سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات161
تعداد شماره‌ها6,573
تعداد مقالات71,037
تعداد مشاهده مقاله125,522,750
تعداد دریافت فایل اصل مقاله98,782,465
شعیب, میثم, قبولی درافشان, محمد تقی, حائری, محمد حسن. (1400). تأملی در انگارۀ عدم ربا در معدودات. , 17(3), 907-937. doi: 10.22059/jorr.2020.288687.1008594
میثم شعیب; محمد تقی قبولی درافشان; محمد حسن حائری. "تأملی در انگارۀ عدم ربا در معدودات". , 17, 3, 1400, 907-937. doi: 10.22059/jorr.2020.288687.1008594
شعیب, میثم, قبولی درافشان, محمد تقی, حائری, محمد حسن. (1400). 'تأملی در انگارۀ عدم ربا در معدودات', , 17(3), pp. 907-937. doi: 10.22059/jorr.2020.288687.1008594
شعیب, میثم, قبولی درافشان, محمد تقی, حائری, محمد حسن. تأملی در انگارۀ عدم ربا در معدودات. , 1400; 17(3): 907-937. doi: 10.22059/jorr.2020.288687.1008594

تأملی در انگارۀ عدم ربا در معدودات

مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
دوره 17، شماره 3، مهر 1400، صفحه 907-937    اصل مقاله (970.75 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jorr.2020.288687.1008594
نویسندگان
میثم شعیب1؛ محمد تقی قبولی درافشان* 2؛ محمد حسن حائری3
1دانش‌آموختۀ دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2دانشیار دانشکدۀ الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
3استاد دانشکدۀ الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
چکیده
از پیچیده‌ترین مباحث اقتصاد اسلامی رباست که پژوهشگران فقه و اقتصاد اسلامی مطالعات گسترده‌ای دربارۀ آن انجام داده‌اند. جستار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی با بررسی دیدگاه و ادلۀ فقیهان به شرایط تحقق ربای معاملی پرداخته است. مشهور فقیهان امامیه در تحقق آن، دو شرط را معتبر دانسته‌اند؛ نخست دو کالایی که معامله می‌شوند، همجنس و دیگر آنکه مکیل و موزون باشند، در نتیجه قائل به جریان ربا در معدودات نیستند. برخی نیز بر این رأی ادعای اجماع کرده‌ و تنها مخالف این دیدگاه ابن‌جنید، شیخ مفید و سلّار شمرده شده‌اند. عمده دلیل عدم جریان ربا در معدودات، روایات هستند، ازاین‌رو پژوهش پیش‌رو به واکاوی روایات پرداخته و معتقد است دیدگاه مشهور دو اشکال اساسی دارد و باید روایات را ناظر بر دیدگاه اهل تسنن دانست یا احتمال قوی‌تر اینکه با توجه به عبارات فقیهان متقدم، مصادیق ذکرشده در روایات، حکمت تحریم ربا و دیگر قرائن، روایات در مقام مقابلۀ مکیل و موزون با امور مشاهدی باشند، در نتیجه دیدگاه مخالف مشهور از خلال نقد و تحلیل ادلۀ اقوال تقویت شده است.
کلیدواژه‌ها
ربای معاملی؛ ربای قرضی؛ مکیل؛ موزون؛ معدودات
مراجع
  1. آبی، حسن بن ابی‌طالب (1417ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  2. ابوالحسینی، علی‌اکبر (1386). «بررسی تطبیقی ربای معاملی(فضلی) و شرایط تحقق آن»، مجلۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال سوم، ش 9، ص 108- 85.
  3. ابن ادریس، محمد بن منصور (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  4. ابن‌بابویه، محمد بن علی (1413ق). المقنع، قم: مؤسسۀ امام هادی(ع).
  5. ___________________ (1413ق). من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  6. اب‍ن‌ب‍راج، ع‍ب‍دال‍ع‍زی‍ز ب‍ن ن‍ح‍ری‍ر (1406ق). المهذّب، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  7. ابن‌حمزه، محمد بن علی (1408ق). الوسیلة إلی نیل الفضیلة، قم: کتابخانۀ آیة‌الله مرعشی نجفی.
  8. اب‍ن‌زه‍ره، ح‍م‍زة ب‍ن ع‍ل‍ی (1407ق). غنیة النّزوع الی علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  9. اب‍ن‌ف‍ه‍د ح‍ل‍ی، اح‍م‍د ب‍ن م‍ح‍م‍د (1410ق). المقتصر من شرح المختصر، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
  10. اردب‍ی‍ل‍ی، اح‍م‍د ب‍ن م‍ح‍م‍د (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  11. اردبیلی، محمد بن علی (1403ق). جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، لبنان: دار الأضواء.
  12. بحرانی، یوسف بن احمد (1405ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  13. ترمذی، محمّد بن عیسی (1395ق). جامع‌الترمذی، مصر: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی.
  14. تفرشی، مصطفی (1377). نقد الرجال، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
  15. حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
  16. جزیری، عبدالرحمن (1419ق). الفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت(ع)، بیروت: دار الثقلین.
  17. ح‍س‍ی‍ن‍ی ع‍ام‍ل‍ی، م‍ح‍مدج‍واد ب‍ن م‍ح‍م‍د (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
  18. حمیری، عبدالله بن جعفر (1413ق). قرب الإسناد، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
  19. خ‍م‍ی‍ن‍ی، روح‌ال‍ل‍ه (بی‌تا)، تحریر الوسیلة، قم: مؤسسۀ مطبوعات دار العلم.
  20. خویی، ابوالقاسم (1413ق). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی‌نا: بی‌جا.
  21. روحانی، سید صادق (1412ق). فقه الصادق(ع)، قم: مدرسۀ امام صادق(ع).
  22. سبحانی تبریزی، جعفر (1397). الربا موضوعاً و حکما، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  23. س‍لار دی‍ل‍م‍ی، ح‍م‍زه ب‍ن ع‍ب‍دال‍ع‍زی‍ز (1404ق). المراسم العلویة و الأحکام النبویة، قم: منشورات الحرمین.
