پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,226 |
| تعداد مقالات | 67,698 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,007,031 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,688,447 |
معرفی رسالۀ فی الآلات العجیبة اثر عبدالرحمن خازنی | ||
| تاریخ علم | ||
| مقاله 7، دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 26، شهریور 1398، صفحه 187-214 اصل مقاله (1.41 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2019.278618.371476 | ||
| نویسنده | ||
| رضا کیانی موحد* | ||
| دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| منجمان دست کم از سدۀ نخست قبل از میلاد از ابزارهایی برای رصد اجرام آسمانی استفاده می‌کردند. ابزارهای این دوره عمدتاً برای تعیین زاویۀ میان دایرةالبروج و معدل‌النهار و تعیین لحظۀ ورود خورشید به اعتدالین استفاده می‌شدند. بطلمیوس از ابزارهایی مانند ذات الحلق، ذات الثقبتین و ذات الشعبتین نام برده است. در دورۀ اسلامی و ضمن انجام رصدهایی برای تدقیق گزارش‌های بطلمیوس، گزارش‌هایی از ساخت ابزارهای نجومی نو نیز به‌دست ما رسیده است، هرچند که بیشتر رساله‌های نوشته شده توسط مسلمانان مربوط به روش‌های ساخت و به‌کار بردن انواع گوناگون اسطرلاب هستند. رسالۀ فی الآلات العجیبة، اثر عبدالرحمن خازنی، رسالۀ کوچکی است که خازنی در آن به تشریح هفت ابزار رصدی مورد استفاده در زمان خویش پرداخته و روش‌های استفاده از آنها را آورده است و محاسباتی را که باید روی نتایج حاصل از این ابزارها انجام بشود، به صورت مدون و مشروح آورده است. در حال حاضر چهار نسخۀ خطی شناخته شده از این رساله در کتابخانه های مجلس شورای اسلامی، مدرسۀ سپهسالار، مغنیسه و دانشگاه استانبول وجود دارند. مقالۀ پیش رو ضمن معرفی رسالۀ مذکور، محتوای علمی آن را مورد بررسی قرار می‌دهد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ابزارهای رصدی؛ ذات الثقبتین؛ ذات الشعبتین؛ عبدالرحمن خازنی؛ مجسطی؛ نجوم دورۀ اسلامی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| ʿAbd al-Raḥmān al-Khāzinī’s Treatise Fī al-Ālāt al-ʿAjība: A short Review | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Reza Kiani Movahed | ||
| The university of Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| The astronomers used instruments from the first century BC to observe heavenly bodies. The most of them were used to determine the angle between the ecliptic and equator circles and to find the moment of the sun’s arrival to the equinoxes. Ptolemy mentions some names of the instruments such as the armillary, dioptra and triquetrum. With the biginning of the attention to astronomy in the Islamic era and the new observations for the examination of Ptolemy’s reports, we have received reports of the construction of the instruments, although most of the essays written by the Muslims related to the construction and application of Astrolabes. ʿAbd al-Raḥmān al-Khāzinī’s (fl. in 6th AH/12th AD century) Fī Ālāt al-ʿAjība is a small treatise in which al-Khāzinī describes the seven usual observation instruments of his era and the methods of their use and computations on the date which are derived from the observations. Currently, there are four manuscripts of this treatise available at the libraries of Majlis (in Iran), Sepahsalar School (in Iran), Manisa (in Turkey), and Istanbul University (in Turkey). In this article, we will give a brief report on this treatise and its surviving versions and the materials described therein | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| ʿAbd al-Raḥmān al-Khāzinī, Almagest, Astronomy in Islamic Period, Dhāt al-Shuʿbatayn (The instrument with two ruler, Triquetrum), Dhāt al-Thuqbatayn (The instrument with two holes, Dioptra), Observation instruments | ||
| مراجع | ||
|
بیرونی، ابوریحان. (1352ش). تحدید نهایات الأماکن لتصحیح مسافات المساکن. ترجمۀ احمد آرام. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. خازنی. (2001م). فی الآلات العجیبة. چاپ تصویری در منشورات معهد تاریخ العلوم العربیة و الإسلامیة سلسلة ج عیون التراث. ج66، مجموعة رسائل عربیة فی علم الفلک و الریاضیات. فرانکفورت. درایتی، مصطفی. (1390ش). فهرستگان نسخه‌های خطی ایران. چاپ اول، تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. رحیمی، غلامحسین. (پاییز و زمستان 1387ش). «ترازهای کرجی.» تاریخ علم، شمارۀ 7، ص67-92. فقیه عبداللهی، حسن. (بهار و تابستان 1374ش). «بررسی رسالۀ شرح آلات رصد نوشتۀ غیاث‌الدین جمشید کاشانی.» تحقیقات اسلامی، شمارۀ 1و2. ص 277-318. هیث، توماس ال. اصول اقلیدس سیزده مقاله. (1388ش). محمدهادی شفیعیها. تهران:مرکز نشر دانشگاهی. Bennett, Jim A. (1998). “Quadrant,” Instruments of Science: an Historical Encyclopedia. Edited by Robert Bud & Deborah Jean Warner. Nmsi Trading Ltd, Smithsonian Institution. pp. 501-503. Fineusa Orontius.(1544). Orontii Finaei ... Quadratura circuli, tandem inuenta & clarissime demonstrata. Available in Biblioteca de la Universidad de Sevilla, Retrieved from https://archive.org/details/ARes352132/page/n75. Kheirandish, E. (1998). The Arabic Version of Elucid’s Optics. vol 1. New York City: Springer-Verlag. Lewis, M.J.T. (2004). Surveying instruments of Greece & Rome. Cambridge: Cambridge University Press. Ptolemy, C. (1984). Ptolemy’s Al-Magest. Translated & Annotated by G.J. Toomer. London: Gerald Duckworth & Co.Ltd. Saili, A. (1960). The Observatory in Islam. Ankara: the Turkish Historical Society. [Reprinted in Fuat Sezgin, Islamic Mathematics & Astronomy, vol. 97, Frankfurt, 1998]. ــــــــــــــــ . (1956). “Al-Khazini’s Treatise on Astronomical Instruments.” Ankara Universitesi Dil ve Tarih-Cografya Fakultesi Derigisi. vol.14. pp. 15-19. Sezgin, Fuat. (2010). Science and Technology in Islam. vol. II. Frankfurt: the Institute for the History of Arabic-Islamic. Tekeli, Sevim. (Jan 2007). “Al-Urdi’s Article on “the quality of Observation”.” Foundation for science technology & civilization, Retrieved from http://muslimheritage.com/article/al-urdis-article-quality-observation. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 344 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 578 |
||