تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,037 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,509,081 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,772,336 |
بینامتنیت واژگانی و شخصیتی «رائیّه» ابن عرندس با قرآن کریم | ||
ادب عربی | ||
مقاله 8، دوره 12، شماره 2، تیر 1399، صفحه 133-156 اصل مقاله (952.93 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jalit.2020.245409.611812 | ||
نویسندگان | ||
علی شیخالرئیس1؛ محمّدابراهیم خلیفهشوشتری* 2 | ||
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران | ||
2استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی | ||
چکیده | ||
تناص یا بینامتنی یکی از اصطلاحات مطرح در حوزه پژوهشها و مطالعات زبان و ادبیات است. طبق این نظریه، هیچ متنی مستقل نیست و هر متن، ترکیبی است از متون گوناگون که آگاهانه یا ناخودآگاه از سرچشمههای ادبی و فکری یکدیگر بهره جستهاند. در این میان قرآن کریم ارزشمندترین و تأثیرگذارترین اثری است که شاعران و ادیبان در آثار خود از آن استفاده نمودهاند. إبن عرندس حلّی از شاعران و ادیبان قرن نهم هجری قمری است. وی دلباخته و شیفته کلام الهی و خاندان وحی بوده و اشعارش پر است از آیات و مضامین قرآنی و مفاهیم والای آن، بهخصوص قصیده «رائیّه» معروفش که در رثای أباعبدالله الحسین میباشد. در این مقاله سعی شده است بینامتنی موجود در «رائیّه» این شاعر با قرآن کریم در دو جنبة بینامتنی - واژگانی (لفظی) و شخصیّتی (فراخوانی شخصیّتهای قرآنی) - مورد توجّه قرار گیرد. در پژوهش حاضر پس از ارائة مباحث نظری، عملیات بینامتنی این قصیده با کلام وحی تحلیل و بررسی شده است. یافتههای این پژوهش حکایت از آن دارد که شکل عملیّات بینامتنی از نوع بینامتنیّت مستقیم و آشکار و روابط میان آن بیشتر به صورت نفی جزئی (اجترار) و در اندک مواردی نفی متوازی (امتصاص) و نفی کلّی (حوار) بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
قرآن؛ ادبیات متعهَّد؛ قصیده رائیّه؛ بینامتنیت؛ ابن عرندس | ||
مراجع | ||
قرآن کریم. آلن، گراهام (2000)، بینامتنیّت، پیام یزدانجو، تهران: مرکز. آنجینو، مارک (1987)، فی اُصول الخطاب النّقدی الجدید، احمد المدینی، بغداد: دارالشّؤون الثّقافیة العامّة. ابراهیمی، قاسم و سیّدمحمّد رضی مصطفوینیا (1393)، «تناص قرآنی در آثار جبران خلیل جبران»، مجموعه مقالات برگزیده همایش ملّی بینامتنیّت (التنّاص)، صص 37-56. أبن بابویه، محمّد بن علی (شیخ صدوق) (1393)، مقتل امام حسین ع در امالی شیخ صدوق، ترجمة محمّد حسین خورشیدی، قم: طوبی محبت. إبن عرندس، صالح بن عبدالوهّاب (1391)،دمعة العینین فی رثاءالحسین علیهالسّلام، ترجمة محمّد عظیمی، مشهد: حواریّون. ابن منظور، محمّدبن مکرم (1414)، لسان العرب، بیروت: دار صادر. احمدی، بابک (1370)، ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز. الأمین، العلاّمة السیّد محسن (1403)، أعیانالشیعّة، بیروت: دارالمعارف للمطبوعات. الأمینی النّجفی، العلاّمه الشّیخ عبدالحسین (1383هـ .ش)، الغدیر فی الکتاب و السنّة والأدب، تهران: دارالکتب الإسلامیّه. امین فروغی، مهدی (1394)، فیض روحالقدس، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. انصاری، محمّدباقر (1394)، فرهنگنامه علوم قرآنی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. بروئل، پیرو (1378)، تاریخ ادبیات فرانسه، نسرین خطّاط و مهوش قویمی، تهران: سمت. ثقفی تهرانی، محمّد (1376)، روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، تهران: برهان. الحسّکانی، عبیدالله بن الحکاکم (1411 هـ .ق)، شواهد التّنزیل، ترجمة محمّدباقر محمودی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. الحسینی البحرائی، السیّد هاشم (1393)، البرهان فی تفسیرالقرآن، قم: دارالمکتب العلمیّة. الحسینی الزّبیدی، السّید محمّد مرتضی (1396)، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق محمود محمّد الطبناحی، کویت: التّراث العربی. حسینی، فریبا (1395)، «بررسی معنا و مفهوم تناص یا بینامتنی»، نخستین همایش ملّی علوم اسلامی، قم. رستمپور، رقیّه (1384ه.