قره بگلو, مینو, مطلبی, قاسم, صبا, سامان. (1398). بازشناسی مفهوم ارزش در رابطه انسان و محیط در فضاهای باز سکونتی در معماری سنتی ایران. , 24(1), 101-114. doi: 10.22059/jfaup.2019.270845.672174
مینو قره بگلو; قاسم مطلبی; سامان صبا. "بازشناسی مفهوم ارزش در رابطه انسان و محیط در فضاهای باز سکونتی در معماری سنتی ایران". , 24, 1, 1398, 101-114. doi: 10.22059/jfaup.2019.270845.672174
قره بگلو, مینو, مطلبی, قاسم, صبا, سامان. (1398). 'بازشناسی مفهوم ارزش در رابطه انسان و محیط در فضاهای باز سکونتی در معماری سنتی ایران', , 24(1), pp. 101-114. doi: 10.22059/jfaup.2019.270845.672174
قره بگلو, مینو, مطلبی, قاسم, صبا, سامان. بازشناسی مفهوم ارزش در رابطه انسان و محیط در فضاهای باز سکونتی در معماری سنتی ایران. , 1398; 24(1): 101-114. doi: 10.22059/jfaup.2019.270845.672174
بازشناسی مفهوم ارزش در رابطه انسان و محیط در فضاهای باز سکونتی در معماری سنتی ایران
1دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
2دانشیار دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران،تهران، ایران
3دانشجوی دکتری معماری اسلامی دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
چکیده
تعامل انسان و محیط را می‌توان واجد مفاهیمی اعتباری دانست که بنا بر ماهیتی ساختاری مستمراً در فرایند شکل‌گیری مکان، بر بستری فرهنگی- طبیعی بازتولید می‌گردند. مفهوم ارزش اساسی‌ترین شکل این مفاهیم اعتباری است و فضای باز سکونتی هم به جهت استقرار کوچک‌ترین واحد اجتماعی که ارتباطی بی‌واسطه با پدیده‌های طبیعی را فراهم می‌آورد، عرصه‌ای مناسب برای ارزیابی این مفاهیم به‌عنوان بخشی از نظام شناخت مفهومی و مداخله انسان در محیط پیرامون است. ازاین‌رو در این پژوهش باهدف ارائه یک مدل مفهومی از نظام ارزش‌ها، این پرسش مطرح گردیده که شکل‌گیری، کارکرد و ظهور ارزش‌ها در فضاهای باز سکونتی در معماری سنتی ایران چگونه قابل تبیین است. جهت پاسخ به این پرسش ضمن ارائه خوانشی کاربردی از مفهوم ارزش و بر پایه نظریه اعتبارات، ساختاری مدور بر مبنای ارتباط انسان با ارکان اصلی محیط پیشنهاد شد که از دو مؤلفه محتوی و اهمیت نسبی ارزش‌ها تشکیل‌شده است. این نظام مدور در 10 گونه فضای باز سکونتی در معماری سنتی ایران استخراج و مقایسه شده است که نشان می‌دهد علی‌رغم شباهت بسیار در محتوی ارزش‌ها، نظام ارزش‌ها بر اساس شرایط محیطی دارای تفاوت‌هایی در این گونه ها است و بنابراین نمی‌توان نظام ارزش‌ها را موضوعی مجرد و ذهنی در نظر گرفت.
Recognizing the Concept of Value in Human-Environment Relations in Open Spaces for Traditional Iranian Residential Buildings
نویسندگان [English]
Minou Gharehbaglou1؛ ghasem motalebi2؛ saman saba3
1Associate Professor, Faculty of Architecture & Urbanism, Tabriz Islamic Art University, Tabriz
2Associate Professor, School of Architecture,College of Fine Arts,University of Tehran,Tehran
3PhD Student in Islamic architecture, Faculty of Architecture & Urbanism, Tabriz Islamic Art University, Tabriz
چکیده [English]
Human-environmental interactions contain contingent concepts which, for their structural quiddity, are constantly reproduced, as a product of these interactions, in the placemaking process and in a natural and cultural context. The concept of value is the most fundamental instance of a contingent concept. Besides, an open space for a residential building, as the smallest unit that provides immediate communication between the human society and natural elements or phenomena, is an appropriate field for evaluating these concepts as part of the conceptual recognition system and human intervention in the environment. Therefore, with the aim of providing a conceptual model of the value system in the relationship between humans and the built environment, this study tries to figure out how we can explain the emergence, development and functioning of values in open spaces for residential buildings in traditional Iranian architecture. Additionally, the term value is used to introduce a diverse range of concepts, and this indiscrimination in usage seems to have led to theoretical obfuscation in the terminology. It is a necessary first step, then, to recognize the concept of value at the theoretical level via an interdisciplinary research that spans the fields of sociology, philosophy and architecture. Accordingly, to answer the research question, an applied interpretation of the concept of value will be presented based on the theory of contingents (i`tibariāt) with auxiliary recourse to the theory of structuration. In this interpretation, values are contingent concepts which, with structural properties in individual and social behavior, serve as norms in human-environmental decision making. To explore this in selected cases, as based on the relation of humans to the main elements of environment, the present study proposes a circular structure which is comprised of two components: content of values and relative importance of values. This circular system was extracted from and compared in ten types of open spaces for residential buildings in traditional Iranian architecture. The samples were selected based on theoretical sampling, relevance to the research subject and the richness of patterns. The content of values were extracted through an integrated analysis of formal/physical features as well as environmental constraints, patterns and concepts, and then inferring values from those environmental concepts. The analysis is organized into four axes including human communication with God, nature, history and society as the main elements of environment. The relative importance of values was also achieved through the grading of compatibility between the optimal, the possible and the ideal in the realization of environmental concepts in discovered patterns. An analysis of the circular system of values in selected cases shows that, despite a strong resemblance in content, the human-environment value system exhibits different properties depending on environmental conditions. Therefore, the value system cannot be conceived of as abstract, independent and subjective. This highlights the importance of focusing not only on the content but also on the structure and system of values. In addition, environmental conditions can be considered as an important factor in the reproduction process and the sustainability of values in society.
