پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,980,625 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,652,988 |
تحویل‌ناپذیری دو معنای «توانایی» و مسئلۀ علت ناقصه | ||
| فلسفه و کلام اسلامی | ||
| مقاله 9، دوره 52، شماره 2، بهمن 1398، صفحه 331-348 اصل مقاله (411.29 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jitp.2019.269148.523068 | ||
| نویسنده | ||
| بهرام علیزاده* | ||
| استادیار گروه فلسفه دانشگاه خوارزمی | ||
| چکیده | ||
| دو معنا از «توانایی» در سنت تفکر اسلامی رایج است. در تعریف فیلسوفان از «توانایی» مفهوم ضرورت و در تعریف متکلمان مفهوم امکان مندرج است. مطابق دیدگاه نخست، همین که فاعل در وضعیتی باشد که اگر کاری را بخواهد آن را انجام دهد و اگر نخواهد آن را انجام ندهد و نیز مانع یا رافع بیرونی او را از تحقق خواستهاش باز ندارد، توانا محسوب میشود. در نقطه مقابل، دستهای از متکلمان معتقدند که فاعل در صورتی توانا محسوب میشود که از «امکانِ فعل و ترک» برخوردار باشد. فخر رازی این دو تعریف را قابل ارجاع به یکدیگر میداند. خواجه نصیر این صلح را «صلح من غیرتراضی طرفین» میداند. او با تفکیک میان دو گونه از فاعل ـ فاعلهای امکانی و فاعل تامّ ـ مدعی میشود که این دو تعریف در خصوص خداوند غیرقابل تحویل به یکدیگر و در مورد فاعلهای امکانی (انسانی) تحویلپذیر به یکدیگر هستند. در این مقاله بعد از ذکر دلایل این مدعا خواهم گفت که این دو تعریف حتی در مورد فاعلهای امکانی نیز تحویلپذیر به یکدیگر نیستند. زیرا تنها راه حل برای جمعپذیری این دو تعریف ـ توسل به علیت ناقصه ـ با اشکالات متعددی مواجه است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| امکان؛ توانایی انجام فعل به گونه دیگر؛ ضرورت؛ علت ناقصه؛ فاعل | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Irreducibility of the Two Meanings of “Can” in Islamic Philosophy and Theology | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Bahram Alizade | ||
| Assistant Professor, Department of Philosophy, Kharazmi University | ||
| چکیده [English] | ||
| There are two meanings of "Can" in the tradition of Islamic thought. Philosophers have adopted their definition regarding the notion of necessity and Theologians (Mutakallimin) have chosen theirs based on the contingency. In the former view, the agent is capable if he is able to choose to perform actions (he would have done otherwise if he had willed to) and not prevented by external barriers from fulfilling his wishes. On the other hand, in the latter, capability is contingent; Meaning the agent must have the possibility to do otherwise. Razi assumed that these two definitions can be referred to each other. Nasir al-Din al-Tusi believes that there is a significant discrepancy between two kinds of agencies: God and Human. In the case of human agency, these are interchangeable, but in the case of God, they are not. In this article, I elaborate on these claims. Then, I illustrate these definitions are not interchangeable, even in the case of human agency because the only reason was used to support this claim, i.e. contributory causation, has many flaws. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Agent, Can, Necessity, Contingency, Being able to do otherwise | ||
| مراجع | ||
|
[1] ابن سینا، حسین (1404ق)، التعلیقات، تحقیق: الدکتور عبدالرحمن بدوی، قم، مکتب الإعلام الإسلامى. [2] ــــــــــ (1395 هـ.ق) الهیات شفاء، تحقیق: الاب قنواتی و سعید زاید، قاهره، دارالکاتب العربی للطباعه و النشر. [3] ــــــــــ (1417ق/ 1375ش)، الشفا، الطبیعیات، النفس؛ تصحیح و تعلیق حسن حسنزاده آملی؛ قم: مرکز النشر التابع لِمکتب الاعلام الاسلامی. [4] ـــــــــ (1375ش) الاشارات و التنبیهات (3ـ1) ؛ شرح محمدبن‌محمد نصیرالدین‌طوسی و شرح شرح محمدبن‌محمد قطب‌الدین‌رازی؛ الطبعه الاولی، قم: نشر البلاغۀ. [5] ارسطو (1378). دربارۀ نفس. ترجمه علی‌مراد داودی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات حکمت. [6] ــــــــ (1366). مابعدالطبیعه. ترجمه شرف الدین خراسانی، چاپ اول، تهران. نشر گفتار. [7] اژهای، محمدعلی (1366). «قضایای شرطیّه و چگونگی صدق و کذب آنها»، معارف، دوره چهارم، شماره 1. [8] باغنوی، قطب الدین الرازى (1381). الهیات المحاکمات مع تعلیقات. تهران، میراث مکتوب. [9] بهمنیار، ابن المرزبان (1375). التحصیل. تهران، انتشارات دانشگاه تهران. [10] حلّی، فاضل مقداد؛ حسینی، ابوالفتح ابن مخدوم (1365). الباب الحادی عشر مع شرحیه النافع یوم الحشر و مفتاح الباب، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی. [11] رازی، فخرالدین (1410). المباحث المشرقیه. دارالکتب العربی. [12] ـــــــــــ (1986م). الاربعین فی اصول الدین. قاهره، مکتبه الکلیات الازهریه. [13] ـــــــــــــ (1411). المحصل. عمان، دارالرازی. [14] ـــــــــــــ (1420). تفسیر مفاتیح الغیب. دار احیاءالتراث العربی، الطبعة الثالثة. [15] سبزواری، ملاهادی (1288ق). شرح المنظومه. تـهران، نشر ناب. [16] شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم (1404ق). الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة، ج6. قم، انتشارات مصطفوی. [17] ـــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه. تعلیقه: ملاهادی سبزواری، تصحیح و تعلیق: سید جلال الدین آشتیانی، مشهد، مرکز نشر دانشگاهی. [18] طباطبایی، محمدحسین (1374). اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 3. تهران، انتشارات صدرا. [19] ـــــــــــ (1383). نهایۀ الحکمه. تحقیق و تعلیق: عباس علی زارعی سبزواری، قم، موسسه النشر الاسلامی. [20] طوسی، نصیرالدین (1356). تجریدالاعتقاد. شرح: علامه حلّی، قم، انتشارات مصطفوی. [21] غزالی، ابو حامد (1382). تهافت الفلاسفة. تهران، انتشارات شمس تبریزی. [22] ـــــــــــ (1426). احیاء علوم الدین. بیروت، دار ابن حزم. [23] فارابی، ابونصر (1405). فصوص الحکم. تحقیق: شیخ محمدآل یاسین، قم، انتشارات بیدار. [24] میرداماد، محمد بن مـحمد (١٣٧٤). قـبسات. تهران، دانشگاه تهران . [25] Moore, G. E. (1912). Ethics (Oxford: Oxford University Press). | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 289 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 315 |
||