ش)، «التنّاص القرآنی فی شعر محمود درویش»، انجمن ایرانی زبان و ادبیات عرب، ش 2. رسولی، حجّت، ظهیری، محمّد، زرگانی، مصطفی (1391)، «التنّاص القرآنی فی شعر حسّان بن ثابت الأنصاری»، دراسات فی نقد الأدب العربی، ش 5، صص 27-44. زارع، آفرین، طوبائی، طاهره (1391ه.ش)، «تحلیل سیمائی لرائیّه إبن العرندس و مقارنتها مع أشعار معاصریة»، مجلة اللّغة العربیة و آدابها، دانشگاه تهران، دوره 8، ش 14، صص 5-26. ژرار، ژنت (1985)، دخل الجامع النّص، عبدالرّحمن أیّوب، بغداد: دارالشّؤون الثّقایة العامة. سجودی، فرزان (1383)، نشانهشناسی کاربردی، تهران: قصّه، چاپ دوّم. ستوده نیا، محمّد رضا، محقّقیان، زهرا (1395)، «بینامتنی قرآن کریم با صحیفه سجّادیّه»، پژوهشهای زبانشناختی قرآن، سال پنجم، ش اوّل، ش پیاپی 9، صص 21-35. سیالکوتی، حکیم (1376)، علی (ع) و پیامبران، تهران: بنیاد بعثت. سیفی، طیّبه (1390)، «بینامتنی اشعار عبدالوهّاب البیاتی با قرآن کریم»، پژوهش های میان رشته قرآن کریم، سال دوّم، ش پنجم، صص 71-79. سیوطی، عبدالرّحمن بن أبیبکر (1376)، الإتقان فی علوم القرآن، ترجمة مهدی حائری. تهران: امیرکبیر. شبّر، جواد (1422)، أدب الطّف أو شعراء الحسین علیهالسّلام، بیروت: مؤسّسة التّاریخ. صدر حاج سیّدجوادی، احمد (1372)، دائرة المعارف تشیّع، تهران: مؤسّسه دائرة المعارف تشیّع. طالبیان درزی، ابوذر (1394)، «اشعار ابن عرندس از منظر تاریخ». www.mjqom.ir طباطبائی، محمّدحسین (1363)، تفسیر المیزان، محمّدباقر موسوی، تهران: امیرکبیر. طبرسی، فضلبن حسن (1372)، مجمعالبیان فی تفسیرالقرآن، تهران: ناصرخسرو. الطّریحی النّجفی، الشّیخ فخرالدّین (1426)، المنتخب فی جمع المراثی و الخطب المشتهربـ (الفخری)، النّجف الأشرف: المکتبة الحیدریّة. عبدالعاطی، کیوان (1998)، التنّاص القرآنی فی شعر أمل دنقل. قاهرة: مکتبة النّهضة العربیة. عزام، محمّد (2001)، تجلیّات التنّاص فی الشّعرالعربی، دمشق: اتّحاد الکتّاب العرب. ــــــــــــــ (2005)، شعریّة الخطاب السّردی. دمشق: اتّحاد الکتّاب العرب، ط 1. قائمی، مرتضی، محققّی، فاطمه (1390)، «بینامتنی قرانی در مقامات ناصیف یازجی»، پژوهشهای میان رشته ای قرآن کریم، سال دوّم، ش پنجم، 51-59. کریستوا، ژولیا (1381)، کلام، مکالمه، رمان، پیام یزدانجو، تهران: آگه. مختاری، قاسم، شانقی، غلامرضا (1389)، «بینامتنی قرآنی و روایی در شعرسیّد حمیری»، لسان مبین، سال دوّم، ش دوّم. مطلوب، احمد (1414)، مُعجم المصطلحات البلاغیّه و تطوّرها، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون. مفتاح، محمّد (1997)، تحلیل الخطاب الشّعری یا استراتیجیّه التّناص، بیروت: دارالعوده. مکاریک، ایرناریما (1385)، دانشنامة نظریات ادبی معاصر، مهران نجفی و محمّد نبوّی، تهران: آگه، چاپ دوّم. موسی، خلیل (2000)، قرائات فی الشّعرالعربی الحدیث و المعاصر، دمشق: اتّحاد الکُتّاب العرب. میرزائی، فرامرز، واحدی، ماشاءالله (1388)، «روابط بینامتنی قرآن با اشعار احمد مطر»، نشریّه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش 25، پیاپی 22، صص 299-322. میرزائی، فرامرز (1384)، «روش گفتمانکاوی شعر»، مجلّه ایرانی زبان و ادبیات عربی، ش 4. نعمتی قزوینی، معصومه، محسنی، حمیده سادات (1394)، «روابط بینامتنی أشعار إبن زیدون با قرآن کریم»، مطالعات قرآنی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، سال ششم، ش 22، صص 103-107. نعمتی، علیرضا (1381)، «اشعار ابن عرندس»، خورشید مکّه، فروردین و اردیبهشت، سال اوّل، ش 3، صص 43-44. نیازی، شهریار، نیازی، عبدالوحید (1393)، «بررسی فضای موسیقایی قصیده إبن عرندس در رثای امام حسین علیه السّلام»، ادبیات شیعه، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، سال دوّم، ش 4، صص 195-218. وعدالله، لیدیا (2005)، التنّاص المعرّفی فی شعر عزّالدّین المناصره، دارالمندلاوی. یعقوبی، الشّیخ محمّدعلی (1951)، البابلیّات، قم: دارالبیان. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 548 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 492 |