تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,572 |
تعداد مقالات | 71,020 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,495,834 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,757,727 |
واکاوی معناشناسی درزمانی واژه «یقین» در قرآن کریم | ||
ادب عربی | ||
مقاله 9، دوره 12، شماره 2، تیر 1399، صفحه 157-180 اصل مقاله (1.02 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jalit.2018.222854.611612 | ||
نویسندگان | ||
هاله بادینده* 1؛ حامد صدقی2؛ سیدابراهیم دیباجی3 | ||
1دانشآموخته دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات | ||
2استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی | ||
3استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
معناشناسی درزمانی به بررسی تغییر و تحولات واژگان در طی زمان میپردازد. یافتن تغییر و تحولات واژگان قرآنی در دوران پیشاقرآنی و پساقرآنی، قرآنپژوهان را در بازخوانی معنای اساسی و نسبی یاری میکند. یکی از واژگان محوری قرآن کریم «یقین» است که در دایرة معنایی خدا، انسان و جهان غیب و شهود مطرح است. این مقاله درصدد است تغییرات یقین را از زبانهای سامی قدیم تا پایان عصر عباسی پیجویی کند تا به معنای دقیق آن در نظام معنایی قرآن کریم دست یابد. نویسندگان در این مقاله به این نتیجه رسیدهاند که یقین واژهای دخیل است که با میانجی آرامی از زبان یونانی به زبانهای سامی وارد شده است. این واژه در فرهنگ زبانهای سامی کاربردی وسیع داشته و بعد از ورود به زبان عربی از یک سو تخصیص معنایی و از سوی دیگر توسعة معنایی پیدا کرده است، سپس با ورود به متن قرآن صبغة دینی یافته و به ابعاد فکری و عقیدتی انسان وارد شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
قرآنکریم؛ معنای اساسی؛ معناشناسی درزمانی؛ یقین | ||
مراجع | ||
قرآن کریم. ابن ابی طالب، علی (1988)، دیوان الإمام علی بن ابیطالب، جمعه عبدالعزیز الکرم، لام، دارکرم. ابن ابی حاتم، عبدالرحمنبنمحمد (1419)، تفسیر القرآن العظیم (ابن ابی حاتم)، تحقیق محمد اسعد طیب الباز، ریاض: مکتبة نزار مصطفی، الطبعة الثالثة. ابن الجوزی عبدالرحمن (1987)، نزهة الأعین النواظر فی علم الوجوه والنظائر، تحقیق محمد عبد الکریم کاظم الراضی، بیروت: مؤسسة الرسالة، الطبعة الثانیة. ابن برد، بشار (2007)، دیوان بشاربنبرد، تحقیق محمدطاهربن عاشور، أربع مجلدات، الجزائر، عاصمة الثقافة العربیة. ابن رفاعی الهاشمی، زید (2003)، الأمثال، محقق علی ابراهیم کردی، دمشق: دار سعدالدین. ابن سلیمان، مقاتل (1423)، تفسیر مقاتلبنسلیمان، محقق عبد الله محمود شحاته، بیروت: داراحیاء التراث العربی. ابن سیده، علیبناسماعیل (د.ت)، المحکم والمحیط الأعظم، محقق ومصحح عبدالحمید هنداوى، بیروت: دارالکتب العلمیة. ابن شداد، عنترة (1964)، دیوان عنترةبنشداد، تحقیق محمد سعید مولوی، قاهره: المکتب الإسلامی. ابن عاشور، محمدطاهر (1420)، تفسیر التحریر والتنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی. ابن عباد، صاحب (د.ت)، المحیط فی اللغة، محقق و مصحح محمدحسنآلیاسین، بیروت: عالم الکتب. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1419)، تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)، محقق محمد حسین شمس الدین، بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمد بیضون. ابن منظور، محمدبنمکرم (د.