پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,759 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,132,459 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,897,808 |
کتابشناخت: مآخذ ابیات و عبارات عربی مقامات حمیدی (بخش دوم) | ||
| ادب عربی | ||
| مقاله 18، دوره 10، شماره 2، دی 1397، صفحه 313-332 اصل مقاله (728.95 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jalit.2019.134780.611354 | ||
| نویسنده | ||
| سید مرتضی حسینی* | ||
| استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند | ||
| چکیده | ||
| مقامهنویسی در نثر فارسی، اولین بار با مقامات قاضی حمیدالدّین ابوبکر محمّد بن عمر بن علی بلخی، از شاهکارهای متون نثر فارسی در قرن ششم، پدید آمد. این اثر از یک مقدمه، 23 مقامه و یک خاتمه تشکیل شده است. مقامهنویسی که متّکی بر ساختارِ روایت و قصّه‌پردازی است، در زبان فارسی با تفاوت‌هایی از اسلوب نگارش مقامات عربیِ بدیع‌الزمان همدانی و ابوالقاسم حریری تقلید می‌نماید. این کتاب که به سبک نثرهای مصنوع فارسی نگاشته شده، چه ازحیث صورت که از آرایه‌های لفظی و معنوی و واژگان مهجور استفاده کرده و به آیات، احادیث، اشعار و امثال عربی استشهاد نموده و چه از حیث محتوا که بازتاب اوضاع اجتماعی روزگار نگارنده است، قابل اعتناست. سؤال اصلی پژوهش این است که آیا حمیدی در استفاده از اشعار و عبارات عربی مقامات، ابداع و ابتکار به خرج داده یا از لفظ و مضمون سخنان گویندگان پیش از خود اقتباس نموده است؟ از آن جا که تاکنون دربارة ابداعی یا تقلیدی بودن اشعار و عبارات عربی مورد استفاده در مقامات حمیدی، تحقیقی جامع صورت نگرفته، در این جستار، تلاش شده است با روش جستجو در مآخذ و منابع موجود، مواردی که حمیدی از متون عربی استفاده نموده بیان شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مقامات حمیدی؛ قاضی حمیدالدین بلخی؛ ابیات و عبارات عربی؛ مآخذ و گویندگان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Sources of Arabic Verses and Phrases of Maqᾱmᾱt-i-Ḥamidi (Ḥamidi Short Stories): part II | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Sayyed Morteza Hoseini | ||
| Assistant Professor, Department of Theology and Islamic Studies, Islamic Azad University of Birjand Branch | ||
| چکیده [English] | ||
| Writing Maqᾱmᾱt in Prose Persian for first time Emerged With Maqᾱmᾱt of Judge Ḥamid al-Din Abū Bakr Muḥammad Ibn Omar ibn Ali Balkhi From the masterpieces of Persian prose texts in the sixth century. Maqamat-i-Hamidi is one of the masterpieces in the Persian prose that challenges the styles of Arabic Maqᾱmah texts. This work that is written with the style of Persian prose is filled with a large number of beautiful and delicate Arabic poems and phrases, whose sources have remained unexplored so far. This work Composed from an introduction, Twenty three Maqᾱmah And an end. Writing Maqᾱmᾱt which relies on narrative structure in Persian language with differences from the writing style imitates of Arab Maqamat-i-Badiʿ-e-Zamᾱn Hamedᾱni and Abulqasim Ḥariri. This book is written in the style of prose Persian artifacts relevant what is in the face which uses verbal and spiritual arrays and misleading vocabulary And proof to the verses, hadiths, poems and the Arabic dialect And in terms of content which reflects the social situation of the writer's time. The main question is the research whether Hamidi Initiative to using Arabic poetry and expressions or it has adapted the words of the speakers before them? Since so far no comprehensive research About inventive or imitation of Arabic poems and phrases, been tried in this paper, With the search method in the source and available resources, The cases that Hamidi used Arabic texts is expressed. This paper studies the Arabic verses and phrases in Maqᾱmᾱt-i-Ḥamidi and attempts to determine their sources and references as much as possible. