مبتلا به اسهال در دامداری‌های اطراف تهران گزارش کردند (26). Changizi  و همکاران در سال 2012 شیوع کلی کریپتوسپوریدیوم را در سمنان برای گاوهای بدون اسهال 5/17 درصد گزارش کردند (6). در تحقیق Mirzaei و همکاران در سال 2014 گاوهای تحت مطالعه با قوام مدفوع اسهالی (3/22 درصد) در گاوداری‌های اطراف شهرستان ارومیه آلوده به انگل کریپتوسپوریدیومبودند (025/0=P) (19). میزان شیوع کریپتوسپوریدیوم در دنیا در گاو تا 70 درصد نیز گزارش شده است (34،38). از دلایل اختلاف در گزارش فراوانی آلودگی می‌توان به نقش عوامل همه گیری شناسی نظیر عوامل اقلیمی، جغرافیایی، تعداد دام در گله، شرایط نگهداری دام‌ها، سن و جنس دام‌ها اشاره نمود. علاوه بر این، شیوع بالای آلودگی در گروه سنی زیر یک سال می‌تواند به علت مدیریت پرورش دام در خصوص تراکم و تغذیه و نوع بستر، عدم رعایت بهداشت توسط کارگران دامداری، نگهداری گوساله‌های غیر همسن با هم، ابتلا به گونه‌های مختلف کریپتوسپوریدیوم در شرایط متفاوت اقلیمی، عدم تکامل سیستم ایمنی دام، حساسیست در برابر عفونت، تمایل مدفوع به قوام شل‌تر به جهت طبیعت مایعی که شیر دارد و نیز حضور آلودگی بالا در محل نگهداری آن‌ها باشد (3،5،9،10،22،39).

در این مطالعه فراوانی آلودگی با جنس گاوهای آلوده ارتباط معنی داری داشت. این یافته‌ها تا حدودی با یافته‌ها در سایر نقاط دنیا و ایران هم خوانی داشت. در مطالعه  Ranjbar Bahadori و Aliari در سال 2012 نظیر یافته‌ها در این مطالعه اختلاف فراوانی آلودگی با جنس گاو معنی دار نبود (6). Changizi  و همکاران در سال 2012 ارتباط معنی داری بین جنس دام و آلودگی گزارش نکردند (26). این اختلاف می‌تواند ناشی از نحوه تغذیه و تفاوت‌های ایمنی شناسی باشد (9). در مطالعه Mirzaei و همکاران در سال 2014 ارتباط شیوع آلودگی با جنس دام (نر 7/11 درصد و ماده 5/10 درصد) معنی دار بود (026/0=P) (19). در این مطالعه شیوع کریپتوسپوریدیوم در گاوهای هر چهار منطقه جغرافیایی تحت مطالعه در شهرستان مهاباد مطرح بود. این یافته با گزارش Nourmohammadzadeh و همکاران در سال 2010 در استان آذربایجان شرقی هم خوانی داشت (05/0<P) (22).

در این تحقیق، بیشترین فراوانی در فصل تابستان (3/40 درصد) بود و اختلاف معنی داری داشت. مطالعات مختلف در ایران نیز نشان داده است که شیوع کریپتوسپوریدیوزیس در گاوها بسته به عوامل مختلف اپیدمیولوژیک 8/42 -8/3 درصد متغیر است (1،24). Nourmohammadzadeh و همکاران در سال2010 میزان آلودگی گوساله‌های تازه متولد شده را در استان آذربایجان شرقی در شمال غرب 41/35 درصد، در شمال شرق 68/49 درصد، در جنوب غرب 33/38 درصد و در جنوب شرق 4/38 درصد گزارش نمودند (22). به علاوه نظیر مطالعه حاضر، بیشترین فراوانی آلودگی را در فصل تابستان (6/49 درصد) گزارش کردند (05/0>P) (22). در حالی که Maleki و Nayebzadeh در سال 2004 میزان آلودگی گاوها و گوساله‌های اسهالی و غیر اسهالی در شهرستان خرم آباد را در چهار فصل (5/17 درصد) یکسان گزارش کردند (05/0<P) (18). در مطالعه Mirzaei و همکاران در سال 2014 نیز بیشترین فراوانی آلودگی را در فصل بهار و تابستان گزارش کردند ولی فراوانی با فصل ارتباط معنی‌دار نداشت (05/0<P) (19). در گزارشات دیگر نیز تغییرات فصلی آلودگی مطرح نبود (41). شاید از علل آن دسترسی دام‌ها به علوفه تازه آلوده در فصل تابستان باشد (22). البته تحقیقات متعددی در خصوص نقش فصل در بروز آلودگی انجام شده ولی تاکنون نتیجه یکسانی بدست نیامده است (7). در هندوستان فراوانی آلودگی در گاو در فصل بارندگی متعاقب تابستان و زمستان مطرح بوده است (29). این اختلافات می تواند متاثر از تماس‌های مستقیم زئونوتیک و تاثیرات غیر مستقیم بارندگی، روش پرورش دام نظیر نگهداری گوساله و آلودگی محیطی با فاضلاب دامداری‌ها باشد (10).