کلیدواژه‌ها [English]
residential buildings, open spaces, value system, theory of contingents
مراجع
اتکینسون،ریتال؛ اتکینسون،ریچاردسی؛ اسمیت، ادوارد؛ نولن‌هوکسما،سوزان و بم، داریل (1369)، زمینه روانشناسی، ترجمه: گروه مترجمان، انتشارات رشد، تهران.
احمدی، زهرا (1388)، مطالعه نقش فضای باز در معماری سنتی ایران جهت بهبود و ارتقاء معماری معاصر. نشریه آبادی، شماره 68، صص52 – 58.
الکساندر، کریستوفر (1386)، معماری و راز جاودانگی، ترجمه: مهرداد قیومی بیدهندی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
اقبال لاهوری، محمد (1349)، احیای فکر دینی در اسلام، ترجمه: احمد آرام، نشر دفتر مطالعات فرهنگ دینی، تهران.
آملی لاریجانی، صادق (1370)، معرفت دینی، مرکز ترجمه و نشر کتاب، تهران.
بلیکی، نورمن (1396)، طراحی پژوهش های اجتماعی، ترجمه: حسن چاوشیان، چاپ یازدهم، نشر نی، تهران.
بیدهندی، محمد و نوروزی، رضاعلی (1389)، عاملیت انسان در رویکرد کیفی پژوهش. فصلنامه راهبرد 54. سال نوزدهم (بهار)، صص 187-206.
تری یاندیس، هری. س. (1378)، فرهنگ و رفتار اجتماعی، ترجمه: نصرت فتی، انتشارات رسانش، تهران.
جانسون، چالمرز (1363)، تحول انقلابی : بررسی نظری پدیده انقلاب ، ترجمه: حمید الیاسی، انتشارات امیرکبیر، تهران.
جعفری، محمد تقی (1378)، زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام، نشر آثار علامه جعفری (کرامت) چاپ دوم، قم.
حجت، مینو (1387)، بی‌دلیلی باور، تأملی در باب یقین ویتگنشتاین، انتشارات هرمس، تهران.
حسنی, سید حمیدرضا و موسوی, هادی (1391)، ساخت و عامل در نظریه اعتباریات علامه طباطبایی و نظریه ساخت یابی گیدنز. دو فصلنامه عملی پژوهشی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان, دوره 2، شماره 2، پاییز 1391، صص 129-159.
حسنی، محمد (1383)، بررسی دیدگاه ارزششناسی علامه طباطبایی و دلالت های آن در تربیت اخلاقی، مجله روانشناسی و علوم تربیتی، سال سی وچهارم، شماره 2 ، صص199-224.
درسلر، دیوید و ویلیس، ویلیام ام.(1388)، جامعه‌شناسی( بررسی تعامل انسانی)، ترجمه: مهرداد هوشمند و غلامرضا رشیدی، چاپ اول، انتشارات اطلاعات، تهران.
دلاور, علی (1389)، روش‌شناسی کیفی . فصلنامه راهبرد. بهار،صص 329-307.
رحمانی، الهه؛ نورایی، سمیه و شکرفروش، زهرا سادات (1390)، بررسی سیر تحول الگوی پر و خالی در مسکن معاصر ایرانی، نشریه آبادی، شماره 70، صص 6-62.
رفیع پور، فرامرز (1378)، آناتومی جامعه: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی،چاپ اول،شرکت سهامی انتشار ، تهران.
