بیماری ترومبوز قلبی به عنوان یکی از بیماری‌های شایع در 73 درصد از همسترهای سوری پیر مشاهده شده است (1،4). بیشتر ترومبوزها در داخل دهلیز چپ تشکیل می‌شوند (1،3،5،8). مطالعات صورت گرفته عوامل مختلفی را برای ایجاد این عارضه ذکر کرده‌اند که شامل بیماری‌های قلبی-عروقی، اختلالات انعقادی، آمیلوئیدوز، کاردیومیوپاتی و نارسایی قلب می‌باشند (1،2،3،5،6،8). میزان بروز بیماری در جنس ماده بیشتر از جنس نر بوده و به طور کلی حیوانات ماده در میانگین سنی پایین‌تری (13،5 ماه) نسبت به حیوانات نر (21،5 ماه) به بیماری مبتلا می‌شوند (3،4،7). علائم بیماری در مراحل اولیه شامل بی اشتهایی، کاهش فعالیت روزانه، تنفس عمیق و بی‌حالی می‌باشد اما در صورت شدت یافتن بیماری، علائمی شامل تنگی نفس، افزایش ضربان قلب، سیانوزه شدن، ادم سرتاسری و آسیت نیز مشاهده خواهد شد. در صورت عدم درمان مناسب، یک هفته پس از بروز علائم، حیوان تلف خواهد شد (1،5،8). در مطالعه Dodds و همکاران در سال 1977 به این نتیجه رسیدند که علت ایجاد ترومبوز تغییر در شاخص‌های فیبرینولیتیک و اختلالات انعقادی مانند کاهش فعالیت فاکتور‌های انعقادی II, VII, VIII, X، کاهش پلاسمینوژن و کاهش پلاکت‌ها می‌باشد. Sichuk و همکاران در سال 1965 تأثیر کاهش هورمون‌های آندروژن را بر روی میزان ایجاد ترومبوز با عقیم کردن حیوانات نر و ماده بررسی کردند که بر این اساس در حیوانات نر میزان تشکیل ترومبوز بیشتر شده اما در حیوانات ماده تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد.

یافته‌های بالینی

در یک بازه زمانی دو ساله تعداد 22 همستر سوری که دارای علائم بیماری قلبی-عروقی بودند به بیمارستان دام‌های کوچک دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران ارجاع داده شدند و به منظور ارزیابی بیماری‌های قلبی و همچنین ترومبوز دهلیزی مورد معاینه قرار گرفتند. تمامی موارد در بازه سنی1 تا 3 سال قرار داشتند که از این تعداد 4 عدد نر و 18 عدد ماده بودند. بر اساس تاریخچه اخذ شده از صاحبان بیمار، تمام موارد دارای نشانه‌های معمول بیماری‌های قلبی همچون کاهش فعالیت روزانه، تنگی نفس و کم اشتهایی بودند. در معاینات بالینی انجام شده، 6 مورد (27درصد) دارای علائم حاد و پیشرفته بیماری، شامل تنگی نفس، افزایش ضربان قلب، سیانوزه شدن، ادم سرتاسری و آسیت بودند و 16 مورد (73درصد) علائمی همچون بی اشتهایی، کاهش فعالیت روزانه، تنفس عمیق و بی‌حالی را نشان می‌دادند. با توجه به علائم بالینی مشاهده شده به وجود بیماری قلبی-عروقی مشکوک شده و برای تأکید تشخیص بیماری قلبی، تمامی موارد (22مورد) به بخش رادیولوژی و سونوگرافی ارجاع داده شدند.