یافته‌های مطالعات مختلف نشان داد که روش‌های ریزبینی و میکرومتریک برای تمایز دو گونه‌ی کریپتوسپوریدیوم پارووم و کریپتوسپوریدیوم آندرسونی در آزمایش مدفوع قابل اعتماد، ساده و مقرون به صرفه بوده و به دلیل عدم نیاز به مواد و تجهیزات گران قیمت کارایی‌شان بسیار بیشتر باشد. از میان گونه‌های کریپتوسپوریدیوم در گاو، عمدتا سه گونه‌ی کریپتوسپوریدیوم پاروم، کریپتوسپوریدیوم بوویس و کریپتوسپوریدیوم آندرسونی گزارش شده‌اند (10). در بررسی‌های دیگری از ایران، گونه‌های کریپتوسپوریدیوم انگل گاو را کریپتوسپوریدیوم پارووم، کریپتوسپوریدیوم آندرسونی و کریپتوسپوریدیوم ریانه گزارش کرده‌اند (6،19،22،27). گرچه در بین گزارشات اختلافاتی وجود دارد اما باید توجه کرد که ابتلا به گونه‌های این انگل در سطح کشور نسبتاً شایع است. در این مطالعه و براساس ویژگی‌های ریخت شناسی توصیف شده در سایر مطالعات، دو گونه‌ی کریپتوسپوریدیوم پارووم و کریپتوسپوریدیوم آندرسونی شناسایی گردیدند و آلودگی توام با آن‌ها نیز ثبت شد (16،19). در تحقیق  Mirzaeiو همکاران در سال 2014 تنوع گونه­ای 2 درصد از اووسیست­ها مربوط به کریپتوسپوریدیوم آندرسونی (3/0±8/6 میکرون و ضریب شکلی 4/0±3/1) و 3/20 درصد مربوط به کریپتوسپوریدیوم پارووم (2/0±3/4 میکرون و ضریب شکلی 2/0±1/1) با آلودگی توام 4/2 درصد بودند. به طوری که 3/20 درصد گوساله‌های کمتر از شش ماه و 2 درصد گاوهای شش ماهه تا 3 ساله به ترتیب آلوده به گونه‌های کریپتوسپوریدیوم پارووم و کریپتوسپوریدیوم آندرسونی گزارش شدند (19). در مطالعه Rezazadeh و همکاران در سال 2004 اکثر گونه‌های شناسایی شده به روش میکرومتری کریپتوسپوریدیوم پارووم بودند (27).

یافته­های این تحقیق نشان داد که گونه‌های کریپتوسپوریدیوم پاروم و کریپتوسپوریدیوم آندرسونی در گاوداری‌های تحت مطالعه در اطراف شهرستان مهاباد شیوع قابل توجهی دارند. با توجه به اهمیت این انگل در ایجاد بیماری در انسان و دام، انتقال آسان از طریق آب و مواد غذایی، ارتباط دامداران منطقه با این نوع دام، استفاده گاوها از چشمه‌های مشترک برای رفع تشنگی و آلوده کردن آب چشمه‌ها توسط این نوع دام آلوده می تواند خطر انتقال بیماری را در منطقه افزایش دهد. مرزی بودن منطقه و امکان ورود دام از کشورهای همسایه ترکیه و عراق نیز از راه‌های عمده اشاعه آلودگی می‌تواند باشد. بنابراین با توجه به احتمال حضور سایر گونه‌های کریپتوسپوریدیومدر سایر میزبان‌ها و نیز نبود اطلاعات کافی در خصوص وضعیت آلودگی در جمعیت انسانی منطقه، مطالعات مولکولی جهت ژنوتایپینگ گونه‌های انگل توصیه می‌شود.  

سپاسگزاری

بدینوسیله نویسندگان از همکاری دامداران شهرستان مهاباد قدردانی نموده و از آقای آرمن بدلی کارشناس بخش انگل شناسی دانشکده دامپزشکی دانشگاه ارومیه نیز تشکر می‌نمایند.

تعارض منافع

بین نویسندگان تعارض در منافع گزارش نشده است.

جدول1. نتایج فراوانی آلودگی کریپتوسپوریدیوم در گاوهای تحت مطالعه بر اساس سن، جنس و فصل در دامداری‌های اطراف شهرستان مهاباد.

05/0c: P <؛323/6 =²χ، 012/0=b: P؛903/10 =²χ، 012/0=a:P

جدول2. نتایج ریخت شناسی و مورفومتریک گونه‌های کریپتوسپوریدیومشناسایی شده در گاوهای تحت مطالعه در دامداری‌های اطراف شهرستان مهاباد.

Cr. p.: کریپتوسپوریدیوم پارووم، Cr.a.: کریپتوسپوریدیوم آندرسونی، SI: ضریب شکلی.

تصویر 1. اووسیست‌های کریپتوسپوریدیوم پارووم (الف) و کریپتوسپوریدیوم آندرسونی (ب، رنگ آمیزی زیل-نلسون اصلاح شده، نوک فلش، بزرگنمایی 1000×).