ت)، لسان العرب، بیروت: دارصادر، المطبعة الثالثة. ابو العتاهیة (1986)، دیوان ابی العتاهیة، بیروت: داربیروت. ازهرى، محمدبناحمد (د.ت)، تهذیب اللغة، بیروت: داراحیاءالتراث العربی. الأنصاری، حسانبنثابت (1947)، دیوان حسانبنثابت الأنصاری، محقق ولید عرفات، بیروت: دارصادر. ایزوتسو، توشیهیکو (1393)، خدا و انسان در قرآن، ترجمة احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ نهم. البیضاوی، عبد اللهبنعمر (1418)، انوار التنزیل واسرار التأویل، إعداد محمد عبدالرحمن مرعشلی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. التفلیسی،حبیش بن ابراهیم (1371)، وجوه القرآن، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. الثعالبی، ابومنصور عبدالملک بن محمدبن اسماعیل (2003)، التمثیل والمحاضرة، تحقیق قصی الحسین، بیروت: دار ومکتبةالهلال. جفری، آرتور (1385)، واژههای دخیل در قرآن مجید، محقق: فریدون بدرهای، تهران: توس، چاپ دوم. الجوهرى، اسماعیلبنحماد (د.ت)، الصحاح، محقق و مصحح احمدعبدالغفورعطار، بیروت: دارالعلم للملایین. الحارثی، عبیدبنالأبرص (1994)، دیوان عبیدبنالأبرص، شرح اشرف احمد عدرة، بیروت: دارالکتاب العربی. حسینیسرشت، سید محمدصادق (1388)، «شیوهها وروشهای قرآن کریم: عوامل ایجاد یقین و موانع کسب یقین از منظر قرآن کریم»، کوثر، ش ۳۰، 5-45. الحموى، یاقوت بن عبدالله (د.ت)، معجم البلدان، بیروت: دار صادر، المطبعة الثانیة. الحویزی، عبد علی بن جمعه (1415)، نور الثقلین، قم: اسماعیلیان، الطبعة الرابعة. الخزاعی، دعبل بن علی (1983)، شعر دعبل بن علی الخزاعی، تحقیق عبدالکریم الاُشتر، دمشق: مطبوعات مجمع اللغة العربیة، الطبعة الثانیة. الدامغانی، حسین بن محمد (د.ت)، الوجوه والنظائر لألفاظ کتاب الله العزیز، تحقیق عربی عبدالحمید علی، بیروت: دارالکتب العلمیة. دوسوسور، فردینان (1392)، دوره زبانشناسی عمومی، ترجمة کوروش صفوی، تهران: هرمس، چاپ چهارم. الذبیانی، زیادبن معاویة (2005)، دیوان النابغة الذبیانی، شرح حمدوطّماس، بیروت: دارالمعرفة، المطبعة الثانیة. رسعنی، عبدالرزاق بن رزق الله (1429)، رموز الکنوز فی تفسیر الکتاب العزیز، مکة المکرمة: مکتبة الأسدی. الزبیدی، محمدبن محمد مرتضى (د.ت)، تاج العروس، محقق و مصحح علی شیری، بیروت: دارالفکر. الزمخشری، محمد بن عمر (1407)، کشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل، مصحح مصطفی حسین احمد، بیروت: دارالکتاب العربی، الطبعة الثالثة. السمرقندی، نصر بن محمد (1416)، تفسیر سمرقندی المسمی بحر العلوم، بیروت: دارالفکر. السیوطی، عبد الرحمن بن ابی بکر (1421)، الإتقان فی علوم القرآن، محقق فواز احمد زمرلی، بیروت: دارالکتاب العربی، الطبعة الثانیة. ــــــــــــــ (1420)، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، محقق فواز محمد زمرلی، بیروت: دارالکتاب العربی، الطبعة الثانیة. شاکر، محمدکاظم (1384)، «نگاهی نو به معناشناسی شک و یقین در قرآن»، پژوهش دینی، ش ۱۲، 284-267. شفایی، مهدی (1394)، «بررسی الفاظ عقلی و عاطفی در قرآن کریم از منظر دادههای زبانشناسی و معناشناسی»، پایاننامه دکتری، محمد صالح شریف عسکری، دانشگاه خوارزمی، دانشکده علوم انسانی. شیبانی، اسحاق بن مرار (د.