تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,114,361 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,218,123 |
تأثیر حیوانات اهلی بر شعر جاهلی با تکیه بر کتاب «مفضلیات» | ||
ادب عربی | ||
مقاله 14، دوره 10، شماره 2، دی 1397، صفحه 227-248 اصل مقاله (714.78 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jalit.2019.126706.611286 | ||
نویسندگان | ||
خداداد بحری* ؛ حسین مهتدی | ||
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس بوشهر | ||
چکیده | ||
ادبیات بازتاب اوضاع طبیعی زیستگاه هر ملت و تجلیگاه رسوم و قوانین اجتماعی حاکم بر آن است؛ بنابر این، چگونگی آب و هوا، پوشش گیاهی و جانوری، اوضاع اقتصادی، سیاسی، دینی و فرهنگی ملتها، گاه در جزئی ترین شکلش در شعر و نثرشان تجلی مییابد. روشن است که شعر عصر جاهلی نیز مانند شعر هر قوم و زمان از محیط طبیعی و اجتماعی آن عصر تاثیر پذیرفته است و اشکال و ابعاد مختلف حیاتشان را انعکاس میدهد. نگارندگان در این مقاله، با روش تحلیلی کتاب مفضلیات را که یکی از مهمترین منابع شعر جاهلی است، مورد تفحص قرار داده و به حیوانات اهلی ذکر شده در آن و اثر آنها در شعر جاهلی اشاره کردهاند. نویسندگان در پی آن بودهاند تا به این دو سؤال اساسی پاسخ دهند که حیوانات اهلی چه تأثیری در شعر عصر جاهلی داشته اند؟ و شکلهای این اثر گذاری چگونه است؟ با بررسی کتاب مفضلیات روشن شد که شاعران جاهلی، بارها از حیوانات اهلی بخصوص آنهایی که در زندگیاشان کاربرد فراوان داشته نام بردهاند؛ به نحوی که شعرشان نمایی کلی از شیوۀ زندگی و معیشت مردم آن دوره را بازتاب میدهد. همچنین روشن شد که حیوانات اهلی به دو شکل در شعرشان نمایان میشوند: نخست در ابیاتی که شاعر خبر از حوادثی میدهد که حیوان در آن نقش عمده دارد، مانند ابیاتی که شاعر در آن به بخشش یا دلیری خویش مباهات میکند؛ دوم در ابیاتی که شاعر به توصیف حیوان خویش میپردازد یا با استفاده از خصوصیت حیوان دیگر امور را به تصویر میکشد. علاوه بر این؛ پژوهش حاضر نشان میدهد که شاعران جاهلی تصاویری بدیع در توصیف حیوان خویش خلق نمودهاند یا با استفاده از خصوصیات حیوان تصاویری کم نظیر از اغراض خویش ارائه کردهاند. این گونه تصاویر که کمتر استعاری و کنایی و بیشتر تشبیهی است غالبا با استفاده از حیواناتی است که کابرد فراوانی در زندگیاشان داشته است. | ||
کلیدواژهها | ||
عصر جاهلی؛ شعر جاهلی؛ تصویر پردازی؛ حیوانات اهلی؛ مفضلیّات | ||
مراجع | ||
ابن أبی سلمی، زهیر، الدیوان، شرحه علی حسن فاعور، بیروت، المکتبة العلمیة، 1988. ابن الندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، تحقیق رضا تجدد، د.ت. ابن منظور، لسان العرب، بیروت، دار إحیاء التراث العربی و مؤسسة التاریخ العربی. 1992. البغدادی، الخطیب، تاریخ مدینة السلام، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت، دارالغرب الإسلامی، 2001. البغدادی، عبدالقادر، خزانة الأدب ولب لباب لسان العرب، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، القاهرة، مکتبة الخانجی،2000. جمعه، حسین، «البیئة الطبیعیة فی الشعر الجاهلی»، عالم الفکر، المجلد الخامس والعشرون، العدد الثالث، صص 294-259، 1997. الجهینی، زید بن محمد بن غانم، الصورة الفنیة فی المفضلیات؛ أنماطها وموضوعاتها ومصادرها وسماتها الفنیة، المدینة المنورة، الجامعة الاسلامیة، 1425. الجوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، تحقیق احمد عبد الغفور عطار، بیروت، دارالعلم للملایین، 1990. الدمیری، محمد بن موسى، حیاة الحیوان الکبرى، دمشق، دار طلاس، 1992. الزوزنی، احمد بن الحسین، شرح معلقات السبع، بیروت، دار الکتاب العربی، 1999. سقال، دیزیزه، العرب فی العصر الجاهلی، بیروت: دارالصداقة العربیة، 1995. السمعانی، عبدالکریم بن محمد، الأنساب، تحقیق محمد عوامه، القاهرة، مکتبة إبن تیمیة، 1980. الضبی، المفضل، دیوان المفضلیات، شرح ابن الأنباری، بیروت، مطبعة الآباء الیسوعیین، 1920. ـــــــــــــــــــــــ المفضلیات، تحقیق و شرح احمد محمد شاکر و عبدالسلام محمد هارون، القاهرة، دار المعارف. د.ت. ضیف، شوقی، تاریخ الادب العربی؛ العصر الجاهلی، القاهرة، دار المعارف، 1998. العرفی، سعد عبد الرحمن، سلوک الحیوان فی الشعر الجاهلی؛ دراسة فی المضمون والنسیج الفنّی، جامعة أم القری، 1426. مجید، محمد حسن علی، «أثر البیئة فی الأدب النجفی فی القرن التاسع عشر دراسة مقارنة»، کلیة الإسلامیة الجامعة، العدد 16، صص 49-11، 2012. معروف، یحیی، «الإبل فی القرآن والأدب الجاهلی؛ العصر الجاهلی نموذجا»ً،دراسات فی العلوم الإنسانیة، رقم 4، صص 116-99، 1426. ممتحن، مهدی، «الأدب الجاهلی بین البیئتین الطبیعیة والإجتماعیة»، التراث الأدبی، دوره 1، ش 3، صص 216 -201، 1388. المیدانی، ابوالفضل احمد بن محمد، مجمع الأمثال، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالجیل، 1987. النویری، شهاب الدین احمد بن عبد الوهاب، نهایة الأرب فی فنون الأدب، القاهرة، المؤسسة المصریة العامة، 1932. هادی شکر، شاکر، الحیوان فی الأدب العربی، بیروت، مکتبة النهضة العربیة، 1985. وافی، علی عبدالواحد، فقه اللغة، القاهره، نهضة مصر، 2004. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 672 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 705 |