سامه،رضا (1390) ، تبیین نقش و تأثیر نظام معرفتی اسلام بر شکل‌گیری چارچوب نظری پژوهشهایحوزه معماری، اولین همایش ملی معماری و شهرسازی اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
شارون، جوئل (1379)، ده پرسش از دیدگاه جامعه‌شناسی، ترجمه: منوچهر صبوری کاشانی، نشر نی، تهران.
گروتر، یورگ (1383)، زیباشناختی در معماری، ترجمۀ: جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون،چاپ دوم، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
گیدنز، آنتونی (1384)، مسائل محوری در نظریه اجتماعی، ترجمه: محمد رضایی، سعاد، تهران.
لطف‌آبادی, حسین (1385)، آموزش شهروندی ملی و جهانی همراه با تحکیم هویت و نظام ارزشی دانش آموزان، نوآوری‌های آموزشی, سال پنجم شماره 17, 18، صص11-44.
محسنیان راد، مهدی(1375)، انقلاب، مطبوعات و ارزش‌ها (مقایسه انقلاب اسلامی و مشروطیت)، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، تهران.
مصباح یزدی، محمدتقی(1379)، پیش‌نیازهای مدیریت اسلامی، تقریر: غلامرضا متقی فر، ج دوم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم.
مصباح یزدی، محمدتقی(1386)، نظریة حقوقی اسلام، ج ۱، مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیرحمة الله، ۱۳۸۲، قم.
مطهری، مرتضی (1378) مجموعه ی آثار، مجلات گوناگون، نشر صدرا، تهران.
معین، محمد (1371)، فرهنگ معین، انتشارات امیرکبیر، چاپ نهم، تهران.
مقدس، علی‌اصغر و قدرتی، حسین (1383)، نظریه ساختاری شدن آنتونی گیدنز و مبانی روش‌شناختی آن، مجله علوم اجتماعی (دانشگاه فردوسی مشهد)، شماره ،4 صص1–31.
مهدوی نژاد، محمد جواد؛ منصور پور، مجید و هادیانپور، محمد (1393)، نقش حیاط در معماری معاصر ایران؛ مطالعه موردی: دوره های قاجار و پهلوی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره پانزدهم، بهار 1393، صص 35 – 4.
میلز، سی. رایت (1370)، بینش جامعه شناختی: نقدی بر جامعه شناسی آمریکایی، ترجمه: عبدالمعبودانصاری، شرکت سهامی انتشار، تهران.
نقره کار، عبدالحمید (1387)، درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی، وزارت مسکن و شهرسازی- دفتر معماری و طراحی شهری- شرکت طرح و نشر پیام سیما، تهران.
یارمحمدی، لطف الله و خسروی نیک، مجید (1382)، شیوه ای در تحلیل گفتمان و بررسی دیدگاه های فکری اجتماعی، نامه فرهنگ، شماره 42 ،صص 181-143.
Alexander, Cristopher (1979), The Timeless Way of Building, Oxford University Press, New York.
Bardi, A. & Schwartz, S. H. (1996), Relations among sociopolitical values in Eastern Europe: Effects of the communist experience?, Political Psychology, vol. 17, no. 3, pp. 525–549.
Bilsky W. & Schwartz S. H (1994), Values and Personality. European journal of Personality,N. 30, pp163-181.
Bilsky, W. & Schwartz, S. H. (2000), Toward a Theory of the Universal Content and Structure of Values: Extensions and Cross-Cultural Replications, Rev. Bras. Enferm., vol. 53, no. Suppl, pp. 123–126.
Feather, N. T. (1975), Values in education and society, Free Press (Collier Macmillan Publishers), London.
Giddens, Anthony (1973), The Class Structure of the Advanced Societies, Hutchinson, London.
Giddens, Anthony (1993), New rules of sociological method, Stanford university press, StanfordCalifornia.
Haruna, P. F. (2008), Book Review: Culture, Development, and Public Administration in Africa by Ogwo J. Umeh and Greg Andranovich, Administrative Theory & Praxis, 30(1), pp143- 147.
Nagel, Thomas (1979), Mortal questions, Canto, London.
Rose, J. (1998). Evaluating the contribution of structuration theory to the IS discipline., 910–924. Retrieved from https://dblp.org/rec/conf/ecis/Rose98
Salingaros, Nikos (2000), The Structure of Pattern Languages, Architectural Research Quarterly 4, pp149-161.
Salingaros, Nikos (2004), PRINCIPLES OF URBAN STRUCTURE, Faculty of Architecture Delft University of Technology.
Schwartz, Shalom H. (1992), Universals in the Content and Structure of Values: Theoretical Advances and Empirical tests in 20 Countries. Advances in Experimental Social Psychology, N. 23, pp1-65.
Strauss, A. & Corbin, J. (1990) Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques. Sage, Newbury, CA.
Young, K. (1949) Sociology, A Study of Society and Culture, NewYork.