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Maqamat, Hamidi, Arabic Verses, phrases, sources | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم. آقاجمال خوانسارى، محمد بن حسین، شرح آقا جمال خوانسارى بر غُرر الحِکم و دُرر الکلم، محقق جلال‌الدین حسینى ارموى محدث، چاپ چهارم، تهران، دانشگاه تهران، 1366. آمدی، عبدالواحد بن محمد تمیمی، غُرر الحِکم و دُرر الکلم، محقق سیدمهدى رجائى، چاپ دوم، قم، دارالکتاب الإسلامی، 1410. ابراهیمی حریری، فارس، مقامهنویسی در ادبیات فارسی، تهران، دانشگاه تهران، 1341. ابشیهی، شهابالدین محمد بن أحمد بن منصور أبوالفتح، المستطرف فی کلّ فنّ مُستظرف، بیروت، عالم الکتب، 1419. ابن أبی جمهور احسائی، محمد بن زین‌الدین، عَوالی اللئالی، تقدیم السید شهابالدین النجفی المرعشی، تحقیق الحاج آقا مجتبى العراقی، قم، مکتبة سید الشهداء، 1405. ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغة، محقق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، 1404. ابن أثیر، ضیاءالدین بن الأثیر نصرالله بن محمد، المثَل السائر فی أدب الکاتب و الشاعر، المحقق أحمد الحوفی و بدوی طبانة، القاهرة، دار نهضة مصر للطباعة والنشر والتوزیع، د.ت. ابن الجهم، علی، دیوان علی بن الجَهم، عنی بتحقیقه خلیل مردم بک، الطبعة الثانیة، بیروت، دار الآفاق الجدیدة، 1400. ابن حجّه حموی، تقى‌الدین بن على، خزانة الأدب و غایة الأرب، محقق کوکب دیاب، بیروت، دار صادر، د.ت. ابن‌الخطیب قاسم، محمد بن قاسم، روض الأخیار المنتخب من ربیع الأبرار، حلب، دارالقلم العربی، 1423. ابن راهویه، أبو یعقوب إسحاق بن إبراهیم، مُسند إسحاق بن راهَویه، المحقق د. عبدالغفور بن عبدالحق البلوشی، المدینة المنورة، مکتبة الإیمان، 1412. ابن سلاّم، أبوعُبید القاسم بن سلاّم بن عبدالله الهروی البغدادی، غریب الحدیث، المحقق د. محمد عبدالمعید خان، حیدر آباد- الدکن، مطبعة دائرة المعارف العثمانیة، 1964. ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تُحَف العقول، محقق على‌اکبر غفارى، چاپ دوم، قم، جامعه مدرسین، 1404. ابن معصوم، السید علی صدرالدین بن معصوم المدنی المعروف بعلی خان بن میرزا أحمد، أنوار الربیع فی أنواع البدیع، حقّقه شاکر هادی شکر، النجف الأشرف، مطبعة النعمان، 1969. أبو حیّان توحیدی، علی بن محمد بن العباس، الأمتاع و المؤانسة، بیروت، المکتبة العنصریة، 1424. ابوالفرج اصفهانی، علی بن الحسین، کتاب الاغانی، تحقیق احسان عباس و ابراهیم سعافین و بکر عباس، الطبعة الثالثة، بیروت، دار صادر، 1429. ابو نواس، الحسن بن هانئ الحکمی، دیوان، تحقیق غریغور شولر، المطبعة الکاثولیکیة، 1402. ابو هلال عسکری، الحسن بن عبد الله بن سهل بن سعید بن یحیى بن مهران العسکری، جَمهَرة الأمثال، بیروت، دارالفکر، د.ت. أحمد بن حنبل، أبو عبدالله أحمد بن محمد بن حنبل الشیبانی، مُسند الامام أحمد بن حنبل، المحقق شعیب الأرنؤوط - عادل مرشد و آخرون، مؤسسة الرسالة، 1421. باخرزی، علی بن الحسن بن علی بن أبی الطیب أبوالحسن، دُمیة القصر و عُصرة أهل العصر، بیروت، دار الجیل، 1414. بستانی، فؤاد أفرام، المجانی الحدیثة عن مجانی الأب شیخو، الطبعة الرابعة، قم، ذوی القربی، 1998. بهاء الدین زهیر، دیوان، بیروت، دار صادر و دار بیروت، 1964. ثعالبی، أبو منصور عبدالملک بن محمد، الاعجاز و الایجاز، القاهرة، مکتبة القرآن، د.ت، الف. ___________، التمثیل و المحاضرة، المحقق عبدالفتاح محمد الحلو، الطبعة الثانیة، تونس، الدار العربیة للکتاب، 1401. ___________، خاصّ الخاص، المحقق حسن الأمین، بیروت، دار مکتبة الحیاة، د.ت، ب. ___________، اللطائف و الظرائف، بیروت، دار المناهل، د.