ت)، کتاب الجیم، محقق ابراهیم ابیاری. قاهره: الهیئة العامة لشؤون المطابع الأمیریة. صفوی، کوروش (1384)، فرهنگ توصیفی معنی شناسی، تهران: فرهنگ معاصر. الطباطبائی، محمدحسین (1390)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، الطبعة الثانیة. الطبرانی، سلیمان بن احمد (2008)، التفسیر الکبیر، اردن-اربد: دارالکتاب الثقافی. الطبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مصحح هاشم رسولی و فضل الله یزدی طباطبایی. تهران: ناصر خسرو، الطبعة الثالثة. ــــــــــــــ (1412)، تفسیر جوامع الجامع، مصحح ابوالقاسم گرجی، قم: الحوزه العلمیة. الطبری، محمد بن جریر (1412)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفة. طریحی، فخرالدین بن محمد (1375)، مجمع البحرین، محقق محمدحسین اشکوریة، ایران: مرتضوی، الطبعة الثالثة. الطوسی، محمد بن حسن (د.ت)، التبیان فی تفسیر القرآن، مصحح احمدحبیب عاملی، بیروت: دار احیاء التراث العربی. العامری، لبیدبن ربیعة بن مالک (2004)، دیوان لبید بن ربیعه، شرح حمدوطّماس، بیروت: دارالمعرفة. العبسی، عروة بن الورد (1998)، دیوان، تحقیق أسماء ابوبکرمحمد، بیروت: دارالکتب العلمیة. علی تبار فیروزجایی، رمضان (1383)، «سیمای یقین در آیات و روایات»، معرفت، ش ۸۳، 91-96. العوّا، سلوی محمد (1389)، بررسی زبانشناسی وجوه و نظایر در قرآن کریم، ترجمة سید حسین سیدی، چاپ دوم، به شهر، مشهد. الفخر الرازی، محمد بن عمر (1420)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة. الفراهیدی، خلیل بن احمد (د.ت)، کتاب العین، قم: الهجرة، الطبعة الثانیة. فرزدق، دیوانفرزدق (1978)، شرح علی فاعور، بیروت: دارالکتب العلمیة. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1415)، تفسیر الصافی، تصحیح حسین اعلمی، تهران: مکتبة الصدر، الطبعة الثانیة. الفیروزآبادی، محمدبن یعقوب (د.ت)، القاموس المحیط، بیروت: دارالکتب العلمیة. الفیومی، احمدبن محمد (د.ت)، المصباح المنیر، قم: موسسة دارالهجرة، المطبعة الثانیة. القمی، علی بن ابراهیم (1363)، تفسیر قمی، محقق طیب موسوی جزائری، قم: دارالکتاب، الطبعة الثالثة. الکاشانی، محمد بن شاه مرتضی فیض (1978)، تفسیر الصافی، تصحیح حسین اعلمی، طهران: مکتبة الصدر، الطبعة الثانیة. الکندی، امرؤالقیس بن حُجر (2004)، دیوان امرؤی القیس، شرح عبدالرحمن المصطاوی، المطبعة الثانیة، بیروت: دارالمعرفة. محلیة، محمد بن احمد (1416)، تفسیر جلالین، محقق عبدالرحمن بن ابی بکر سیوطی، بیروت: مؤسسة النور للمطبوعات. مختار عمر ،احمد (1385)، معناشناسی، ترجمۀ حسین سیدی، مشهد: انتشارات فردوسی. مشکور، محمدجواد (1375)، المعجم المقارن بین العربیة و الفارسیة و اللغات السامیة، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. المصطفوی، حسن (1371)، التحقیق فیکلمات القرآن الکریم، طهران: وزارة الثقافة والإرشاد الإسلامی. موسى، حسین یوسف (د.ت)، الإفصاح، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، المطبعة الرابعة. المیبدی، احمدبن محمد (1371)، کشف الأسرار وعدة الأبرار، اهتمام علیاصغر حکمت، طهران: امیرکبیر، الطبعة الخامسة. المیدانی النیسابوری، احمدبن محمد (1366)، مجمع الأمثال، مشهد المعاونیة الثقافیة للعتبة الرضویة المقدسة. النیسابوری، اسماعیل بن احمد الضریر (1984)، وجوه القرآن، تحقیق فضل الرحمن عبدالعلیم الأفغانی، المکتبة السعودیة، جامعة امالقری. ولفنسون، اسرائیل (1929)، تاریخ اللغات السامیة، مصر: الاعتماد. هاشمنژاد، حسین (1387)، «یقین از منظر علوم عقلی و قرآن کریم»، اندیشة نوین دینی، ش ۱۴، صص 171-200. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 646 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 536 |