تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,036 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,508,954 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,772,244 |
معرفی رسالۀ فی الآلات العجیبة اثر عبدالرحمن خازنی | ||
تاریخ علم | ||
مقاله 7، دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 26، شهریور 1398، صفحه 187-214 اصل مقاله (1.41 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2019.278618.371476 | ||
نویسنده | ||
رضا کیانی موحد* | ||
دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
منجمان دست کم از سدۀ نخست قبل از میلاد از ابزارهایی برای رصد اجرام آسمانی استفاده میکردند. ابزارهای این دوره عمدتاً برای تعیین زاویۀ میان دایرةالبروج و معدلالنهار و تعیین لحظۀ ورود خورشید به اعتدالین استفاده میشدند. بطلمیوس از ابزارهایی مانند ذات الحلق، ذات الثقبتین و ذات الشعبتین نام برده است. در دورۀ اسلامی و ضمن انجام رصدهایی برای تدقیق گزارشهای بطلمیوس، گزارشهایی از ساخت ابزارهای نجومی نو نیز بهدست ما رسیده است، هرچند که بیشتر رسالههای نوشته شده توسط مسلمانان مربوط به روشهای ساخت و بهکار بردن انواع گوناگون اسطرلاب هستند. رسالۀ فی الآلات العجیبة، اثر عبدالرحمن خازنی، رسالۀ کوچکی است که خازنی در آن به تشریح هفت ابزار رصدی مورد استفاده در زمان خویش پرداخته و روشهای استفاده از آنها را آورده است و محاسباتی را که باید روی نتایج حاصل از این ابزارها انجام بشود، به صورت مدون و مشروح آورده است. در حال حاضر چهار نسخۀ خطی شناخته شده از این رساله در کتابخانه های مجلس شورای اسلامی، مدرسۀ سپهسالار، مغنیسه و دانشگاه استانبول وجود دارند. مقالۀ پیش رو ضمن معرفی رسالۀ مذکور، محتوای علمی آن را مورد بررسی قرار میدهد. | ||
کلیدواژهها | ||
ابزارهای رصدی؛ ذات الثقبتین؛ ذات الشعبتین؛ عبدالرحمن خازنی؛ مجسطی؛ نجوم دورۀ اسلامی | ||
مراجع | ||
بیرونی، ابوریحان. (1352ش). تحدید نهایات الأماکن لتصحیح مسافات المساکن. ترجمۀ احمد آرام. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. خازنی. (2001م). فی الآلات العجیبة. چاپ تصویری در منشورات معهد تاریخ العلوم العربیة و الإسلامیة سلسلة ج عیون التراث. ج66، مجموعة رسائل عربیة فی علم الفلک و الریاضیات. فرانکفورت. درایتی، مصطفی. (1390ش). فهرستگان نسخههای خطی ایران. چاپ اول، تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. رحیمی، غلامحسین. (پاییز و زمستان 1387ش). «ترازهای کرجی.» تاریخ علم، شمارۀ 7، ص67-92. فقیه عبداللهی، حسن. (بهار و تابستان 1374ش). «بررسی رسالۀ شرح آلات رصد نوشتۀ غیاثالدین جمشید کاشانی.» تحقیقات اسلامی، شمارۀ 1و2. ص 277-318. هیث، توماس ال. اصول اقلیدس سیزده مقاله. (1388ش). محمدهادی شفیعیها. تهران:مرکز نشر دانشگاهی. Bennett, Jim A. (1998). “Quadrant,” Instruments of Science: an Historical Encyclopedia. Edited by Robert Bud & Deborah Jean Warner. Nmsi Trading Ltd, Smithsonian Institution. pp. 501-503. Fineusa Orontius.(1544). Orontii Finaei ... Quadratura circuli, tandem inuenta & clarissime demonstrata. Available in Biblioteca de la Universidad de Sevilla, Retrieved from https://archive.org/details/ARes352132/page/n75. Kheirandish, E. (1998). The Arabic Version of Elucid’s Optics. vol 1. New York City: Springer-Verlag. Lewis, M.J.T. (2004). Surveying instruments of Greece & Rome. Cambridge: Cambridge University Press. Ptolemy, C. (1984). Ptolemy’s Al-Magest. Translated & Annotated by G.J. Toomer. London: Gerald Duckworth & Co.Ltd. Saili, A. (1960). The Observatory in Islam. Ankara: the Turkish Historical Society. [Reprinted in Fuat Sezgin, Islamic Mathematics & Astronomy, vol. 97, Frankfurt, 1998]. ــــــــــــــــ . (1956). “Al-Khazini’s Treatise on Astronomical Instruments.” Ankara Universitesi Dil ve Tarih-Cografya Fakultesi Derigisi. vol.14. pp. 15-19. Sezgin, Fuat. (2010). Science and Technology in Islam. vol. II. Frankfurt: the Institute for the History of Arabic-Islamic. Tekeli, Sevim. (Jan 2007). “Al-Urdi’s Article on “the quality of Observation”.” Foundation for science technology & civilization, Retrieved from http://muslimheritage.com/article/al-urdis-article-quality-observation. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 440 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 703 |