ت، ج. ___________، المنتحل، المحقق الشیخ أحمد أبو علی، المطبعة التجاریة، عرزوزی وجاویش، الإسکندریة، 1319. ثعلبی، أحمد بن محمد بن إبراهیم الثعلبی أبو إسحاق، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، تحقیق الإمام أبی محمدبن عاشور، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1422. جاحظ، عمرو بن بحر، رسائل الجاحظ، تحقیق و شرح عبدالسلام محمد هارون، القاهرة، مکتبة الخانجی، 1384. جرّاوی تادلی، أبوالعباس أحمد بن عبدالسلام، (الحماسة المغربیة) مختصر کتاب صفوة الأدب ونخبة دیوان العرب، المحقق محمدرضوان الدایة، بیروت، دارالفکر المعاصر، 1991. حرّ عاملی، أمل الامِل، تحقیق السید أحمد الحسینی، بغداد، مکتبة الأندلس، د.ت. حموی، شهابالدین أبوعبدالله یاقوت بن عبدالله الرومی الحموی، مُعجم الادباء، إرشاد الأریب إلى معرفة الأدیب، المحقق إحسان عباس، بیروت، دارالغرب الإسلامی، 1414. حمیدالدین بلخی، قاضی ابوبکر محمّد بن عمر، مقامات حمیدی، با تصحیح و تعلیقات د. رضا انزابی نژاد، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1365. خاتمی‌پور، حامد، «مآخذ و گویندگان اشعار عربی سندبادنامه»،پیک نور، سال هشتم، ش 2، صص 82-75، تابستان 1389. خویى، ابوالقاسم، مُعجم رجال الحدیث، چاپ پنجم، قم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، 1372. دهخدا، علی اکبر، امثال و حکم، تهران، امیرکبیر، 1383. دیک الجن حمصی، ابو محمد عبدالسلام بن رغبان، دیوان دیک الجنّ، حقّقه د. احمد مطلوب و عبدالله الجبوری، بیروت، دارالثقافة، د.ت. ذبیانی، نابغه، دیوان، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، الطبعة الثانیة، القاهرة، دارالمعارف، 1985. ذهبی، شمس‌الدین محمد بن أحمد، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق د. عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، 1410. رازی، منتجب‌الدین علی بن عبیدالله بن بابویه، الفهرست، محقق جلال‌الدین حسینى ارموى محدث، قم، کتابخانة عمومی آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، 1422. راغب اصفهانی، أبوالقاسم الحسین بن محمد، محاضرات الأدباء و محاورات الشعراء و البلغاء، بیروت، شرکة دار الأرقم بن أبی الأرقم، 1420. زبیدی، أبوالفیض محمّد بن محمّد بن عبدالرزّاق الحسینی، الملقّب بمرتضى الزَّبیدی، تاج العَروس من جواهر القاموس، المحقّق مجموعة من المحققّین، دار الهدایة، د.ت. زمخشری، أبوالقاسم محمود، ربیع الأبرار و نصوص الأخیار، بیروت، مؤسسة الأعلمی، 1412. ساکت، سلمان، «پژوهشی در اشعار عربی مقدمه و خاتمة تاریخ بیهق»، پژوهشنامة زبان و ادب فارسی (گوهرگویا)، دورة چهارم، ش 2 (پیاپی 14)، صص 156-125، تابستان 1389. سپهر، محمدتقی لسان‌الملک، ناسخ التواریخ -حضرت امام حسن مجتبی(ع)، به تصحیح و حواشی محمدباقر بهبودی، چاپ چهارم، تهران، کتابچی، ۱۳۸۴. سری الرفّاء، السریّ بن أحمد بن السریّ الکندیّ الرفّاء، المُحبّ و المحبوب و المَشموم و المشروب، تحقیق مصباح غلاونجی، دمشق، مطبوعات مجمع اللغة العربیة بدمشق، 1407. سعدی، مصلح بن عبدالله، کلیات سعدی، تصحیح، مقدمه، تعلیقات و فهارس: بهاءالدین خرّمشاهی، تهران، دوستان، 1383. سنایی، مجدود بن آدم، دیوان حکیم سنایی غزنوی بر اساس معتبرترین نسخه ها، با مقدمة استاد بدیع‌الزمان فروزانفر، به اهتمام پرویز بابایی، تهران، نشر آزادمهر، 1381. سیدمحسن أمین، أعیان الشیعة، تحقیق حسن الأمین، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1403. سیرافی، الحسن بن عبدالله بن المرزبان السیرافی أبو سعید، أخبار النحوییّن البصرییّن، المحقق طه محمد الزینی و محمد عبدالمنعم خفاجی، 1373. شریف رضی، دیوان، شرحه و علّق علیه و ضبطه د. محمود مصطفی حلاوی، بیروت، شرکة دار الأرقم بن أبی الأرقم، 1419. شمیسا، سیروس، انواع ادبی، چاپ سوّم، تهران، فردوسی، 1373. شیخ صدوق، ابن بابویه، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، محقق و مصحح على‌اکبر