  24. سیفی، علی‌اکبر (1430ق). دلیل تحریر الوسیلة - فقه الربا، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  25. شوشتری، محمدتقی(1410ق). قاموس الرجال، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
  26. شهید اول، محمد بن مکی(1407ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  27. ------------------------- (1410ق). اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، بیروت: دار التراث - الدار الإسلامیة.
  28. ------------------------- (1414ق). غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
  29. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی(1414ق). حاشیة الإرشاد، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
  30. -------------------------- (1414ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  31. -------------------- (1412ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
  32. شیرزاد، محمدحسن (1393). مفهوم ربا در قرآن کریم مبتنی بر رو‌ش‌های معناشناسی ساخت‌گرا و نقش‌گرا، دانشگاه امام صادق(ع)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد.
  33. شیرزاد، محمدحسین (1393). مفهوم ربا در فضای نزول قرآن کریم، دانشگاه امام صادق(ع)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد.
  34. صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  35. طباطبایی، علی‌بن محمد (1418ق). ریاض المسائل، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
  36. طوسی، محمد بن حسن (1390ق). الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  37. ______________(1407ق). تهذیب الأحکام، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
  38. _____________ (1373). رجال الطوسی، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
  39. ______________ (1407ق). الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  40. ______________ (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
  41. ______________(1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتاب العربی.
  42. علامه حلی، حسن بن یوسف (1410ق). إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  43. ______________(1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  44. ______________(1414ق). تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
  45. ______________(1402ق). رجال العلامة الحلی، قم: الشریف الرضی.
  46. ______________(1413ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  47. ______________(1419ق). نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
  48. ف‍اض‍ل م‍ق‍داد، م‍ق‍داد ب‍ن ع‍ب‍دال‍ل‍ه (1404ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم: کتابخانۀ آیة‌الله مرعشی نجفی(ره).
  49. ف‍ی‍ض ک‍اش‍ان‍ی، م‍ح‍م‍دب‍ن ش‍اه م‍رت‍ض‍ی(1401ق). مفاتیح الشرائع، قم: کتابخانۀ آیة‌الله مرعشی نجفی(ره).
  50. قانع، احمدعلی؛ امینی هرندی، سجاد (1395). «وضع حقوقی ربای معاملی در فقه امامیه و حقوق ایران»، دوفصلنامۀ علمی- تخصصی پژوهشنامۀ فقهی، سال پنجم، ش 1، ص 87- 67.
  51. قمی، علی بن ابراهیم (1404ق). تفسیر القمی، قم: دارالکتاب.
  52. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407ق). الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  53. م‍ج‍ل‍س‍ی، م‍ح‍م‍دب‍اق‍ر ب‍ن م‍ح‍م‍د ت‍ق‍ی (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  54. مجلسی، محمدتقی (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: مؤسسۀ فرهنگی اسلامی کوشانبور.
  55. مجلسی، محمدباقر (1406ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم: انتشارات کتابخانۀ آیة‌الله مرعشی نجفی.
  56. محقق حلی، جعفر بن حسن (1418ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیة، قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة.
  57. _____________________ (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  58. م‍ح‍ق‍ق س‍ب‍زواری، م‍ح‍م‍د ب‍اق‍ر ب‍ن م‍ح‍م‍د م‍وم‍ن (1423ق). کفایة الأحکام، اصفهان: انتشارات مهدوی.
  59. م‍ح‍ق‍ق ک‍رک‍ی، ع‍ل‍ی ب‍ن ح‍س‍ی‍ن (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
  60. مطهری، مرتضی (1381). مسئلۀ ربا به ضمیمۀ بیمه، تهران: صدرا.
  61. مفید، محمد بن محمد (1413ق). المقنعة. قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید - رحمة الله علیه.
  62. موسویان، سید عباس (1386). ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
  63. نمازی شاهرودی، علی (1414ق). مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران: بی‌نا.
  64. نیشابوری، محمد (1384). «بازشناسی قلمرو ربای معاملی»، مجلۀ فقه و اصول، ش 1، ص 128- 107.
  65. هادوی تهرانی، مهدی (بی‌تا). «ربای معاملی»، مجموعه مقالات کنگرۀ شیخ مفید، ش 98، ص 9- 4.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 464
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 232





سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب