1استاد، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
یکی از مفاهیم پرکاربرد در فقه و حقوق که تاکنون پژوهش جامعی در مورد آن صورت نگرفته، ردّ عقد است. تردید در اینکه ردّ به‌عنوان یک ضمانت اجرای صرفِ قراردادیِ مستقل، متضمن احکام و آثار اختصاصی بوده یا آنکه مشمول احکام و آثار نهادهایی همچون فسخ است، بررسی دقیق این نهاد و ارائۀ معیاری برای تشخیص آن، از مفاهیم مشابه در موارد ابهام کلام مقنن جهت جلوگیری از برداشت‌های متفاوت و بعضاً نامأنوس با نظام حقوقی ایران را ضروری می‌کند. امری که در این نوشتار در پی دستیابی به آن هستیم. بر اساس یافته‌های این پژوهش، ردّ عقد هم در احکام و هم در آثار، مفهومی مستقل از فسخ است. نتیجۀ اصلی این استقلال در تفاوت این دو نهاد در اثر قهقرایی آشکار می‌شود؛ با این توضیح که برخلاف فسخ که فاقد اثر قهقرایی است، ردّ در همۀ موارد آن در گذشته تأثیر می‌کند با این استثنا که در عدم نفوذ مراعی به دلیل تعارض با حقوق ثالث، اثر قهقرایی منتفی است. در مقام تعیین ضابطه برای تمییز ردّ عقد از نهادهای مشابه، هرجا که به‌واسطۀ نقص اهلیت یا تعارض با منافع ثالث، جریان آثار عقد، به رضایت یکی از متعاقدین یا شخص ثالثی منوط می‌شود، باید حق در نظر گرفته‌شده را حق ردّ عقد تفسیر کرد.
1Professor, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
2Ph.D Student in Private Law, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
Rejection of contract is a widely used concept in law and jurisprudence which hasn’t been researched comprehensively till now. This research seeks to answer whether the rejection as a mere independent sanction contract entails proprietary rules and effects, or it is subject to the rules and effects of other institutions like termination. Therefore, it is necessary to review exactly the institution and presenting a criterion to distinguish it from other similar concepts in the cases of legislator ambiguity to avoid different and probably strange interpretations in the Iranian system of law. According to the findings of this study the rejection of contract both as to the rules and effects is an independent concept of termination. The main consequence of the independence and the difference of these two institutions is obvious in their retrospective effect. It is worth noting that unlike the termination which has no retrogressive effect, the rejection of the contract affects all previous cases, with the exception that the retrogressive effect is eliminated in the case of ineffectiveness of mara'i due to its contradiction to the rights of third party. To determine a criterion for distinguishing rejection of contract from the other similar institutions, whenever, due to incompetence or any conflict with the third party’s interests, the process of the contract’s effects depends on the satisfaction of one of the two parties (members of that contract) or a third party, it should be interpreted as the right to reject the contract.
کلیدواژه‌ها [English]
Sanction, Rejection of Contract, Termination, Retrogressive Effect
مراجع
الف) فارسی
اشرفی، حاج ملامحمد (1388). شعائر الاسلام، جلد 2، تصحیح و تعلیق احمد باقری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
اسکینی، ربیعا (1387). حقوق تجارت – شرکت‌های تجارتی، شرکت‌های سهامی عام و خاص، جلد 2، چ دهم، تهران سمت.
باقری، احمد؛ مهدیان، محسن (1396). حواله و نهادهای مشابه در حقوق ایران، گرگان: انتشارات نوروزی.
پاسبان، محمد رضا (1397). حقوق شرکت‌های تجاری، چ چهاردهم، تهران: سمت.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1395). الفارق - دایرةالمعارف عمومی حقوق، جلد 4، چ 3،تهران: گنج دانش.
خامنه‌ای، سید علی (1424ق). اجوبه الاستفتائات، چ اول، قم: دفتر معظم‌ٌله.
ره‌پیک، حسن (1385). حقوق مدنی (حقوق قراردادها)، تهران: انتشارات خرسندی.
جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی (1423ق). موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت علیهم‌السلام، جلد 3، قم: مؤسسۀ دایرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام.
حائری، سید کاظم (1423ق). فقه العقود، جلد 1، چ دوم، قم: مجمع اندیشۀ اسلامی.
حسینی شاهرودی، علی (1429ق). محاضرات فی فقه جعفری، جلد 2، چ دوم، قم: مؤسسۀ دایرةالمعارف الفقه الاسلامی.
حسینی عاملی، سید جوادبن محمد (1419ق). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه (ط - الحدیثه)، جلد 15، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