غفارى، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، 1413. شیخ طوسی، محمد بن الحسن، الأمالی، تحقیق مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، 1414. صفدی، صلاح‌الدین خلیل بن أیبک، نَکت الهِمیان فی نُکت العُمیان، علق علیه و وضع حواشیه مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1428. ___________، الوافی بالوفَیات، المحقق أحمد الأرناؤوط و ترکی مصطفى، بیروت، دار إحیاء التراث، 1420. طبری، محمد بن جریر بن یزید بن کثیر بن غالب الآملی أبو جعفر، جامع البیان فی تأویل القرآن، المحقق أحمدمحمد شاکر، مؤسسة الرسالة، 1420. ظهیری سمرقندی، محمد بن علی، سندباد نامه، مقدمه، تصحیح و تحقیق محمدباقر کمال‌الدینی، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، 1380. عبدالرزاق، أبوبکر عبدالرزاق بن همام بن نافع الحمیری الیمانی الصنعانی، تفسیر عبد الرزّاق، دراسة و تحقیق د.محمود محمد عبده، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419. عبیدی، محمّد بن عبدالرحمن بن عبدالمجید، التذکرة السَّعدیّة فی الأشعار العربیة، تحقیق عبدالله الجبوری، النجف الأشرف، مطابع النعمان، 1391. عجلونی، إسماعیل بن محمد العجلونی الدمشقی أبو الفداء، کشف الخِفاء و مُزیل الالباس عمّا اشتهر من الأحادیث على ألسنة الناس، تحقیق عبدالحمید بن أحمد بن یوسف بن هنداوی، المکتبة العصریة، 1420. کمال‌جو، مصطفی و علیرضا پورشبانان، «نگاهی به ابیات و عبارات عربی دیوان دهخدا»، پژوهش‌های ادبی، ش 26، صص 147-131، زمستان 1388. کمیت بن زید أسدی، دیوان، جمع وشرح وتعلیق د. محمدنبیل طریفی، بیروت، دار صادر، 2000. لیثى واسطى، على بن محمد، عُیون الحِکم و المواعظ، محقق حسین حسنى بیرجندى، قم، دار الحدیث، 1376. مالک بن أنس، الموطّأ، المحقق محمد مصطفى الأعظمی، أبوظبی، مؤسسة زاید بن سلطان آل نهیان للأعمالالخیریة والإنسانیة، 1425. متنبّی، احمد بن الحسین الجعفی الکوفی ابوالطیب، دیوان المتنبّی، بیروت، دار بیروت، 1403. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقى، بحار الأنوار، محقق جمعى از محققان، چاپ دوم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1403. محدّث نوری، حاج میرزا حسین نورى، مُستدرک الوسائل، الطبعة الثانیة، بیروت، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1408. مسلم، ابوالحسین مسلم بن الحجاج، صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، القاهرة، دار الحدیث، 1412. ملطیوی، محمدغازی، روضة العُقول، تصحیح د. محمد روشن و جلیل پور، تهران، نشر آثار، 1383. مفضّل ضبّی، المفضل بن محمد بن یعلى بن سالم الضبی، المفضّلیّات، تحقیق و شرح أحمد محمد شاکر و عبدالسلام محمد هارون، القاهرة، دار المعارف، د.ت. مهدوی دامغانی، احمد، «مآخذ ابیات عربی مرزبان‌نامه»،یغما، ش 206 و 207 و 208 و 209 و210 و 212 و 213 و 214 و 216 و 217 و 218 و 221 و223 و 226 و 234 و 235، 1344 و 1345 و 1346. ___________، «یادداشت‌هایی دربارة ابیات عربی کلیله بهرام‌شاهی و مأخذ و گویندگان آن ابیات»، یغما، ش 169 و 171 و 173 و 175 و 178 و 182 و 184 و 188، 1341 و 1342. میدانی، أبوالفضل أحمد بن محمد بن إبراهیم المیدانی النیسابوری، مجمع الأمثال، المحقق محمد محیى‌الدین عبدالحمید، بیروت، دار المعرفة، د.ت. نویری، أحمد بن عبدالوهاب بن محمد بن عبدالدائم القرشی التیمی البکری شهابالدین، نهایة الأرب فی فنون الأدب، القاهرة، دارالکتب والوثائق القومیة، 1423. واعظ، سعید، «ابیات عربی نامه‌های عین القضات همدانی»، متن‌پژوهی ادبی، دوره 8، ش 21، صص27-1، 1383. ___________، «پژوهشی در اشعار عربی تاریخ جهانگشای جوینی»، متن‌پژوهی ادبی، ش 25، صص31-1، 1384. ___________، «پژوهشی در اشعار عربی مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه»، پژوهش‌های ادبی، ش 5، صص164-147، 1383. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 713 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 369 |
||