آزمایشات تشخیصی

اکوکاردیوگرافی با استفاده از پراب 12مگاهرتز از طریق مسیر پارا استرنال چپ و راست در نماهای محوری بلند و کوتاه بر روی تمامی بیماران انجام شد. افزایش اندازه حفره‌های قلبی (در مقایسه با موارد نرمال) در 11 کیس مشاهده شد (تصویر1). ترومبوز به صورت یک ناحیه مدور یکنواخت و اکوژن داخل دهلیز چپ در تمام بیماران مشاهده شد (تصویر2). در 17 بیمار علائم اولترا‌سونوگرافی؛ شامل مایع آوردگی پرده جنب (pleural effusion)، آسیت (ascites) و مایع آوردگی پریکارد (pericardial effusion) نیز دیده شد (تصویر3). در اولتراسونوگرافی شکمی که با استفاده از پراب 12-6 مگاهرتز انجام شد، در 3 مورد از بیماران  بزرگ شدگی و گرد شدن لبه‌های کبد به همراه افزایش قطر سیاهرگ‌های کبدی مشاهده شد. وجود پیومتر به صورت افزایش قطر شاخ‌های رحم و وجود مایعات اکوژن در داخل لومن رحم در 9 مورد دیده شد (تصویر4). کالبد گشایی بر روی 6 مورد تلف شده با علائم بالینی پیشرفته صورت گرفت که وجود آسیت، مایع آوردگی پرده جنب، بزرگ شدگی حفرات قلبی و پیومتر مشاهده و تأیید گردید و نمونه‌گیری از ترشحات موجود در شاخ‌های رحم انجام پذیرفت که پس از کشت باکتریایی، باکتری‌های اشرشیاکلای، استرپتوباسیلوس مونیلیفورمیس و آرکانوباکتر پیوژنز جدا گردیدند. روند درمانی برای بیماران عاری از پیومتر با استفاده از فروزماید10درصد با تعداد 2 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به صورت عضلانی 3 بار در روز، دیگوکسین با دوز 05/0 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به صورت خوراکی یک بار در روز و تریامترن اچ با دوز 2 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به صورت خوراکی 2 بار در روز انجام پذیرفت. در مبتلایان پیومتر علاوه بر استفاده از داروهای ذکر شده از انروفلوکسازین 10درصد با دوز 5 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن نیز استفاده شد.

ارزیابی نهایی

از میان 22 مورد ارجاعی، 6 مورد دارای علائم حاد و پیشرفته بیماری بودند که قبل از انجام کارهای درمانی تلف شدند و 16 مورد تحت روند درمان قرار گرفتند. بیماری‌های قلبی در همستر‌ها می‌تواند علائم بالینی متفاوتی داشته باشد که ممکن است برخی از آن‌ها بسیار خفیف بوده و در مدت زمان طولانی تشخیص داده شوند. علائم بالینی مرتبط با بیماری‌های قلبی-عروقی در همستر می‌تواند به صورت تظاهرات ریوی، بی‌حالی و ادم مشاهده شود (6). کاردیومیوپاتی دژنراتیو، بیماری‌های عروقی، اختلالات انعقادی، آمیلوئیدوز و ایستایی خون به دنبال نارسایی قلبی را می‌توان به عنوان عوامل مؤثر در تشکیل لخته نام برد (5،6).

براساس تجربه به دست آمده در این مطالعه استفاده از اولتراسونوگرافی در تشخیص ترومبوز قلبی در همسترهای زنده‌ای که از مشکلات قلبی رنج می‌برند به عنوان یک روش تشخیصی مطمئن و قطعی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

سپاسگزاری

نویسندگان این مقاله بر خود واجب می‌دانند که از همکاری‌های بی دریغ دستیاران محترم بخش رادیولوژی و آقای فسخودی کارشناس بخش رادیولوژی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران کمال تشکر را داشته باشند.

تعارض منافع

بین نویسندگان تعارض در منافع گزارش نشده است.

تصویر1. تصویر پارا استرنال نمای محوری بلند از سمت راست. بزرگ شدگی حفرات قلبی به ویژه بطن چپ مشاهده می‌شود.

تصویر2. تصویر پارا استرنال نمای محوری بلند (4 حفره‌ای) از سمت راست. ترومبوز به شکل یک توده اکوژن و هوموژن به طور واضح در دهلیز چپ دیده می‌شود (فلش).

تصویر3. تصویر پارا استرنال نمای محوری بلند از سمت راست. وجود مایعات آزاد در پرده پریکارد مشاهده می‌شود.

تصویر4. اولتراسونوگرافی شکم نشان دهنده افزایش قطر شاخ‌های رحم می‌باشد.